plebs, otii delinita dulcedine, atrocem reip.memoriam exueret, quæ ejufdem eft Huberi fententia : fed partim, ne plebs, innumeris implicita litibus, de excutiendo jugo confilia conferret: (Thomaf. l. c. II. p. 70.) partim ut eo ipfo Auguftus legislatoriam poteftatem callide fibi vindicaret, legefque priftino reip. ftatui accommodatas per jureconfultos corrigeret, & ad præfentem detorqueret. (*) Unde & eam

pote

(x) Præcipua Augufti cura fuit, legum munia in fe trahere. Tacit. Ann. I, 3. Quum ergo novis omnino legibus opus effet, novo hoc ftatu reip. plures quidem initio rogationes tulit ad populum, fervato veteri reip. more, & inde natæ tot legesJulia, quarum pleræque Augufto debentur, itemque Falcidia, Elia, Sentia, Fufia, Caninia, Papia Poppaa, Julia & Titia, & aliæ: fed non integrum tamen erat Augufto, omnes antiquas leges eadem facilitate evertere, qua ilJas fub triumviratu latas uno edicto, aboleverat. Tac. Ann. III, 28. Quum ergo refigi non poffent leges antiquæ, exque tamen non convenire viderentur novo ifti ftatui reipublicæ; illud unum fupererat, ut per interpretationem novam eæ ad præfentem reip. formam deflecterentur. Jam magiftiatibus hoc permittere, non videbatur tutum : fibi foli id vindicare, & incivile, & invidia plenum erat, & moleftiffimum. Reliqui ergo erant jure conf. tanto ad hoc negotium aptiores, quod jam in vetere rep. poteftas quædam interpretandi penes iftos fuerat. Quemadmodum vero hoc maximum erat Augufti arcanum politicum, quod, prifcis vocabulis retentis, res novas inveheret, eadem magiftratuum rerumque vocabula,nihil ufquam prifci atque integri moris relinqueret: Tacit. Annal. I, 3. ita & jure confultis, fpecie antiqui moris, inftrumentis nove

poteftatem primo Atejo Capitoni, aliifque fua rum partium Jureconfultis conceffiffe videtur.

XL.

dominationis ufus eft, ita fcilicet leges interpretaturis, quemadmodum id fuo expediret imperio. His præftru&tis, totius novæ conftitutionis reddi poterit ratio. Promiscuam iftam refpondendi licentiam fuftulit, eamque conceffit paucis. Cur vero? nifi ut eos feligere poffet, quos fciret fibi fore obnoxios? Juffit eos non privatim, fed publica auctoritate, refpondere. Quamobrem ut legum interpretatio ita penes fe effer. Judicibus eam legem dixit, ne ab iftis refponfis difcederent. Quam ob caufam ? ne, obfervara legum antiquarum ruina, intercede re, & Augufti confilium turbare conarentur Signo opus erat, non rationibus. Cur vero? ut ne per rationum infirmitatem palam fieret, id agi, ut leges antiquæ everterentur. Ceterum vera effe hæc omnia, vel ex iis patet, quæ inter eum Antiftiumque Labeonem a&ta funt. Eminentiffimi ea ætate Jureconfulti erant Antiftius Labeo, & Atejus Capito, adeo, ut non immerito duo pacis decora eos appellet Tacitus Annal. III, 75. Quare operam dabat Auguftus, ut hos potiffimum fibi conciliaret. Labeoni ergo confulatum offerebat hoc videlicet autoramento calamum ejus redditurus obnoxium. Sed quum incorrupta libertate gauderet, ab ambitione bonorum vacuus. Tacit. Ann. l. c. quumque nihil ratum penfumque haberet, nifi qued juftum, fanctumque esse in Romanis antiquitaribus legiffet: Gell. Noct. Att. XIII, 12.honorem iftum plane refpuit. Animadvertens vero Auguftus, Labeonis fibi operam parum utilem futuram, Atejum Capitonem adortus, hunc modis omnibus ornare cœpit, confulemque creavit. Tacit. Ann. 1 11,75. Erat enim hic eo ingenio Ht ejus obfequium nin peffet non dominantibus,

bus.

XL. Sequentes imperatores, (fia Caligula XL. Idem difcefferis, qui totum jureconfultorum ordi- placuit nem abolitorum fe minabatur, tefte Suetonio toribus ImperaCalig. XXXIV.) hoc Augufti inftitutum diligen- fequentiter fervabant, faltim ufque ad Hadrianum. De Tiberio enim id patet ex L. 2. §. 47. D. de orig. Jur.ex quo loco etiam adparet, Hadrianum iterum more majorum unicuique dediffe facultatem refpondendi, qui fui haberet fiduciam. Rogatus enim a viris prætoriis, ut fibi liceret

