an magis oblectant animum iactata petauro
corpora quique solet rectum descendere funem,
quam tu, Corycia semper qui puppe moraris
atque habitas, coro semper tollendus et austro,
perditus ac vilis sacci mercator olentis,
qui gaudes pingue antiquae de litore Cretae
passum et municipes Iovis advexisse lagonas?
hic tamen ancipiti figens vestigia planta
victum illa mercede parat brumamque famemque
illa reste cavet; tu propter mille talenta
et centum villas temerarius. aspice portus
et plenum magnis trabibus mare; plus hominum est iam
in pelago, veniet classis, quocumque vocarit
spes lucri, nec Carpathium Gaetulaque tantum aequora transiliet, sed longe Calpe relicta audiet Herculeo stridentem gurgite solem.
grande operae pretium est, ut tenso folle reverti
inde domum possis tumidaque superbus aluta,
Oceani monstra et iuvenes vidisse marinos.
non unus mentes agitat furor. ille sororis
in manibus vultu Eumenidum terretur et igni,
hic bove percusso mugire Agamemnona credit
aut Ithacum. parcat tunicis licet atque lacernis,
curatoris eget qui navem mercibus implet
ad summum latus et tabula distinguitur unda,
cum sit causa mali tanti et discriminis huius
concisum argentum in titulos faciesque minutas.
occurrunt nubes et fulgura, 'solvite funem,'
frumenti dominus clamat piperisve coempti,
'nil color hic caeli, nil fascia nigra minatur;
aestivum tonat.' infelix hac forsitan ipsa
nocte cadit fractis trabibus, fluctuque premetur
obrutus et zonam laeva morsuque tenebit.
sed cuius votis modo non suffecerat aurum,
quod Tagus et rutila volvit Pactolus harena, 300 frigida sufficient velantes inguina panni
exiguusque cibus, mersa rate naufragus assem
dum rogat et picta se tempestate tuetur.
Tantis parta malis cura maiore metuque
servantur. misera est magni custodia census.
305 dispositis praedives amis vigilare cohortem
servorum noctu Licinus iubet, attonitus pro
electro signisque suis Phrygiaque columna
atque ebore et lata testudine. dolia nudi
non ardent cynici; si fregeris, altera fiet
310 cras domus, atque eadem plumbo commissa manebit.
sensit Alexander, testa cum vidit in illa
magnum habitatorem, quanto felicior hic, qui
nil cuperet, quam qui totum sibi posceret orbem,
passurus gestis aequanda pericula rebus.
315 nullum numen habes, si sit prudentia; nos te,
nos facimus, Fortuna, deam. mensura tamen quae
sufficiat census, si quis me consulat, edam:
in quantum sitis atque fames et frigora poscunt,
quantum, Epicure, tibi parvis suffecit in hortis,
320 quantum Socratici ceperunt ante penates.
numquam aliut natura, aliut sapientia dicit.
acribus exemplis videor te cludere? misce
ergo aliquid nostris de moribus, effice summam,
bis septem ordinibus quam lex dignatur Othonis.
325 haec quoque si rugam trahit extenditque labellum,
sume duos equites, fac tertia quadringenta.
si nondum inplevi gremium, si panditur ultra,
nec Croesi fortuna umquam nec Persica regna
sufficient animo nec divitiae Narcissi,
330 indulsit Caesar cui Claudius omnia, cuius
paruit imperiis uxorem occidere iussus.
Quis nescit, Volusi Bithynice, qualia demens
Aegyptus portenta colat? crocodilon adorat
pars haec, illa pavet saturam serpentibus ibin.
effigies sacri nitet aurea cercopitheci,
dimidio magicae resonant ubi Memnone chordae
atque vetus Thebe centum iacet obruta portis.
illic aeluros, hic piscem fluminis, illic
oppida tota canem venerantur, nemo Dianam.
porrum et cepe nefas violare et frangere morsu:
o sanctas gentes, quibus haec nascuntur in hortis
numina lanatis animalibus abstinet omnis
mensa, nefas illic fetum iugulare capellae:
carnibus humanis vesci licet. attonito cum
tale super cenam facinus narraret Ulixes
Alcinoo, bilem aut risum fortasse quibusdam
moverat, ut mendax aretalogus. 'in mare nemo
hunc abicit saeva dignum veraque Charybdi,
fingentem inmanis Laestrygonas atque Cyclopas?
