8. Qui contra edictum diui Augusti rem litigiosam a | non possidente comparauit, praeterquam (quod) emptio 10 nullius momenti est, poenam | quinquaginta sestertiorum fisco repraesentare compellitur. res autem litigiosa uide15 tur, de qua 'lis2 | apud suum iudicem | delata est. sed hoc

in prouincialibus | fundis praua usurpatione3 optinuit. Į

41

20 9. 5Absentes fugitiuos uenum dari aut comparari | amplissimus ordo prohibuit, denuntiata | in emptorem uendij25 toremque poena sestertiorum quinquaginta, | quae hodie fisco fol. 2. r. uindicatur.

col. a.

5

11. Caesare a liberto suo ex as se herede instituto, 'filia iure ad semissem uocatur: cum extraneis uero instituto, 10 filia ex 'se misse modos extraneis, | non etiam Caesari adcre

1) Cf. Gai. 4, 117. Guil. Francke ad Dig. tit. de hered. petit. p. 39. 2) Ex CKr. In edd. 1. 2. hanc v. post iudicem suppleveram. 3) Nam Augustus dum actorem non possidentem rem litigiosam alienare vetat, nonnisi de praediis, quae mancipi erant, cogitare poterat, quod etiam poenae summa evincit. Sed postquam exceptio etiam ad pignori hypothecaeve dationem translata erat, per quam omnium rerum etiam mobilium nomine in rem actio a non possidente creditori comparari poterat (L. 1. §. 2. D. quae res pign. 20, 3), mirum non est, quod rapaces procuratores poenam quoque edicti ad fundos saltem provinciales transtulerunt. 4) Versus vacuus. 5) Cf. Paul. 1, 6a. §. 2 6) Antecedentis primi versus pauca vestigia supersunt. Praecesserant vero puto fere haec: Caesaris libertus etiam minor centenario sive testamento facto sive intestato decesserit, cum liberis eius duobus vel uno virilis pars Caesari debetur liberique ei.' Cf. Gai. 3, 42. Nam in centenario commune hoc ius erat ex lege Papia, quae cum patrono ut debitam hanc partem etiam adversus duos naturales liberti liberos adscripserat, emancipatione liberorum eam minui nolebat. Emancipatus igitur et patrono et suo conferebat, exceptis bonis castrensibus. Caesarem vero, patrem patriae, in cuiusque domus Augustae liberti bonis hoc ius habuisse, ex seq. §. probabile est. Cf. Suet. Ner. 32. 7) Ex CKr. filia ne posue edd. meae 1. 2. iure (accrescendi) edd. (non Kr.) quo additamento non opus. 8) semissem C. unde fuerit semisse m modo). Deest modo in edd.

etiam mea altera.

scit. quodsi plus semisse Caesar accepit, in id, quod plus |
est, etiam Caesari adcrescit. |

12. Libertae Caesaris, tam | manumissione quam 'beneficio 15
coniunctionis2 effectae, si testatae decedant, | dimidium, si
intestaltae, totum fisco uin dicatur.3 sane patris et patroni 20
ignorantis ius non minuitur.4|

[543] 13. Ancilla Caesaris, quae ▾ liberos habuerit, in nume-25col.b. rum libertarum v. 2-6.

5

| 6

13a. Latini Caesaris liberti quanquam, | cum decedant
ut serui, eorum bona fisco uin dicantur, tamen ex contractus]
causa fisco acquirere ea | 'propters non possunt nisi poe-
nam, quam alijeno priuato contractu inito | inter se fisco sti-
pulantur. I
14.

Eorum bonorum, quae ad fiscum pertinere di- 15
cuntur, si controuersia moueatur, | ante sententiam nec ob-
signari nec describi aut in corporari possunt. idem seruatur 20
'et10 cum a sententia prouocatio interponitur. |

