ctationi ac refrigerationi miris modis faliebant. Vide Pancirol. Thefaur. Var. Lett. 1, 5.Hæc publicis fumtibus folebant exftrui. Sed nec magnis fumtibus pepercerunt privati, qui fæpe aquam per omnia cubicula & triclinia 1 ducebant, immo & euripos in his effodiebant, in quibus pifces inter coenandum caperent. Infignia hujus luxuriæ exempla exftant apud Senecam Nat. Quast. III, 17. & praf. Lib. I. Item de Tranquill. animi. 1. Plin. Epist. V, 6. (c) Quum ergo aquam fæpe procul & per alienos fundos duci oporteret; occafionem id dedit fervituti aquæductus, de qua plura dabunt jureconfulti.

reliquis

XIII. Reliquæ fervitutes facile vel ex ip. XIII. De fis nominibus intelliguntur, & paffim de iis fervituti copiofe agunt Interpretes, quibus addendi bus reJac. Cujac. Observ. XXII, 35. Eg. Menag. miffive. Amænit. jur. civil. XXXVI. Ulr. Hub. Digreff. II, 12. fequ. Corn. van Bynkershoek. Obf. IV, 7,

TIT. IV. & V.

De ufufru&tu, ufu & habitatione.

A fervitutes, de quibus adhuc actum,
reales funt: perfonales vero USUSFRU-
CTUS,

(c) Huc pertinent etiam, rivi aquæ fluentis parietibus inducti, de quibus Edmund. Merill. Variant. III, 1. & Ger. Nood. de ufufr. 1, 12. p. 565.

Hein. Ant. Rom.T. L

V

I. Quid veteribus

fuerit uti?

II. Quid Etui?

CTUS, USUS HABITATIO, OPERÆ SERVORUM, de quibus his titulis agit Imperator. Nos poft eruditiffimas M. Aurelii Galvani & Ger. Noodtii commentationes pauca tantum monebimus.

I. Ad vocabulum quod attinet, ab urendo & fruendo dictus eft USUSFRUCTUS. Uti re, ut erudite oftendit Ger. Nood. de Ufufr. I, 1. p. 526. eft, eandem adhibere ad vitæ neceffitatem, fed quatenus fufficit, & ut falva maneat ejus fubftantia. Unde propria ufus tria funt, primum, ut utentis neceffitate finiatur; alterum, ne rei conditio mutetur: postremum, ut ne res utendo confumatur, aut pereat. Primum Horatius fignificat, Epift 11, 2. v. 190.

Utar & ex modico,quantum res pofcit, acervo
Tollam.

Secundum patet ex L. 15. S. 1. 5. D. de ufufr.
Tertium notat Donatus in Terent, prolog. Andr.
UTIMUR fructibus rei, que ab amantibus fal-
vo ufu nobis fubminiftrantur; ABUTIMUR
quando deperdimus rem & fructum, usui est
ager, domus; abufui vinum, oleum & cetera
hujufmodi.

II. FRUI latius patet ac uti; quemadmodum vel ex Seneca patet de vita beata Cap. X. ubi philofophus: Tu,inquit, voluptatem complecteris: ego compefco,tu voluptate FRUERIS:ego UTOR. Fructus ergonon utentis neceffitate, neque rei conditione circumfcribitur; fed qualemcumque præfentem utilitatem, commoditatem oblectationemve, quæ ex re ejufve occafione percipi poteft, complectitur, prorfufq; adeo neque finem habet, neque modum, ceu egregie often

oftendit Auguftinus de Doctrina Christ. cap. III. Ger, Noodt. I, 1. p. 526. fequ.

ufusfru

III. Ufusfructus ergo neque merum fructum III. Quid neque merum ufum continet fed ex utro aus? que colligitur. Ex ufu enim id habet, quod falvam relinquit fubftantiam; ex fructu vero, quod non fola neceffitate finitur. Adeoque eft jus utendi fruendi rebus alienis, falva earum fubftantia. L. 1. D. de ufufr.

IV. Poterat ergo ufus quidem legari fine tv. Quid fructu: fed non fructus fine ufu. Non enim ufus ? debet, cui plus licet, quod minus eft, non licere. L. 21. D. de R. J. Et præterea frui dicimur etiam, quum rem plane abfumimus, neque falvam relinquimus fubftantiam. Quum ergo hoc cafu nihil reliquum manfurum effet; facile patet, inutilem effe proprietatem, fi fructus, deducto ufu,legetur.L. 14. §. 1. D. de ufu & habit. At ufus, fine fructu legatus, fola utentis neces fitate finitur, falvamque effe oportet non fo lum rei fubftantiam, fed & conditionem, t. 12. §. 1. D. de ufu & habit. Minus ergo continet ufus quam ufusfructus, & hinc ille nec pro parte legari poteft, quod poteft ufusfructus. L. 19. D.eod. nec etiam res ufui conceffa vel donatione vel locatione, vel ullo alio titulo, in alterum transferri, quod itidem poterat ufusfructus §. 1. Inft. eod. L. 12. §. 2. L. 38. Jeg. L. 67. D. de ufufruli.