refpon

magis probari, judice Tacito Ann. III,75. Egregia fane adulationis fpecimina eum dediffe, obfervant Tacit. III, 70. Sueton. de illuftr. Gramm. XXII. Ergo maximo ftudio fibi eum adjungebar Auguftus, ut ejus opera in novo dominatu uteretur. Hæc hiftoria egregie conje&turam noftram confirmat. Intelligimus enim inde, I. Auguftum de jureconfultis primariis fibi conciliandis magnopere laboraffe. Quod fane non feciffet tantus princeps, nifi eorum operam perutilem fibi in novo principatu conftituendo, legibufque ad præfentem ftatum detorquendis, futuram animadvertiffer. II. Talibus jureconfultis amicis eum uti voluiffe, quorum fibi obfequium probaretur, id eft Capitonis fimilibus, qui non antiquo juri mordicus inhærerent, fed callide infervirent temporibus. Ex quo denique colligimus, III. non alia de caufa eum refpondendi facultatem quibusdam tantum jureconfultis dediffe, quam ut eorum calamis uteretur, ad leges veteres & in libera republica receptas evertendas, & ad novam imperii fui formam tanto facilius deflectendas. Plura de Augufti prudentia vuodetixỹ diximus in Præfat. Comment. ad L.Jul. & Papiam, quæ evolviffe non pœnitebit.

1

lentinia

refpondere, refcripfit, hoc non peri, fed prostari folere. Itaque ab Hadriano ad Alex. Severum libera denuo effe coepit refpondendi facultas. Dodvv. Pral. Cambden. IX, 11. p. 355. Hinc denuo reductum Augufti inftitutum, ceu patet exemplo Innocentii jureconfulti, quem refpondendi facultatem ab Imperatoribus accepiffe tradit Eunapius in vita Chrysanthi p. 286. XLI. Va- XLI. Non poterat non hoc Augusti privini 111 & legium fectas, fummamque juris incertitudiTheodo- nem invehere. Hinc de tollenda ea cogitarunt fii confti- Valentinianus III. & Theodofius junior im Paulli auctorita- peratores, qui Papiniani tantum, te jure Caji, Ulpiani, & Modeftini fcripta jufferunt valere injudiciis, & in allegatione plura eorum prævalere paucioribus, ex paribus vero ea, inter quæ Papiniani effent teftimonia: fi fententiæ denique fine Papiniano pares effent, judicis arbitrio locum effe L. un. C. Theod. de Refponf. prudent. & ibi Gothofredus. Addatur Thomaf. de Nav. jurifprud. antejustin. 11, 7. p. 112. feq.

tutio de

confulto.

rum.

XLII. JuXLII. Denique & id incommodum visum ftiniani Juftiniano, qui Jureconfultorum fententias Inftitu hinc inde deceptas promifcue in pandectas tum. recepit, corpuíque conficiendum curavit

"

XLIII.

aliquando non optime cohærens, quippe e membris fibi diffimillimis compofitum. L. 1. S.5. 6. C. de vei. jur. enucl

XLIII. Quin & omni interpretandi facultaFacultas te interdixit jureconsultis, eofque ad coninterpre fcribendas metaphrases & paratitla conficientandi ju condeda, tanquam ad perpetuas operas, reconfultis adem-mnavit. §. z. Conft. de concept. Digift. Paratitla

quid

initio ve

tere ritu

quid fint, explicat Æg. Men. Amen.jur.civ.XV. XLIV. Reftat, ut quas fymbolas principes, XLIV. mutata reip. forma, ad jus Romanum contule Principes rint, paucis dicamus. Initio Imperatores veterem leges ferendi morem aliquamdiu reti- leges tunuerunt. Hoc enim ritu fub Augufto, centu- lerunt. riatis comitiis ad populum latæ funt leges Julia, Elia Sentia, Papia Poppan; fub Tiberio Junia Norbana. Claudius quoque veteri ritu rogavit legem, ut Domitius in familiam Claudiam & nomen Neronis tranfiret. Tacit. Annal. XII, 26. Quin ne fub Galba quidem plane exoleviffe veterem leges curiatas faltim ferendi ritum, patet ex Tacit. Hift. 1, 15.

XLV. Quemadmodum vero habita illa fub XLV. Imperatoribus comitia nonnifi quædam prifti- Deinde næ libertatis fimulacra erant ; ita jam Tibe. uti funt rius, princeps aftutus tyrannicifque artibus Senatuf confultis, magis, quam quifquam alius, inftructus, novum commentus eft leges ferendi morem. Ut enim populo jus omne eriperet, (y) comitia e campo tranftulit in curiam, id eft, & honorum conferendorum arbitrium & leges non amplius populi fuffragiis, fed fenatorum fibi obnoxiorum fententiis fubjecit. Tacit. Annal.I, 5. Sueton. Tiber. XXX. Reftituit populo comi

tia

(y) Falluntur ergo qui cum Pomponio L. 2. §. 9 D. de orig. jur. Triboniano §.s. Inft. h.t. exiftimant, ideo in curiam e campo translata effe comitia, quia difficile effet, tantam populi multitudinem in unum convenire. Quafi enim difficilius id fuiffet fub Tiberio, quam libera republica, quando tota Italia ad comitia confluebat. Cic. Orat. ad Quirit. poft redit.