tur, in iure cedi potest ab herede legitimo: postea quam adita est, tam a legitimo quam ab eo, qui testamento heres scriptus est. 14 si ante quam adeatur hereditas in iure cessa sit, proinde heres fit, cui cessa est, ac si ipse heres legitimus esset: 5 quodsi postea quam adita fuerit, in iure cessa sit, is qui cessit, permanet heres, et ob id creditoribus defuncti manet obligatus, debita uero pereunt, id est debitores defuncti liberantur: (15) res autem corporales, quasi singulae in iure ces- 10 sae essent, transeunt ad eum, cui cessa est hereditas.

16 Adiudicatione dominia nanciscimur per formulam familiae herciscundae, quae locum habet inter coheredes: et per formulam communi diui- 15 dundo, cui locus est inter socios: et per formulam finium regundorum, quae est inter uicinos. nam si iudex uni ex heredibus aut sociis aut ui

e) adiudicatio. S 16: cui nihil hoc conexu apud Gaium respondet: sed cf. Gai IV 39.42. II 219.

a

1 ab herede legitimo ed. cum not. Cui. Fabrot., Lachmannus. legitime ab herede Vat. ed. princ. legitimo ab herede ed. cum not. Cui. Tolosana 2 tam legitimo Vat. 4 pinde (proinde) Vat. Cuiaciana b. Cuiacius in not. post. perinde ed., princ. 5 hac Vat. 6 postea quam ed. princ. cod. Tili teste Cuiacio Obs. XVII 28. postea cù Vat. 7 is qui cessit cod. Tilii teste Cuiacio 1. c. Cuiaciana b. Cuiacius in not. post. his qui cesset Vat. is cui cessa est ed. princ. is a quo cessa est Cuiacius in not. 9 Paragraphi signum deieri iussit Erbius (Hugo Ciu. Mag. IV 401) 10 quasi singulae in iure cessae essent Schillingius (Cf. Gai II 35. III 85). quoties singulę in iure cesse (cessae) sunt Vat. ed. princ. quamuis s. i. i. cessae non sunt Schultingius. quasi ei (possis eę) s. i. i. cessae essent Brinkmannus in not. subit. ad Gaium p. 15. quasi s. i. i. cessae sint Ballhornius (Dominium p. 36) 11 cui cessa est hereditas] cui cessae sunt

Cuiacius in notis heredes Vat.

13 dominium Böckingius 15 quos

cinis rem aliquam adiudicauerit, statim illi adquiritur, siue mancipi siue nec mancipi sit.

17 Lege nobis adquiritur uelut caducum uel ereptorium ex lege Papia Poppaea, item legatum 5 ex lege duodecim tabularum, siue mancipi res sint siue nec mancipi.

18 Adquiritur autem nobis etiam per eas personas, quas in potestate, manu mancipioue habemus. itaque si quid mancipio puta acceperint, aut 10 traditum eis sit, uel stipulati fuerint, ad nos pertinet: (19) item si heredes instituti sint, legatumue eis sit, et hereditatem iussu nostro adeuntes nobis adquirunt et legatum ad nos pertinet. 20 Si seruus alterius in bonis, alterius ex 15 iure Quiritium sit, ex omnibus causis adquirit ei, cuius in bonis est. 21 Is quem bona fide possidemus, siue liber siue alienus seruus sit, nobis adquirit ex duabus causis tantum, id est quod ex re nostra et quod ex operis suis adquirit: extra

f) lex. 17: neque hoc apud Gaium eodem ordine tangitur: sed cf. de legato Gai II 97. 2) de personis, per quas nobis singularum rerum dominia adquiruntur. SS 18-21. Gai II 86-96.

4 ereptorium

2 mancipi bis Vat. 3 uélut Vat. cod. Tilii teste Cuiacio tit. 35 de his quib. ut ind. Opp. t. IX p. 797 ed. Neap. (cf. Sauinius Zeitschr. f. gesch. R. W. IX 169). erepturin Vat. Cuiaciana b. ereptitium ed. princ. Cf. Cuiacius Obs. V1 37. Schillingius (Bemerk. üb. R. R. G. p. 313). De uoce ereptorius Schillingius Gloss. Isid. et Pithoe. adfert. Cf. Leipz. Repert. 1843 III p. 106 Popea Vat. ed. princ. 7 aut Vat. 9 si quid Hugo 2. si quidem Vat. ed. princ. acceperit Vat. 11 Paragraphi signum deleri iussit Heimbachius (Leipz. Repert. 1843 III p. 106) 13 R (i. e. Regula) Vat. in marg. 15 causis* Vat. adquirit ei Hugo I. C. A. p. 1605. adquiret éi Vat. adquiret ei ed. princ. 16 quã Vat. 19 operis Charondas (cf. Gai II 91. III 164). operib: Vat. ed. princ., quod auctoribus scriptis libris' in § 4 Inst. Il 9 et § 1 Inst. III 28, et auctoribus Florentinis' in l. 20 D. XLV 3 tuetur Cuiacius in notis