V. Parum abufu differt HABITATIO, fed habita V. Quid differt tamen. Nam I. aliquid amplius habita- tio? tioni ineft quam ufui: fiquidem is, cui debetur habitatio, totam domum non folum inhabitare, fed & locare vel gratis concedere poteft. V 2

L. 13

VI. Origo horú jurium.

VII. U

aus qua

SC. in

Яus.

t. 13.C. de ufufr. quæ fecus fe habent, fi folus ufus ædium legatus fit. II. Habitatio non amittitur, non utendo, neque III. capitis deminutione, perinde ut ufus, perimitur, ut ex L. 10. D. de ufu & habit. a fe ingeniofe emendata oftendit Ger. Nood. Probab. III. 7. p. 79.

VI. Ceterum hæc omnia originem debere videntur ultimis voluntatibus. Quum enim morientes alicui bene cuperent, neque tamen ejus heredibus confultum vellent; excogitarunt jus illud utendi fruendi, a dominio & proprietate fejunctum, ut moriente legatario, rei legatæ ufusfructus cum proprietate confolidaretur. Poftea etiam aliis modis, veluti ftipulatione, quam tamen fequebatur traditio, nec non judiciis diviforiis, immo etiam lege, conftituebatur ufusfructus, ut accurate docet Ger. Nood. de ufufr. II. fequ. p. 601. fequ.

VII. Et initio quidem ufusfructus in folis fusfru- conftituebatur corporibus, poftea SC. prodiit, titati & quod etiam in quantitatibus & juribus quafi jurium ufumfructum conftituere permittebat, dumtrodu- modo caveret fructuarius, fe finito ufufructu tantumdem reftituturum. Qua de re Ulpianus Fragm. XXIV, 26. & 27. Ufusfrultus jure civili legari poteft earum rerum, quarum falva fubftantia utendi fruendi poteft effe facultas, & tam fingularum rerum, quam plurium, id eft, partis. Senatufconfulto cautum eft, ut etiam, fi earum rerum, qua in abufu continentur, ut putavini, olei, tritici ufusfructus legatus fit, legatario res tradantur, cautionibus interpofitis, de reftituendis eis, quum ufusfrullus ad legatariam pertinere defierit. Ejufdem SC, mentio fit

L. I. D.de ufufr. ear. rerum. L. 24. de ufufr. leg. L. ult. ufufr. quemadm.caveat. L. 69. ad L. Falcid. L. 1.C. de ufufr. Quando factum fit id SC. non liquet. Sane non illud adfcendit ad tempora Ciceronis, cujus tempore, ceu ex Topic. cap. III. patet, corporum tantum, non item quantitatum & jurium erat ufusfructus. Quum vero illud jam interpretati fint Maffurius Sabinus, Nerva & Caffius & Proculus, feu colligi poteft ex L. 5. §. 1. & L. 3. D. de ufufr. ear. rer. quos omnes fub Tiberio floruiffe conftat: hoc quoque, vel certe Augufto imperante, SC. factum effe oportet. Vid. Marc. Aurel. Galvan. de Ufufruit. cap. III. Germ. Nood. de ufufr. II, 20. p. 589. Schulting. Jurifp. vet. antejuftin. p. 658.

modis

VIII. Ceterum ita conftitutus ufusfructus, vIII. finiebatur vel tempore, ad quod fuerat confti- Quibus tutus, vel morte fructuarii, vel capitis deminu- finitur tione, vel non utendo per conftitutum tempus, fusfru vel facta in jura ceffione, vel confolidatione, vel mutatione denique aut interitu rei fructuariæ, de quibus omnibus plenius jureconfulti, inprimis Ger. Nood. de Ufufr. II, 5. feq. Eadem omnia locum quoque habebant in ufufructu civitati legato. Mori enim & civitas videbatur, fimulac interiiffet, veluti abforpta terræ motu, vel inundatione. Capite minui, fi in eam induceretur aratrum. L. 21. D. quib. mod. ufusfructus vel ufus am. Quemadmodum enim aratrum adhibebatur in condendis urbibus, eo fine, ut ubi fulcum duxiffent Triumviri coloniæ deducendæ, muri exftruerentur, & eos quodammodo religio occuparet: Vid. Lib. II. V 3 Tit,