fingulis hominibus & familiis. Tam neceffarium enim videbatur, facra publica fumtibus publicis peragi, ut Theodofio M. negante, fe impenfas in facrificia Romanorum fuperftitiofiffima facturum, refponderet Senatus: un θεσμὸν πράττεις τα τελέμμα, μὴ δημοσία το Saπavýμatos ovos, non rite fieri facrificia nifi publico fierent fumtu. Zofim. Hift. IV, 59. Publicum totius urbis focum Veftales fanctiffime obfervabant: publicos curiarum focos triginta cum fuis curialibus curiones, pagorum ipfi fingulorum pagorum facerdotes: privatim fuos quifque Lares familiares domi colebat. Quin & facerdotes quafdam familias aluiffe, qui facris iftis privatis præeffent, fatis adparet ex marmore apud Reinef. Infer. Class. V, 53. in quo memoratur L. POLITICENUS L. F. PHILIPPICUS SACERDOS SERG. FAM. Dii neque novi neque exteri adfcifci poterant a Romanis, nifi publica auctoritate, quemadmodum Æfculapium ex Epidauro, Cybelem é Phrygia publico decreto accitos, & quafi civitate donatos, conftat. Petr. Faber. Semeftr. III, 1. Ampl. Bynkersh. de Relig. peregr. Diff. II. p. 246. feq. Hinc fi quis privato arbitrio peregrina facra induxerat ; Senatus ea publica auctoritate damnabat, quale quid refert Liv. IV, 30. XXV, 1. XXXIX, 16. Valer. Max. I, 3. Integrum SC. Marcianum Bacchanalibus oppofitum edidit Raph. Fabrett. InScript. cap. VI. p. ccccxxvii. & luculento commentario illuftravit laudatus Bynkersh ibid. At fub Imperatoribus omnis exterarum gentium fuperftitio Romam confluxit, velHein. Ant. Rom. T. L P uti

LXXI.

uti Sacra Ifidis, Abnubidis, Mithra, Dei Elagabali taurobolia, criobolia, Ægobolia, & innumera alia, de quibus jam ab aliis actum. Ab his omnibus abhorruerant Romani tempore liberæ reip. & facra patria adeo fibi propria fervaverant, ut velideo municipes non viderentur optimo jure cives effe quia non iifdem ac ii, qui Romam incolebant, Diis facrifque uterentur. (b) Sigon. de ant, jure civ, Rom. I, 8. pag, 116.

LXXI. Sed erant præter hæc facra quædam Tum pri- gentium propria, vel, ut Livio V, 52. vocanvatorum. tnr, gentilitia a quibuslibet familiis ex ufu domefticæ celebritatis obfervanda, ut ait Macrobius Saturn. I, 16. Ea adeo unius gentis erant, ut nemo illorum effet particeps, nifi qui vel natura vel pontificum auctoritate in patrisfamilias manu ac poteftate effet, quales erant uxores, quæ in manum convenerant, liberique tum naturales, tum adoptivi. Colebantur vero domi Penates, iifque etiam anni

ver

(6) Ea tamen facra municipalia ne tunc quidem deferebant municipes, quando Romam commigraverant. Feftus municipalia p. 324. Municipa lia facra di&a funt ea, que initio habebant ante civitatem Romanam acceptam, quæ obfervare eos poluerunt pontifices, & eo more facere, quo adfuevillent antiquitus. Unde de fe & Arpino municipio fuo loquens Cicero de Leg. II, 2. Hic gens, hic facra, hic majorum multa veftigia. Quemadmodum ergo municipes Romam commigrantes fervabant facra municipalia; ita & coloniæ retinebant facra populi Romani, ceu erudite probant Henr. Norifius Cenotaph. Pifan. Diff. I. Cap. 5. p. 72.

verfaria facra ab univerfa gente fiebant, ne fervente quidem bello intermittenda, ut patet ex Liv. V, 52. Quale in gente Fabia erat facrificium ftatum, in monte Quirinali quotannis peragendum, de quo Liv. V, 46. Dionyf. Halic. Ant. Rom. IX, p. 576. Simile gentis Claudiæ follemne memorat Dionyf. Hal. XI. p. 696. gentium Æmiliæ, Juliæ, Corneliæ. Macrobius Saturn. I, 16. gentis Serviliæ Plinius Hift. Nat. XXXIV, 13. Atque inde intelligitur, quid fibi velit Cicero de Harufp. Refp. XXVII. quando in pofteros transferri ait parentum nomen, facra, memoriam, gentem.