has autem causas aut sibi adquirit, si liber sit, aut domino, si alienus seruus sit. eadem sunt et in eo seruo, in quo tantum usum fructum habemus.

XX DE TESTAMENTIS

nostram ualeat. runt tria, unum quod in procinctu, appellatum est.

5

1 Testamentum est mentis nostrae iusta contestatio, in id sollemniter facta, ut post mortem 2 Testamentorum genera fuequod calatis comitiis, alterum tertium quod per aes et libram 10 his duobus testamentis abolitis hodie solum in usu est, quod per aes et libram fit, id est per mancipationem imaginariam: in quo testamento libripens adhibetur et familiae emptor

XX DE TESTAMENTIS] Incipiunt praecepta (II) de per uniuersitatem adquisitionibus (XX-XXVIIII). Omisit breuiator formulas transeundi et generalem partium distributionem, qualem Gaius exhi bet II 97-100. Ni mirum non seorsum a Gaianis institutionibus Vlpianus hoc argumentum tribus partibus persecutus erat: 1) hereditatibus (XX-XXVII 4); 2) bonorum possessionibus (XXVII-XXVIIII); 3) bonorum emptionibus, quas mutilatus epitomae finis abstulit, singulatim tractatis: cf. Gai quas

98.

1) De hereditatibus (XX-XXVII 4). Desideratur excerptoris culpa hereditatum diuisio, quae est apud Gaium II 99, hereditates uel ex testamento uel ab intestato ad nos pertinere. Proinde agitur A. DE TESTAMENTIS (XX-XXIII); B. DE LEGATIS (XXIV); C. DE FIDEI COMMISSIS (XXV); D. DE LEGITIMIS HEREDITATIBVS (XXVI. XXVII).

A. DE TESTAMENTIS. In hoc argumento Vlpianus deseruit subinde Gaianae disputationis ordinem. Proponuntur a) genera testamentorum. SS 1-9. Gai II 101-108, quorum unum quod per aes et libram fit accurate in epitoma tractatur.

S2 his duobus] Testamenta antiquissima, quae sunt in calatis comitiis et in procinctu, breuiator, quoniam ea abolita esse ex ipso Vlpiano didicerat, accuratius definire omisit, his pronomine, tamquam aperto hiatus signo, relicto. Vide infra.

1 sibi] si Vat. 6 mentes Vat. 'contestatio ed. princ. marg. Cuiacianae b. contentio Vat. Cuiaciana b 7 sollempniter Vat. facta Schultingius. factum Vat, ed. princ. 9 comitis Vat. 10 p hes it libra Vat. 11 est. his] Lacunae rationem indagauit Böckingius: uide supra. .e. his Vat. est illis ed. princ. est. ex his Lachmannus. est. sed illis Huschkius testamentis Vat. 12 hodię Vat. p hes it libram Vat. 14 libripens adhibetur ed. princ. librae pensa debet Vat. libraepens adhibetur Cuiaciana b

et non minus quam quinque testes, cum quibus testamenti factio est. 3 Qui in potestate testatoris est aut familiae emptoris, testis aut libripens adhiberi non potest, quoniam familiae mancipatio 5 inter testatorem et familiae emptorem fit, et ob id domestici testes adhibendi non sunt. 4 Filio familiam emente pater eius testis esse non potest. 5 Ex duobus fratribus, qui in eiusdem patris potestate sunt, alter familiae emptor, alter 10 testis esse non potest, quoniam quod unus ex his mancipio accipit, adquirit patri, cui filius suus testis esse non debet. 6 Pater et filius, qui in potestate eius est, item duo fratres, qui in eiusdem patris potestate sunt, testes utrique, uel alter 15 testis, alter libripens fieri possunt, alio familiam emente: quoniam nihil nocet ex una domu plures

