est. item qui ex filio tuo et uxore eius nascitur, id est nepos tuus et neptis, aeque in tua sunt potestate, et pronepos et proneptis, et deinceps ceteri. Qui tamen ex filia tua nascitur, in tua potestate non est, sed in patris eius 7). Iustas 2) autem nuptias inter se cives Romani contra- Pr hunt, qui secundum praecepta legum coëunt, masculi quidem puberes, feminae autein viripotentes, sive patresfamilias sint, sive filiifamilias, dum tamen filiifamilias et consensum habeant parentum, quorum in potestate sunt. nam hoc fieri debere, et civilis et naturalis ratio suadet in tantum, ut iussum parentis praecedere 3) debeat. unde quaesitum est, an furiosi filia nubere, aut furiosi filius uxorein ducere possit? cumque super filio variabatur, nostra processit decisio, qua permissum est, ad exemplum filiae furiosi filium quoque posse, et sine patris interventu b), matrimonium sibi copulare secundum datum ex constitutione modum *). 5) Ergo non omnes nobis uxores ducere licet. nam qua- 1 rundam nuptiis abstinendum est. Inter eas enim personas, quae parentum liberorumve locum inter se obtinent, nuptiae contrahi non possunt, veluti inter patrem et filiam, vel avum et neptem, vel matrem et filium, vel aviam et nepotem, et usque ad infinitum. et si tales personae inter se coierint, nefarias atque incestas) nuptias contraxisse dicuntur. 7) Et haec adeo ita sunt, ut, quamvis per adoptionem parentum liberorumve loco sibi esse coeperint, non possint) inter se matrimonio iungi iu tantum, ut etiam dissoluta adoptione idem iuris b) interitu. a) de iustis nuptiis. 7) I. de legit. agnat. tut. I, 15. §. 1.; de grad. cogn. III, 6. §. 11. D. de verb. sign. L, 16. 1. 196. S. 1.; de agnosc. lib. XXV, 3. 1. pen. 1) Cai. I, 56...65. Ulpian. V, 2... 7. Paul. II, 19. Collatio legg. Mos. et Rom. VI. D. de ritu nupt. XXIII, 2. C. Th. de nuptiis III, 7. (coll. III, 10. 11. 12.) C. I. de nuptiis V, 4. (coll. V, 5. 8.) Nov. 19. 22. 74. 78. 89. 2) D. de statu hom. I, 5. 1. 24.; ad 1. Iul. de adult. XLVIII, 5. 1. 13. § 1. 3) D. de acq. her. XXIX, 2. I. 25. 2 inaneat: itaque eam, quae tibi per adoptionem filia aut neptis esse coeperit, non poteris uxorem ducere, quamvis eam emancipaveris ®). 2) Inter eas quoque personas, quae ex transverso gradu cognationis iunguntur, est quaedam similis observatio, sed non tanta. Sane enim inter fratrem et sororem nuptiae prohibitae sunt, sive ab eodem patre eademque matre nati fuerint, sive ex alterutro eorum 10). sed si qua per adoptionem soror tibi esse coeperit: quamdiu quidem constat adoptio, sane inter te et eam nuptiae consistere non possunt; cum vero per emancipationem adoptio dissoluta sit, poteris eam uxorem ducere; sed et si tu emancipatus fueris, nihil est impedimento nuptiis. et ideo constat : si quis generum adoptare velit, debere eum ante filiam suam emancipare; et si quis velit nurum adoptare, debere eum ante filium emancipare 1). 12) Fratris vel sororis filiam uxorem ducere non licet. sed nec neptem fratris vel sororis ducere quis potest 13), quamvis quarto gradu sint: cuius d) enim filiam uxorem ducere non licet, eius neque neptem permittitur. eius vero mulieris, quam pater tuus adoptavit, filiam non videris impediri uxorem ducere, quia neque naturali 4 neque civili iure tibi coniungitur. duorum autem fratrum vel 5 sororum liberi, vel fratris et sororis, iungi possunt e) 14). item amitam, licet adoptivam, uxorem ducere non licet, itein materteram: quia parentum loco habentur. qua ratione verum est, magnam quoque amitam et materteram magnam pro6 hiberi uxorem ducere 15). 16) Affinitatis quoque veneratione quarundam nuptiis abstinere necesse est. Ut ecce privignam aut nurum uxorem ducere non licet, quia utraeque filiae loco 7) sunt. quod scilicet ita accipi debeat, si fuit 18) nurus aut privigna: nam si adhuc nurus est, id est, si adhuc nupta est filio tuo, alia ratione uxorem eam d) cum. - e) non p. D. de 8) Contra regulam iuris. adoption. I, 7. I. 13. 