nam citius Scyllam vel concurrentia saxa
Cyaneis, plenos et tempestatibus utres
crediderim, aut tenui percussum verbere Circes
et cum remigibus grunnisse Elpenora porcis.
tam vacui capitis populum Phaeaca putavit?'
sic aliquis merito nondum ebrius et minimum qui
de Corcyraea temetum duxerat urna;
solus enim haec Ithacus nullo sub teste canebat.
nos miranda quidem, set nuper consule Iunco
gesta super calidae referemus moenia Copti,
nos volgi scelus et cunctis graviora cothurnis;
nam scelus, a Pyrra quamquam omnia syrmata volvas, 30 nullus aput tragicos populus facit. accipe nostro
dira quod exemplum feritas produxerit aevo.
Inter finitimos vetus atque antiqua simultas, inmortale odium et numquam sanabile vulnus 35 ardet adhuc, Ombos et Tentyra. summus utrimque inde furor vulgo, quod numina vicinorum
odit uterque locus, cum solos credat habendos esse deos, quos ipse colit. set tempore festo alterius populi rapienda occasio cunctis 40 visa inimicorum primoribus ac ducibus, ne laetum hilaremque diem, ne magnae gaudia cenae sentirent, positis ad templa et compita mensis pervigilique toro, quem nocte ac luce iacentem septimus interdum sol invenit. [horrida sane 45 Aegyptos, sed luxuria, quantum ipse notavi, barbara famoso non cedit turba Canopo. adde quod et facilis victoria de madidis et blaesis atque mero titubantibus.] inde virorum saltatus nigro tibicine, qualiacumque
50 unguenta et flores multaeque in fronte coronae, hinc ieiunum odium. sed iurgia prima sonare incipiunt animis ardentibus, haec tuba rixae, dein clamore pari concurritur, et vice teli saevit nuda manus. paucae sine vulnere malae, 55 vix cuiquam aut nulli toto certamine nasus integer, aspiceres iam cuncta per agmina vultus dimidios, alias facies et hiantia ruptis
ossa genis, plenos oculorum sanguine pugnos, ludere se credunt ipsi tamen et pueriles 60 exercere acies, quod nulla cadavera calcent. et sane quo tot rixantis milia turbae,
si vivunt omnes? ergo acrior impetus, et iam saxa inclinatis per humum quaesita lacertis incipiunt torquere, domestica seditioni
65 tela, nec hunc lapidem qualis et Turnus et Aiax, vel quo Tydides percussit pondere coxam
Aeneae, sed quem valeant emittere dextrae
illis dissimiles et nostro tempore natae.
nam genus hoc vivo iam decrescebat Homero;
terra malos homines nunc educat atque pusillos.
ergo deus, quicumque aspexit, ridet et odit.
A deverticulo repetatur fabula. postquam,
subsidiis aucti, pars altera promere ferrum
audet et infestis pugnam instaurare sagittis:
terga fuga celeri praestant instantibus Ombis
qui vicina colunt umbrosae Tentyra palmae.
labitur hinc quidam nimia formidine cursum
praecipitans, capiturque. ast illum in plurima sectum
frusta et particulas, ut multis mortuus unus
sufficeret, totum corrosis ossibus edit
victrix turba, nec ardenti decoxit aeno
aut veribus; longum usque adeo tardumque putavit expectare focos, contenta cadavere crudo.
hic gaudere libet, quod non violaverit ignem,
quem summa caeli raptum de parte Prometheus
donavit terris. elemento gratulor et te
exultare reor. sed qui mordere cadaver
sustinuit, nil umquam hac carne libentius edit. nam scelere in tanto ne quaeras et dubites an prima voluptatem gula senserit; ultimus autem qui stetit absumpto iam toto corpore, ductis per terram digitis aliquid de sanguine gustat. Vascones, haec fama est, alimentis talibus olim produxere animas: sed res diversa, sed illic fortunae invidia est bellorumque ultima, casus extremi, longae dira obsidionis egestas.
[huius enim, quod nunc agitur, miserabile debet exemplum esse cibi, sicut modo dicta mihi gens] post omnes herbas, post cuncta animalia, quidquid cogebat vacui ventris furor, hostibus ipsis
|