3.7.10.12.15 testes Vat. 3 aut libripens Cuiacius

i

4 adhibere Vat.

in not. ad librae pensa Vat. ed. princ. 5 emptio Vat. 6 filio familiam emente Schultingius. filio familiae mente Vat. filio familiae emente ed. princ. filio familiae familiam emente Hugo 5 praef. 8 eiusdem marg. Cuiacianae b. Cuiacius in not. post. eode Vat. Cuiaciana b. eadem ed. princ. 11 mancipio accipit Schultingius. mancipiù accepit Vat. mancipium accipit ed. princ. 12 pater et filius Schillingius e Dig. 1. infra c. sed uide Inst. 1. c. pater et Cuiacius in not., Vat. pariter et ed. princ. 13 item Schillingius. Cf. VI 2 et ll. infra cc. institutus Vat. constitutus ed. princ. constitutus et Cuiacius in not. eiusdem] eius Vat. 15 libripens ed. princ. librępens (libraep.) Vat. Cuiaciana b familiae mente Vat. 16 domu Vat. Cuiaciana b. Lachmannus, Cf. 1o. Cannegieterus ad Vlp. VII 1 p. 41. domo cett. edd. Cf. L. 17 D. de testibus XXII 5 (qui locus ex hoc ipso est desumptus Schult.): 'Vlpianus libro singulari Regularum: Pater et filius qui in potestate eius est, item duo fratres, qui in eiusdem patris potestate sunt, testes utrique in eodem testamento uel eodem negotio fieri possunt, quoniam nihil nocet ex una domo plures testes alieno negotio adhiberi.' L. 8 I. de test. ord. II 10 Pater nec non is, qui in potestate eius est, item duo fratres, qui in

testes alieno negotio adhiberi. 7 Mutus, surdus, furiosus, pupillus, femina neque familiae emptor esse, neque testis libripensue fieri potest. 8 Latinus Iunianus et familiae emptor et testis et libripens fieri potest, quoniam cum eo 5 testamenti factio est.

9 In testamento, quod per aes et libram fit, duae res aguntur, familiae mancipatio et nuncupatio testamenti. nuncupatur testamentum in hune modum: tabulas testamenti testator tenens ita di- 10 cit HAEC VT IN HIS TABVLIS CERISVE SCRIPTA SVNT, ITA DO, ITA LEGO, ITA TESTOR: ITAQVE VOS QVIRITES TESTIMONIVM PRAEBITOTE.. quae nuncupatio et testatio uocatur.

10 Filius familiae testamentum facere non 15 potest, quoniam nihil suum habet, ut testari de

b) hi qui testamenta facere non possunt. S$ 10-16: quorum pars tantum in Gai Institutionibus tractatur: cf. Gai II 112. 113. 118.

$ 10] Inter Augustus et Marcus nomina breuiatoris partim con

eiusdem patris potestate sunt, utrique testes in uno testa mento fieri possunt, quia nihil nocet ex una domo plures testes alieno negotio adhiberi. Vide Schillingium Diss. crit. p. 2-11 3 esse Vat. omisit ed. princ. 3.5 testes Vat. 3.5 libripens ed. princ. librepens (libraep.) Vat. Cuiaciana b 7 ph esit libra Vat. 10 testor Vat. dicit (it in lit.) Vat. 11 cerisque Schillingius 12 do] 'Al. dico.' marg. Cuiacianae b 13 queritis Vat. pbitote (praeb.) Vat. ed. princ. Cf. Bynkershökius Obs. III 21 p. 312. perhibetote marg. Cuiacianae b. Cuiacius Obs. VI 37 et in not. post. peribetote idem ad Pauli Sent. III 5, 4. praebetote post alios Hugo I. C. A. p. 1605. Cf. Gai II 104 'haec ita ut in his tabulis cerisque scripta sunt, ita do, ita lego, ita testor, itaque uos quirites testimonium mihi perhibitote.' Isidorus Orig. V 24, 12 'Nuncupatio est, quam in ceris tabulisque testator recitat dicens: Haec ut in his tabulis (ut his tabolis cod. antiquiss.) cerisque scripta sunt, ita dico (do Areu.) ita lego itaque uos ciues Romani testimonium mihi perhibete (praebitote Areu. praebete cod. ant.). Apuleius Metam. 11 p. 149 Oud. Vide Lachmannum 14 nuncupatio** et Vat.