Page images
PDF
EPUB
[ocr errors]

davisti quosdam oratores, ut imperitos posses in errorem inducere. Equidem in quibusdam risum vix tenebam; cum Attico Lysiae Catonem nostrum comparabas, magnum me Hercule hominem vel potius summum et singularem virum nemo dicet secus ; sed oratorem? sed etiam Lysiae similem? quo nihil potest esse pictius. Bella ironia, si iocaremur; sin asseveramus, vide ne religio nobis tam adhibenda sit, quam si testimonium diceremus. Ego enim Catonem tuum ut civem, ut senatorem, ut 294 imperatorem, ut virum denique cum prudentia et diligentia tum omni virtute excellentem probo; orationes autem eius ut illis temporibus valde laudo significant enim formam quandam ingeni, sed admodum impolitam et plane rudem —, origines vero cum omnibus oratoris laudibus refertas diceres et Catonem cum Philisto et Thucydide comparares, Brutone te id censebas, an mihi probaturum? Quos enim ne e Graecis quidem quisquam imitari potest, his tu comparas hominem Tusculanum nondum suspicantem, quale esset copiose et ornate dicere. Galbam laudas. Si ut illius aetatis principem, assentior: sic enim accepimus; sin 86 ut oratorem, cedo, quaeso, orationes, sunt enim, et dic, 295 hunc, quem tu plus quam te amas, Brutum velle te illo modo dicere. Probas Lepidi orationes. Paulum hic tibi assentior, modo ita laudes ut antiquas; quod item de Africano, de Laelio, cuius tu oratione negas fieri quicquam posse dulcius, addis etiam nescio quid augustius. Nomine nos capis summi viri vitaeque elegantissumae verissumis laudibus; remove haec: ne ista dulcis oratio ita sit abiecta, ut eam aspicere nemo velit. Carbonem in summis 296 oratoribus habitum scio; sed cum ceteris rebus tum in dicendo semper quo iam nihil est melius, id laudari qualecumque est so

[blocks in formation]

[merged small][ocr errors]
[ocr errors]

remove sit. 68. Das praes. coni. nach dem Imperativ ist seltener. Pers. II, 22: die Staio, pro Iuppiter clamet. Martial. I, 107: otia da nobis, condere victuras temptem per saeculá curas.

ne sit sc. vereor, de fin. V, 3, 8: sed ne, dum huic obsequor, vobis molestus sim. Verr. IV, 7, 15: ne forte, dum publicis mandatis serviat, de privatis iniuriis reticeat. 296. Carbonem. 105.

11

let. Dico idem de Gracchis; etsi de eis ea sunt a te dicta, quibus ego assentior. Omitto ceteros; venio ad eos, in quibus iam perfectam putas esse eloquentiam, quos ego audivi, sine controversia magnos oratores, Crassum et Antonium. De horum laudibus tibi prorsus assentior; sed tamen non isto modo, ut Polycliti doryphorum sibi Lysippus aiebat, sic suasionem legis Serviliae tibi magistram fuisse: haec germana ironia est. Cur ita sentiam, 297 non dicam, ne me tibi assentari putes. Omitto igitur, quae de his ipsis, quae de Cotta, quae de Sulpicio, quae modo de Caelio dixeris. Hi enim fuerunt certe oratores; quanti autem et quales, tu videris. Nam illud minus curo, quod congessisti operarios omnis, ut mihi videantur mori voluisse nonnulli, ut a te in ora87 torum numerum referrentur. Haec cum ille dixisset, longi sermonis initium pepulisti, inquam, Attice, remque commovisti nova 298 disputatione dignam, quam in aliud tempus differamus. Volvendi enim sunt libri cum aliorum tum in primis Catonis. Intelleges nihil illius lineamentis nisi eorum pigmentorum, quae inventa nondum erant, florem et colorem defuisse. Nam de Crassi oratione sic existumo, ipsum fortasse melius potuisse scribere, alium, ut arbitror, neminem. Nec in hoc ironiam dixeris esse, quod eam orationem mihi magistram fuisse dixerim. Nam etsi tu melius existumare videris de ea, si quam nunc habemus, facultate, tamen adulescentes quod in Latinis potius imitaremur non habebamus. 299 Quod autem plures a nobis nominati sunt, eo pertinuit, ut paulo ante dixi, quod intellegi volui, in eo, cuius omnes cupidissumi essent, quam pauci digni nomine evaderent. Quare slowva me, ne si Africanus quidem fuit, ut ait in historia sua C. Fannius,

dicta. 103f. 125 f.
Crass. et Ant. 138 ff.

doryph. Plin. XXXIV, 8, 19: Po-
lyclitus fecit doryphorum viriliter
puerum. Quint. V, 12, 21: dory-
phoron illum aptum vel militiae vel
palaestrae. Diese Statue vereinigte
das, worin Polyclet Meister war,
die Bildung jugendlicher Körper und
die Reinheit der Verhältnisse. orat.
2, 5: nec simulacro Iovis Olympii
aut doryphori statua deterriti reli-
qui minus experti sunt, quid effi-
cere aut quo progredi possent.
suas. 164.

fuisse sc. tibi assentior.
297. Cotta, Sulp. 201 ff.
Cael. 273.

operar. de orat. I, 62, 263: operarium nobis quendam, Antoni, oratorem facis.

pepulisti, 'den Anstoss geben'.