14., sc. propter pudorem naturalem. D. h. 1. 14. §. 2. 9) D. b. l. 17. pr. S. 1. 10) Cornel. Nep. Cimone 1. Philo de praeceptis decalogi ad capp. 6. 7. (Opp. ed. Paris. 1640. p. 779.) 11) D. h. 1. 12. pr. 67. §. 3. C. de interd. matr. V, 6. 1. 3. 12) D. h. 1. 17. S. 2. Tacit. Annal. XII, 5...7. Suet. Claud. 26. Cass. Dio LXVIII, 2. Zonaras ed. Paris. p. 583.; C. Th. de incestis nuptiis III, 12. I. 1. 3. C. I. eod. V, 5. I. 5.; ŝi nuptiae ex rescripto V, 8. 1. 2. 13) D. ducere non possis, quia eadem duobus nupta esse non potest; item si adhuc privigna tua est, id est, si mater eius tibi nupta est, ideo eam uxorem ducere non poteris, quia duas uxores eodem tempore habere non licet, Socrum 7 quoque et novercam prohibitum est uxorem ducere, quia matris loco sunt. quod et ipsum dissoluta demum affinitate procedit: alioqui, si adhuc noverca est, id est, si adhuc patri tuo nupta est, communi iure impeditur tibi nubere, quia eadem duobus nupta esse non potest; item si adhuc socrus est, id est, si adhuc filia eius tibi nupta est, ideo impediuntur nuptiae, quia duas uxores habere non possis. Mariti tamen filius ex alia uxore et uxoris filia ex alio marito, 8 vel contra, matrimonium recte contrahunt, licet habeant fratrem sororemve ex matrimonio postea contracto natos 1?). 20) Si uxor tua post divortium ex alio filiam procreaverit, 9 haec non est quidem privigna21): sed Iulianus huiusmodi nuptiis abstinere debere ait; nam nec sponsam filii nurum esse, nec patris sponsam novercam esse rectius tamen et iure facturos eos, qui huiusmodi nuptiis se abstinuerint 22). Illud certum est, serviles quoque cognationes impedimento 10 esse nuptiis, si forte pater et filia, aut frater et soror manumissi fuerint 23). Sunt et aliae personae, quae pro- 11 pter diversas rationes nuptias contrahere prohibentur, quas in libris digestorum seu pandectarum ex veteri iure colleetorum) enumerari permisimus. ୨ 24) Si adversus ea, quae diximus, aliqui coierint, nec 12 vir, nec uxor, nec nuptiae, nec matrimonium, nec dos 25) intellegitur. Itaque ii, qui ex eo coitu nascuntur, in potestate patris non sunt: sed tales sunt, quantum ad раtriam potestatem pertinet 26), quales sunt ii, quos mater vulgo concepit. nam nec hi patrem habere intelleguntur, cum his etiam ) incertus est 27): unde solent filii spurii appellari, vel á Graeca voce, quasi σлoo̟áðŋv§) 28) con f) collectarum. g) is etiam, h. e. pater, h. e. coitus. 9ος, παρὰ τὴν σποράν. 19) D. h. 1. 34. §. 2. 20) D. h. 1. 12. pr... §. 3. 21) Festus h. v. 22) Fragm. Vatic. S. 302. D. h. 1. 14. §. f.; de gradibus XXXVIII, 10. 1. 8. 23) D. h. 1. 8. 14. §. 2. 3. 1. 54. Cf. D. de gradibus XXXVIII, 10. 1. 10. §. 5. 24) Lex Tulia et Papia Poppaea? Cf. Heinecc. ad eam c. 6. §. 1. 25) D. de gradibus XXXVIII, 10. 1. 4. §. 8.; unde vir et uxor XXXVIII, 11. pr. h) vó h. l. 52. 58. C. Th. de incestis nuptiis III, 12. l. 3. C. I. eod. V, 5. 1. 6. h. 1. 8. 26) In aliis differunt. Cai. I, 29. D. de in ius voc. II, 4. 1. 6.; de liberali causa XL, 12. 1. 3. pr. -27)I. de success. cogn. III, 5. §. 4. D. de statu hom. I, 5. 1. 25.; de captivis XLIX, 15. 1. 25. C. sol. matr. V, 18. 1.3.; de natur. lib. V, 27. l. 1. 28) I. e. sparsim. 13 Pr. 30) Sequitur ergo, exactioni locus sit. et alias poenas pa cepti, vel quasi i) sine patre filii 25). 32) Aliquando autem evenit, ut liberi, qui ') statim ut nati sunt in potestate parentum non fiant, postea autem =) redigantur in potestatem. Qualis est is, qui, dum naturalis fuerat, postea curiae datus, potestati patris subiicitur. nec non is, qui, a muliere libera 33) procreatus, cuius matrimonium minime legibus interdictum fuerat, sed ad quam pater consuetudinem habuerat, postea ex nostra constitutione, dotalibus instrumentis compositis, in potestate patris efficitur: quod, et alii ex eodem matrimonio si fuerint procreati, similiter nostra constitutio praebuit ») 3 4). 