1) Singulari eius, ut opinor, iure. Cf. Leg. Rom. Burg. 3. ibiq. Bark. Nam privatus patronus cum per filiam liberti minoris centenario ab hereditate eius excluderetur, causa non erat, cur filia praeterita non et ipsi partem detraheret. Cf. Gai. 2, 124. De semisse Caesaris cf. Suet. l. c. 2) Interpretatio non tam ex Tacit. A. 12, 13. et Paul. 4, 10. § 2., quam ex L. 3. Th. C. ad SC. Claud. (4, 11) petenda: unde docemur, ingenuam, quae Caesaris servo se iunxerat, etiam ignaram, antiquo iure semper (quasi consentiente eo) libertam eius effectam esse. quare etiam probanda est Kr. cj.: tam manumissionis beneficio quam coniunctione. 3) Hoc quoque singulari iure. Nam ex lege Papia privati patroni liberta quattuor liberorum iure testamenti factionem nanciscebatur, ita ut virilis pars pro numero liberorum superstitum patrono deberetur. Gai. 3, 44. Unde suspicor, Caesaris libertabus etiam sine liberorum iure testari licuisse, ut tamen liberorum ius nihil in Caesaris patroni iure mutaret. 4) Cf. Paul. 2, 21a. §§. 7. 9. 5) Vid. Columell. de r. r. 1, 8. §. 19. recte a Rudorfio allatum. Suspicari licet, quinque liberis Caesaris ancillas similia iura adeptas esse, atque quattuor liberis a privatis manumissae. 6) In his versibus haec paucula tantum lecta sunt: (3) ✶✶n.... (4) caes.... (5) orem. (6) ✶✶ milibus s.... 7) Huius şi restituendae ex CKr. periculum feci, cum edd. 1. 2. extrema tantum, de quibus cf. L. 1 pr. D. de iure fisci (49, 14), eaque minus recte supplevis8) Nota ppt scriptum fuisse posui. Pro acq. in Cár, est aeq-. 9) Vid. praefat. 10) ex CKr. addidi.

sem.

25

15. Pro his bonis, quae fiscus in quietat, manus opponere

fol. 2. v. nemo quidem prohibetur;1

col. a.

e **i |

io✶i✶✶rā.

tur

16. 2Aduocati fisci etiam | post depositum officium | contra fiscum, a quo 'salarium acceperunt, nisi in causis parentum, filiorum, pupillorumue suorum, causa libertorum 15 etiam,3 adesse prohibentur, et si adfuerint, infamia plectuntur. sane hoc principali beneficio | impetrare non prohibentur. 17. 4Fisci aduocati, | quibus ad tempus officium | mandatum est, quia salarium non accipiunt, contra fiscum adesse [544] non prohibentur.

20

25

5

18. Capite 'legis censoriae cauetur, ut non tantum, col. b. cum quid fisco aufertur, sed et cum non | praestatur, cuius rei omissa professio commis so intras quinquennium

1) Vid. praefat. Quae sequuntur, edd. 1. 2. ex Paul. 5, 12, 6. in eam sententiam restituere tentaveram: tutius tamen procuratorem adiri, ut is iniuriam, quam Caesariani committerent, expelleret. Quae ut vera sit, nunc ex CKr. quae lecta sunt, proponere malui. 2) Etiam hanc §. mutata ed. 1. 2. nunc ex CKr. rectius restitui, quibusdam a Kr. monstratis. Caeterum cf. L. 10. D. de postul. (3, 1). cum schol. Thalelaeano ad Basil. 8, 1, 36. L. 1. 2. C. de advoc. fisci (2, 8). L. 13. L. 22. §. 1. L. 24. §. 1. C. de advoc. div. iud. (2, 7) et praefat. 3) salaria (cf. §. 17) et deinde nisi in suis uel parentum f. p. suorum causa, libertorum etiam ed. Kr. partim invito CKr. nec in sua causa advocatus quis adesse potest. 4) Cf. L. 1. C. de advoc. fisc. (2, 8). 5) Domitiani, ut opinor, quem Plin. pan. 40. spectare videtur. 6) Sic primum versum col. b. collatis v. 7. 8. restitui, postquam apparuit, versus viginti quinque quamque columnam habuisse. Scriptum fuerit fisco aufert's' et c'ñ. Sed etiam in sequentibus aestimandis et restituendis, hoc non comperto et ante CKr. commenta vel tentata irrita fuerunt. 'non tantum cum quid | praestatur, cuius rei omis sa professio fuerit, actio commis si intra quinquennium locum habeat sed eť Lachm. et Bg. edd. 'tum tantum, c. q. p. c. r. o. professio intra commis sis statutum quinquennium locum fisco dat' mea ed. 1. laudato libro m. Census u. Steuerverf. d. Kaiserz.' p. 194. n. t. c. q. p. cuius rei omissa professio (sit, sed et cum) commissi poena intra quinquennium locum ob id habet' ed. 2. 7) Quae hic in CKr. sequitur v. intra ab ipso librario vel correctore expuncta est. 8) ex Mommseni cj. literae -so in- perforatione folii perierunt.

locum facit,1 earum rerum nomine2 quae per fraudem | 5
'ipsa3 ablata sunt uel professioni 'subtracta, quadruplum
4
fisco depen datur,5 alias duplum. I

10

19. A debitore fisci in fraudem datas libertates retrahi placuit. sane ipsum ita emere, ut manumittat, | aut fidei- 15 commissam libertatem 'praestare, non est prohibitum.

