U. C. DCCLXIII. ferri juffit legem Papiam Poppæam, quæ in jure noftro etiam lex Julia & Papia adpellatur, quia in eam Juliæ ifte rogationes pleræque confluxerant. Tulerunt hanc legem ad populum M. Papius Mutilus & Q. Poppaus Secundus, confules fuffecti (6) quorum neuter vel uxorem habebat, vel liberos, Dio Caff. LVI. p. 662. ex quo, quam fuerit hæc lex neceffaria facile intelliges. In ea capita haud pauca agebant de præmiis avardias. Sic e pluribus candidatis præferebatur is, qui plures fuftuliffet liberos. Tacit. Annal. XV, 19. Plin. Epift. VII, 16. E confulibus quoque prior fumebat fafces, qui collegam liberorum multitudinem anteibat. Gell. Nott. Att. II, 15. Latini porro ob filium filiamve anniculum anniculamve, Latinæ vero ob ternos partus jus Quiritium confequebantur. Ulp. Fragm. III. 1. Liberti ob multitudinem liberorum ab operis; ingenuæ & libertæ a tutela liberabantur L. 37. D. de oper. libert. Plaut.

in

(b) In plerifque faftis hoc par confulum defideratur. Sed rem expediunt fragmenta Capitolina apud Pighiam Annal. p. XIX. in quibus hujus anni confules ita recenfentur: C. POPPÆUS. Q.F. Q. N. SABINUS. Q. SULPICIUS. Q F.Q. N. CAMERINUS. EX. K. JUL. M. PAPIUS. M. F. M. N. MUTILUS. Q. POPPÆUS. Q.F.Q. N. SECUNDUS. Exftant quoque utriufque numi apud Golzium in Faft. p. CCXXIX. feq. ubi tamen Poppæus non Secundus, fed SECUNDINUS cognominatur. De gente Papia videndus Patin. de famil. Rom. pag. CCCXXIX. & de utraque Comment,nofter ad L. Jul. & Pap. Lib. I. Cap. IV.

in Numa p. 66. Dio Hist. LVI. p. 578. Fragm. Regul. ex vetere JCto §. VI. Ulp. Fragm. XXIX, 2, 3. Juvabant etiam liberi in hereditatibus & folidi capacitate. Ulp. Fragm. tit. XV. XVI. Immo & honoratior in theatro locus dabatur iis, qui plures haberent liberos. Gothofred. ad Leg. Pap. Popp. cap. VII, feq. Inprimis vero hac lege fuerat cautum ut qui fecundum hano legem liberos tres, Romæ natos, fuperftites, qui quatuor in Italia, qui quinque in provinciis haberet, omnium munerum perfonalium immunitatem haberet. pr. Inft. h. c. L. X. C. ult. qui num. liber. L. 18. D. de excuf. tut.

quatuor

VIII. Hinc ergo natum famofum illud jus VIII. Jus trium, quatuor & quinque liberorum, quod liberotamen & liberis orbi, immo & fteriles nonnun. rum triā quam, beneficio principum, obtinebant. Exem- quinquer pla funt apud Plin. Epift. II, 13. VII, 16. X, 95. immo & in infcriptionibus, veluti in illa apud Gut. p. cic LXXXI. ubi laudatur STATIA IRENE, JUS LIBERORUM HABENS, & in aliis, in quibus frequentiffimæ litteræ I. L.H. 'id eft JUS LIBERORUM HABENS. Brummer. de Lege Cinc. XIV. Apud eumdem Grut. p. cccxx11. 8. mentio fit Albiæ Flaminicæ, CUI IMP. JUS COMMUNE (c) LIBERORUM CONCESSIT, & p. DCXXXI. 2. Perficus libertinus fepulcrum fe condidiffe teftatur C. CORNELIO PERSICO P. HABENTI EQUUM PUBLICUM, & CORNELIA, L 2 ZOZI

(c) Legendum forfan JUS COMMUNIUM LIBERORUM, ob quod folidum capiebant inter fe conjuges. Ulp. Fragm. XVI, 1.

IX. Pro

apud

ZOZIMÆ, MATRI EJUS, HABENTI JUS QUATUOR LIBEROR. BENEFICIO CÆSAR. Plura de hoc jure commentatus eft M. Vetranius Maurus fingulari libro de trium liberorum jure, (d) in quo tamen multa potius, quam bona & folida reperies.

IX. Quinam liberi profuerint ad capienda fellio li TOMUTEnvias præmia, de eo copiofe fatis difberorum putant jure confulti. Nos addimus, ne fraus præfecti legi fieret, cautum fuiffe a Marco Antoning rarii. Imperatore, (e) ut profeffio liberorum intra diem tricefimum fieret apud præfectum ærarii, alterumque exemplum tabularum domi; alterum apud ærarium adfervaretur; id quod idem Imperator etiam in provinciis fieri juffit. Ju!. Capitolin. vit. Mare. Anson. IX. Et huc pertinet exemplum Gordiani, de quo idem Jul. Capitolin. Gord. IV. nec non lepida illa adulteri excufatio apud Juvenal. Sar, IX. v. 84. feq.