1) DE TITULUS UNDECIMUS. ADOPTIONIBUS. 2) Non solum tamen naturales liberi, secundum ea, quae diximus, in potestate nostra sunt, verum etiam hi, quos adoptamus. 1 Adoptio autem duobus modis fit, aut principali rescripto 3), aut imperio magistratus. Imperatoris auctoritate adoptare quis potest eos easve), qui quaeve sui iuris sunt. quae species adoptionis dicitur arrogatio. Imperio magistratus adoptare licet eos easve, qui quaeve in potestate parentum sunt, sive primum gradum liberorum obtineant, qualis est filius, filia, sive inferiorem, qualis est nepos, k) nec def.; n. d. i) ἄπατρος qu., ἀπάτορες qu., S. P. qu. nec donationis. 1) def. qui. m) def. autem. n) quod et aliis liberis, qui ex eodem matrimonio fuerint procreati, similiter nostra constitutio praebuit, et multae aliae lectiones: veluti (loco aliis), (1. qui), si; (1. f. pr.), postea f. p., procreatis; (1. praebuit), prohibuit. 29) Plutarch. qu. Rom. 103. Isidor. origg. IX, 5. D. I, 5. 1. 23. cit. 30) Ulpian. XVII, 4. D. h. 1. 38. §. 1. 1. 52.; de condict. s. causa XII, 7. 1. f. C. de incestis V, 5. I. 4. Nov. 12. c. 1. 31) C. Th. de incestis III, 12. 1. 1. 3. C. I. eod. V, 5. 1. 6. 32) Cai. 1. 65. sqq.29. 32. I. de hered., quae ab intest. III, 1. §. 2. Nov. Theod. XI, 1. C. I. de natural. lib. V, 27. 1. 3. 5. 9. 11. Nov. Iust. 89. c. 2. 8. 33) I. e. in alii; c. 11. 1) Cic. p. domo 13. 14. 29. Gell. V, 19. Cai. I, 97... 106. Ulpian. VIII. D. de adopt. I, 7. C. eod. VIII, 48. 2) D. h. 1. 2. 8) Pedetentim in locum auctoritatis populi substituto. Cai. Gell. II. citt. D. h. 1. 21. 38. 39. Vopisc. Aurel. 14. C. h. 1. 2. 6. 8. 4) Tribonianismus. Cf. Cai. I, 101. Ulpian. VIII, 5. neptis, pronepos, proneptis. 5) Sed hodie ex nostra con- 2 stitutione, cum filiusfamilias a patre naturali extraneae personae in adoptionem datur, iura potestatis a) naturalis patris minime dissolvuntur nec quicquam ad patrem adoptivum transit, nec in potestate eius est, licet ab intestato iura successionis ei a nobis tributa sunt. si vero pater naturalis non extraneo, sed avo filii sui materno, vel, si ipse pater naturalis fuerit emancipatus, etiam avo paterno, vel proavo simili modo paterno vel materno, filium suum dederit in adoptionem: in hoc casu, quia in unam personam concurrunt et naturalia et adoptionis iura, manet stabile ius patris adoptivi, et naturali vinculo copulatum, et legitimo adoptionis modo b) constrictum), ut et in familia et potestate huiusmodi patris adoptivi sit). 7) Cum autem 3 impubes per principale rescriptum arrogatur: causa cognita arrogatio permittitur, et exquiritur causa arrogationis, an honesta sit, expediatque pupillo, et cum quibusdam condicionibus arrogatio fit, id est, ut caveat arrogator personae publicae, hoc est tabulario )8), si intra pubertatem pupil lus decesserit, restituturum se bona illis, qui, si adoptio facta non esset, ad successionem eius venturi essent. item non alias emancipare eos potest arrogator, nisi, causa cognita, digni emancipatione fuerint, et tunc sua bona eis reddat '). sed etsi decedens pater eum exheredaverit, vel vivus sine iusta causa eum emancipaverit, iubetur quartam partem ei suorum bonorum relinquere, videlicet praeter bona, quae ad patrem adoptivum transtulit, et quorum commodum ei acquisivit postea 1o). 1) Minorem natu non posse maio- 4 rem adoptare, placet: adoptio enim naturam imitatur 1?), et pro monstro est, ut maior sit filius, quam pater. debet itaque is, qui sibi per arrogationem vel adoptionem filium facit, plena pubertate 13), id est decem et octo annis, praecedere. Licet autem et in locum nepotis vel pronepotis, 5 vel in locum neptis vel proneptis, vel deinceps, adoptare, |