Civitatu

riú civis

LXXII. Hæc funt illa jura Quiritium ci- LXXII. viumque Romanorum, quæ omnes, qui opti- duarum mo jure cives erant, confequebantur. Illud vel pluunum addendum videtur, fuiffe quædam ju- nemo effe rifprudentiæ Romanorum publicæ principia, poterat. aliis gentibus incognita. Tale erat illud, I. quod vetere jure (e) nemo poffet fimul Romæ alteriufque civitatis civis effe. Cicero pro Corn. Balbo XXVIII. Duarum civitatum civis effe noftro jure civili nemo potest: non esJe hujus civitatis civis, qui fe alii civitati dicavit, poteft. Et in oratione pro A. Cacinna XXXIV. Nam quum ex noftro jure duarum P 2 civi

(c) Aliud jure novo. Nam fæpe quibusdam civibus Romanis concedebant Imperatores, ut al terius quoque civitatis jus haberent. Sic Dionis Chryfoftomi avus ab Imperatore due t Ρωμαίων πολιτείας καὶ τῆς Α' παμείων έτυχεν, με mul Romanam & Apamenfem civitatem obtinuerat, Dio Chrys. Orat. XLI. p. 500.

civitatum nemo effe poffit, tum amittitur hae civitas denique, quum is, qui profugit rece ptus eft in exfilium, hoc eft, aliam civitatem. Hoc fecus fuiffe in Græcia, ubi multarum ¡idem homines civitatum effe potuerint, idem obfervavit Cicer. pro Archia v. Idque cum ex aliis exemplis patet, quæ colligit Ez. Spanh. Orb. Rom. 1, 5. p. 8. fequ. tum maxime ex marmore illo apud Reinef. Infcript. p. IƆCVII. C. CALPURNIUS. ASCLEPIADES. PRUSA. AD. OLYMPUM. MEDICUS. PARENTIBUS. ET. SIBI. ET. FRATRIB. CIVITATES. VII. A. DIVO. TRAJANO. IMPETRAVIT.

At Romæ hoc, ut dixi, nemini licebat, fiquidem civitatem is amittebat ftatim, qui alteri fe civitati adfcribi paffus erat. Hinc de T. Pomponio Attico Cornel. Nepos in vita ejus III. Athenis autem fic fe ferebat, ut communis infimis, par principibus videretur, quo factum eft, ut huic omnes honores, quos poffent, publice haberent, civemque facere ftuderent. Quo beneficio ille uti noluit: (d) quod nonnulli ita interpretantur, amitti civitatem Romanam, alia adfcita. Atque hinc intelligitur qui factum fit, ut ii, quibus aqua & igni fuerat interdictum tum demum civitatem Romanam amitterent, quum in eam civitatem effent

(d) Hinc de folo domicilio Athenis conftituto intelligendus eft Cicero, quoties hunc T. Pomponium civem Atticum adpellat, quod facit Epift. ad Att. I, 16. II, 1. ubi Demofthenem Attici civem vocat.

effent recepti, quo vertendi, id eft, mutandi foli cauffa veniffent. Cicer. pro Domo LXXVIII. Qua de re diximus fuprà Lib. I. Tit. XVI. §. X.

invitus

nemo a

LXXVIII. Accedit & alterum juris publici LXXIII. principium, II. quod civitatem nemo amit- Civitate tere poffet, nifi ipfe effet auctor factus : Cicer. pro Domo LXXVIII. de quo jure eo- mittebat, dem loco diximus, & ex Ger. Nood. addidimus, fictionem femper interceffiffe, fi quando vel pœnæ loco, vel ob aliam cauffam (e) quibufdam jus civitatis adimeretur. Hinc ad artes Sullæ tyrannicas pertinet, quod municipiis quibufdam civitatem lege centuriatis comitiis lata eripuit. Cic. pro Domo LXXIX. Salluft. Fragm. Hift. I. Sed quod femel tentaverat Sulla, fæpius deinde factitabant Imperatores & quotcumque principatum Romæ adfectabant. Sic Antonium agros, civitatem, immunitates, aliofque id genus honores privatis & regibus, ademiffe, tradit Dio Caff Hift. XLV. p. 282. Auguftus quoque, confetis bellis, libertatem ac jus civitatis aliis dedit, aliis ademit, tefte eodem Dione Hift. XLIV. p. 538. Et Claudius civitatis jure privavit legatum, Lycium origine, quia Latine interrogatus, quod quæfitum effet, haud intellexerat. Dio Cass. Hist. LX. p. 676.

(e) Tribus cauffis amitti videbatur civitas, exfilio, illo fcilicet, quo bona venibant, & aqua & igni interdicebatur, poftliminio & rejectione civitatis. Cic. pro Balbo XXVIII, XXIX. Pompon. L. 1. §. 3. D. de capt. & poftlim.