1

Tol

(d) Librum hunc fruftra a bibliothecis quæfitum ait Bummer. ad Leg. Cinc. XIV. Sed facile eum reperire potuiffet in Tract. Tractatuum Tom.8. (e) Ita rem refert Jul. Capitolinus Vit. Marc.Ant. Cap. IX. Sed tamen jam antea tempore clarorum virorum ortus in acta publica referebantur, & ex Sueton. Tiber, V. & Calig, VIII. patet. Juvenal. Sat. IX. v. 82. fequ. Fortaffis ab omnibus & ob liberales cauffas id fieri juffie Antoninus, quod antea illuftriores tantum familiæ facere confueverant. Plura nos in Comment. ad L. Jul, Pap. Lib. II. Cap. IX. ubi & de natalis & confualis profeffionis difcrimine, quarum mentio fit in L. 6. C.de fid. infr. & Two ult. C. fine cenfu vel reliq

Tollis enim, & LIBRIS ACTORUM
Spargere gaudes

Argumenta viri: foribus fufpende coronas,
Jam pater es,dedimus,quod fama opponere poffis,
Jura parentis babes, propter me feriberis heres.
Adde Briffon. Antiq. Rom. I, 6. p.7.

tionisCz.

X. Voluntariis porro excufationibus accen- x. Fifci fenda II. Adminiftrario rei fiscalis. Libera re- & ærarii publica reditus omnes influebant in ærarium. ut & raAt fub Imperatoribus feparatæ erant rationes faris diffifci atque ararii, To Barnens T Tapex. ferentia. Hoc ad populum, ille ad Principem pertinebat. Hinc fæpe cum in jure, tum apud auctores junguntur jura fifci & populi. Paull. Sent. Recept. V, 12. L. I. D. de bon. dam. Lamprid. Alex. Serv. XII. Hanc differentiam primus Auguftus vel certe Tiberius reperit. Sane fub Tiberio diverfum a fifco fuiffe ærarium patet ex Tac. ann. VI, 2. A fifco iterum diftincta erat ratio Cafaris, id eft privatum Principis patrimonium, de quo L. 6. §. ult. D. de jure fifci. Unde toties memorantur PROCURATORES HÆREDITATIUM PRIVATI PATRIMONII, & fimiles apud Fabret. Infer. cap. III. & Phil. a Turre in Mənim. Vet. Ant. Cap. VI. Ut jam non commemorem, quæ ex Gruteri & Reinefii Thefauris eam in rem depromi poffent. Aft fenefcente jam fub principibus imperio, nullum erat amplius inter fifcum & ærarium difcrimen, nifi quod publica pecunia facrarum largitionum; privatum Principis patrimonium privatarum rerum nomine veniret. Unde tituli C. de comit. facr.larg. & de com. rer. privar. Jam Dioni fane Lib. LIII. p. 511. vix liquet, quid

L 3

ring?

quid inter Augufti & publicum interfit ærarium, & Gloffe recentiores promifcue fcribunt: Taptior, fifcus, ararium. Pauciffimi fane Principes Helvium Pertinacem imitabantur, qui Imperatoriis poffeffionibus nomenc fuum infcribi prohibebat, non effe illas diEtitans, imperantium proprias, fed communes Romanorum & publicas. Herodian. Hist. II, 4. XI. Era- XI. Ærario initio præerant Quæftores rio qui præfue quos Tacitus Annal. XI, 22. & Ulpianus, L. 1. pr. D. de off. quaft. Gracchani Junii auctoritate, pæne tain antiquos faciunt, quam ipfam urbem. Sed eofdem a Valerio Poplicola demum creatos, fcribit Plutarchus Vit. Val. Popli, p. 103.. Immo Pomponius eos ipfis Tribunis plebis Adilibus recentiores facit. L. 2. §. 22. D. de Orig. jur. Sed quemadmodum. de Pomponio hic non multum laboramus; ita Ulpiano facile conciliabis Plutarchum, fi Quaftores jam fub regibus fuiffe, Valerium vero illum magiftratum a Tarquinio Superbo abrogatum reftituifse reipublicæ, dixeris. Quod & Tacitus . c. non obfcure indicat, qui fimul monet, confulibus initio manfifse poteftatem quæftores deligendi, donec eum quoque honorem populus mandarit. Initio duo creati, ut rem militarem comitarentur: dein duo additi, qui Romæ curarent, mox duplicatus numerus, ftipendiaria jam Italia & accedentibus provinciarum vectigalibus. Poft lege Sulla viginti creati, fupplendo Senatui, cui ille Dictator judicia tradiderat. Prolixe hæc omnia Tacitus /. c. His. ergo ærarii potiffimum cura demandata fuerat.

a po