8

7

9

20. Ab eo, qui reus criminis (publici) postulatus [545] aduersam sententiam meruit, tempore reatus quocunque 20 moldo alienata a fisco cum | quadruplis fructibus | reuocantur. 21. Fideiussorem eius, qui cum dispensatore contra- 25 xit, ip |

1) ex Kr. ed. in CKr. foramine absumptum. In eo vero ipse librarius, quem Kr. sequitur, erravit, quod hic articulum finiri putans, spatiolo relicto inde ab earum novum incipit, qua de causa etiam postea dependitur pro dependatur scripsit. 2) i. e. ex his causis. 3) tota' edd. Lachm. et Bg. 'e censu' ed. mea 1. 'fisco' ed. Kr. Sed intellige res ipsas profitendas, quae fiscum vindicantem per fraudem celantur aliove modo ei auferuntur. 4) ablatae.... subtractae ed. mea prior (et Kr.) invito C. Si quae per fraudem professioni subtracta sunt, vectigal tantum vel tributum poenae nomine quadruplatur. De quinquennio cf. L. 2. C. de vectig. (4, 61). L. un. Th. C. de quinq. praescr. (4, 15). de quadrupli et dupli poena Plin. paneg. 40. Lactant. de mort. pers. 23. L. 16. §. 10. D. de public. (39, 4). 5) defenditur C. etiam CKr. Cf. not. 1. 6) Cf. L. 45. §. 3. D. de i. fisc. (49, 14). L. 11. §. 1. L. 16. §. 3. D. qui et a quib. (40, 9). L. 10. D. de manum. (40, 1) et in praefat. dicta. 7) praestet C. edd. etiam mea prior, sed Kr. ut nos. 8) Cf. L. 20. D. de accus. (48, 2). L. 8. §§. 1. 2. D. de manum. (40, 1). L. 15 pr. D. qui et a quib. (40, 9). 9) Ratione habita L. 20. cit. supplevi, litteram p(ublici) ob sequentem litteram p excidisse suspicatus.

HERENNIVS MODESTINVS.

Ex libris Regularum.

1. Modestinus regularum libro IX.2 sub titulo de bonis libertorum et de testamentis: Cum. in testamento dies et consules adiecti non sunt, non nocet, quominus ualeat testamentum.'

Ex libris Differentiarum.

2. 3e 'Inter eum, qui in insulam relegatur, et eum, qui deportatur, magna differentia est', ut ait Herennius; primo quod relegatum bona sequuntur, nisi fuerint sententia adempta, deportatum non sequuntur, nisi palam ei fuerint concessa: ita fit, ut relegato mentionem bonorum in sententia non haberi prosit, deportato noceat. item distant et in loci qualitate, quod cum relegato quidem humanius transigitur, deportatis uero hae solent insulae assignari, quae sunt asperrimae, quaeque sunt paulo 'lentius sumpto supplicio comparandae.

1) Primum haec ex ignoto a Petro patre suo accepto codice ms. cum Mos. et Rom. legum Collatione Lutet. 1573. p. 54. edidit P. Pithoeus, postremum adiecta notitia litteraria Boeckingius in ed. Ulp. fragm. 1855. p. 179. 2) III ed. Pith. correxit I. Gothofr. Neque enim III. sed libro IX. Modestinus et de bonis libertorum (L. 9. D. de i. patron. 37, 14) et de testamentis egit: videnturque eius operis codices etiam miscellos titulos habuisse, quibus diversae res, non ab ipso tamen, ut puto, Modestino, adscriptae et inscriptae erant. 3) Haec debentur codicibus quibusdam Isidoriani Differentiarum libri. Ex alio primus Casp. Barthius advers. 39, 14., ex alio Arevalus in Isidori ed. Romana T. V. p. 26. edidit. Utriusque lectionem composuit Lachmannus Zeitschr. f. gesch. RW. XI. p. 115. Postremum Boeckingius l. c. p. 180. edidit, quem fere sequimur. Libro I. differentiarum hunc locum tribuendum esse, idem ob L. 22. D. de poenis (48, 19) coniecit. Ad rem cf. Isidor. orig. 5, 27. §. 29. L. 4. L. 14. §. 1. L. 18 pr. D. de interd. et rel. (48, 22). 4) Scripsi; minus summo edd. Cf. Plin. N. H. 11, 25, 30. nisi quod grauiore supplicio lenta per triduum morte conficiunt'.

[546]