IV LIBER TERTIUS. I De hereditatibus quae ab intestato deferuntur II De legitima adgnatorum successione V De successione cognatorum IX De bonorum possessionibus X De adquisitione per adrogationem XI De eo cui libertatis causa bona addicuntur XII De successionibus sublatis, quae fiebant per bonorum venditionem et ex senatus consulto Claudiano XXVII Dő obligationibus quasi ex contractu XXVIII Per quas personas nobis obligatio adquiritur LIBER QUARTUS. I De obligationibus quae ex delicto nascuntur 166 176 182 186 188 190 194 200 200 206 208 210 212 212 216 220 220 222 222 230 232 232 234 238 242 244 248 252 254 II Vi bonorum raptorum III De lege Aquilia IV De iniuriis V De obligationibus, quae quasi ex delicto nascuntur VI De actionibus VII Quod cum eo qui in aliena potestate est negotium gestum esse 258 268 270 276 280 282 302 306 310 310 312 XII De perpetuis et temporalibus actionibus et quae ad heredes vel in 1 IN NOMINE DOMINI NOSTRI IESU CHRISTI IMPERATOR CAESAR FLAVIUS IUSTINIANUS ALAMANNICUS GOTHICUS FRANCICUS Imperatoriam maiestatem non solum armis decoratam, sed etiam legibus oportet esse armatam, ut utrumque tempus et bellorum et pacis recte possit gubernari et princeps Romanus victor existat non solum in hostilibus proeliis, sed etiam per legitimos tramites calumniantium iniquitates expellens, et fiat tam iuris religiosissimus quam victis hostibus triumphator. Quorum utramque viam cum summis vigiliis et summa providentia adnuente deo perfecimus. et bellicos quidem sudores nostros barbaricae gentes sub iuga nostra deductae cognoscunt et tam Africa quam aliae innumerosae provinciae post tanta temporum spatia nostris victoriis a caelesti numine praestitis iterum dicioni Romanae nostroque additae imperio protestantur. omnes vero populi 2 legibus iam a nobis vel promulgatis vel compositis reguntur. Et cum sacratissimas constitutiones antea confusas in luculentam ereximus consonantiam, tunc nostram extendimus curam et ad immensa prudentiae veteris volumina, et opus desperatum quasi per medium 3 profundum euntes caelesti favore iam adimplevimus. Cumque hoc deo propitio peractum est, Triboniano viro magnifico magistro et exquaestore sacri palatii nostri nec non Theophilo et Dorotheo viris illustribus antecessoribus, quorum omnium sollertiam et legum scientiam et circa nostras iussiones fidem iam ex multis rerum argumentis accepimus, convocatis specialiter mandavimus, ut nostra auctoritate nostrisque suasionibus componant institutiones: ut liceat vobis prima legum cunabula non ab antiquis fabulis discere, sed ab imperiali splendore appetere et tam aures quam animae vestrae nihil inutile nihilque perperam positum, sed quod in ipsis rerum optinet argumentis accipiant: et quod in priore tempore vix post URUNK JÉZUS KRISZTUS NEVÉBEN. CAESAR FLAVIUS JUSTINIANUS ALAMANNICUS GOTHICUS FRANCICUS GERMANICUS ANTICUS VANDALICUS AFRICANUS, A KEGYES, A BOLDOG, A HIRES, A GYOZTES ÉS DIADALMASKODÓ, A MINDIG FELSÉGES CSÁSZÁR A JOGOT MEGISMERNI VÁGYÓ IFJÚSÁGNAK. A császári felségnek nemcsak fegyvertényekkel kell feldíszítve. hanem törvényekkel is felfegyverkezve kell lennie, hogy úgy háború, mint béke idején helyesen uralkodhassék, és a római császár győztes maradjon nemcsak az ellenséggel vívott háborúkban, hanem a jog útvesztőjében is megakadályozza a csalárd emberek jogtalanságait, és hogy ép oly lelkiismeretes legyen a jog terén, mint a milyen diadalmaskodó a legyőzött ellenségen. Isten segitségével mind a két utat teljes buzgalommal és 1 nagy gondosságal bejártuk. Egyfelől hadi működésünket ismerik a hatalmunk alá hajtott barbár népek és tanúságot tesz róla Africa ép úgy, mint más számtalan tartomány, melyeket oly nagy időköz után az égi kegyelemtől adott győzelmeinkkel ismét Róma fenhatósága alá és a mi birodalmunkba bekebeleztünk. Már most az összes népek általunk vagy szerkesztett, vagy kihirdetett törvények alatt élnek. Másfelől miután az eddig rendezetlen császári consti- 2 tutiókat világos összhangba hoztuk, kiterjesztettük figyelmünket a régi jogtudomány megszámlálhatatlan köteteire is, és a kétségbeejtően nagy művet, mintegy a mélység közepén haladva, égi segitséggel már be is fejeztük. Miután mindezt 1sten jóvoltából bevégeztük, meghivtuk 3 Tribonianust, ezt a nagy férfiút. főudvarmesterünket és császári palotánk volt quaestorát, valamint Theophilust és Dorotheust. a kitünő férfiakat és jogtanárokat, kiknek szorgalmát, törvénytudását s parancsaink iránt tanúsitott hódolatát már több alkalommal megismertük, s különösen meghagytuk nekik, hogy tekintélyünk alatt. s utasitásaink szerint Institutiókat készitsenek, hogy ti a jogtudomány alapfogalmait ne elavult mesékből tanuljátok, hanem a császári felségtől ismerjétek meg, s se fületek, se szellemetek semmi haszontalant és helytelent ne vegyen be, hanem csak a dolgoknak igazi lényegét. És a mi azelőtt alig volt keresztülvihető 4 évi tanfolyam quadriennium prioribus contingebat, ut tunc constitutiones imperatorias legerent, hoc vos a primordio ingrediamini digni tanto honore tantaque reperti felicitate, ut et initium vobis et finis legum erudi4 tionis a voce principali procedat. Igitur post libros quinquaginta digestorum seu pandectarum, in quos omne ius antiquum collatum est (quos per eundem virum excelsum Tribonianum nec non ceteros viros illustres et facundissimos confecimus), in hos quattuor libros easdem institutiones partiri iussimus, ut sint totius legitimae scientiae 5 prima elementa. Quibus breviter expositum est et quod antea optinebat et quod postea desuetudine inumbratum ab imperiali re6 medio illuminatum est. Quas ex omnibus antiquorum institutionibus et praecipue ex commentariis Gaii nostri tam institutionum quam rerum cottidianarum aliisque multis commentariis compositas cum tres praedicti viri prudentes nobis optulerunt, et legimus et cognovimus et plenissimum nostrarum constitutionum robur eis accommodavimus. 7 Summa itaque ope et alacri studio has leges nostras accipite et vosmet ipsos sic eruditos ostendite, ut spes vos pulcherrima foveat toto legitimo opere perfecto posse etiam nostram rem publicam in partibus eius vobis credendis gubernare. Data undecimo kalendas Decembres Constantinopoli domino nostro Iustiniano perpetuo Augusto tertium consule. |