298. volvendi, das eigentliche Wort von den Bücherrollen der Alten.

lineam. 'die Umrisse', in welchen die Kunst der Zeichnung sich offenbart.

pigment. 293. nond. inv. 70. flor. 285.

ut arbitror, als ob er noch einmal überlegt habe, ehe er 'neminem' sagte.

ea, si quam. 242.

299. dixi. 270.

Afric. 292. de orat. II, 67, 270:

existumari velim. Ut voles, inquit Atticus; ego enim non alienum a te putabam, quod et in Africano fuisset et in Socrate. Tum 300 Brutus, de isto postea; sed tu, inquit me intuens, orationes nobis veteres explicabis? Vero, inquam, Brute; sed in Cumano aut in Tusculano aliquando, si modo licebit, quoniam utroque in loco vicini sumus. Sed iam ad id, unde digressi sumus, revertamur. 88 Hortensius igitur cum admodum adulescens orsus esset in 301 foro dicere, celeriter ad maiores causas adhiberi coeptus est; et quamquam inciderat in Cottae et Sulpici aetatem, qui annis decem maiores, excellente tum Crasso et Antonio, dein Philippo, post Iulio, cum his ipsis dicendi gloria comparabatur. Primum memoria tanta, quantam in nullo cognovisse me arbitror, ut, quae secum commentatus esset, ea sine scripto verbis eisdem redderet, quibus cogitavisset. Hoc adiumento ille tanto sic utebatur, ut

Fannius in annalibus suis Afri-
canum hunc Aemilianum Graeco
verbo appellat εἴρωνα.
Fann. 101.

quidem im

velim, während ne Nebensatz steht, da doch die Negation sich auch auf den Hauptsatz erstreckt. p. Quint. 22, 72: huic, ne ubi consisteret quidem contra te, locum reliquisti, ad Att. XIII, 10, 3: in quem, ne si insidiis quidem ille interfectus esset, caderet ulla suspicio. p. Planc. 20, 49: ut, ne si cogitasset quidem quispiam largiri, daretur spatium comparandi. or. 45, 152: nobis, ne si cupiamus quidem distrahere voces conceditur.

300. vero, allerdings'. tusc. II, 12, 26: fuisti saepe, credo, cum Athenis essem, in scholis philosophorum. Vero, ac libenter quidem. de rep. I, 37: videsne igitur minus CCCC annorum esse hane urbem, ut sine regibus sit? Vero, minus.

si modo licebit, mit Rücksicht auf die politischen Verhältnisse.

vicini. Auch Brutus hatte bei Tusculum und Cumae Landgüter.

301. Q. Hortensius war geboren im J. 640 (114), vgl. 229. Kurze Zeit that er Kriegsdienste (304) und verwaltete alle Magistrate, das Consulat im J. 685 (69). Er gehörte den

Optimaten an und vertrat sie als
Sachwalter vor Gericht, übrigens
hielt er sich von den politischen
Parteikämpfen schon aus Bequem-
lichkeit fern. Er fand seine Befrie-
digung in der Ausbildung und Aus-
übung seines grossen rednerischen
Talents und in dem Ansehen, in
welchem er als Anwalt stand. Seine
Stärke war der mündliche Vortrag,
nicht die Schriftstellerei; orat. 37,
132: dicebat melius quam scripsit
Hortensius. Quint. XI, 3, 8: eius
scripta tantum infra famam sunt,
ut appareat, placuisse aliquid eo di-
cente, quod legentes non invenimus.
Auch als Dichter und Geschicht-
schreiber hat er sich nicht mit Glück
versucht. Er liebte ein behagliches
Wohlleben und in seiner Umgebung
und Erscheinung Luxus und Eleganz,
wovon manche Geschichtchen er-
zählt wurden.

adul. 229.
Cott. Sulp. 201 ff.
exc. 230.

Iulio. 177.

memoria. Seneca controv. I p. 54: Hortensius a Sisenna provocatus in auctione persedit per diem totum et omnes res et pretia et emptores ordine suo argentariis recognoscentibus ita ut in nulla re falleretur recensuit.

sua et commentata et scripta et nullo referente omnia adversa302 riorum dicta meminisset. Ardebat autem cupiditate sic, ut in nullo umquam flagrantius studium viderim. Nullum enim patiebatur esse diem, quin aut in foro diceret aut meditaretur extra forum; saepissume autem eodem die utrumque faciebat. Attuleratque minume vulgare genus dicendi; duas quidem res, quas nemo alius partitiones, quibus de rebus dicturus esset, collectiones eorum, quae essent dicta contra quaeque ipse dixisset. 303 Erat in verborum splendore elegans, compositione aptus, facultate copiosus; eaque erat cum summo ingenio tum exercitationibus maxumis consecutus. Rem complectebatur memoriter, dividebat acute, nec praetermittebat fere quicquam, quod esset in causa aut ad confirmandum aut ad refellendum. Vox canora et suavis, motus et gestus etiam plus artis habebat quam erat oratori satis. Hoc igitur florescente Crassus est mortuus, Cotta pulsus, iudicia intermissa bello, nos in forum venimus. 89 Erat Hortensius in bello primo anno miles, altero tribunus ,304 militum; Sulpicius legatus aberat, aberat etiam M. Antonius;

exercebatur una lege iudicium Varia, ceteris propter, bellum intermissis, cui frequens aderam, quamquam pro se ipsi dicebant oratores non illi quidem principes, L. Memmius et Q. Pom

comm. 87.

[ocr errors]

refer. Dass man wohl jemand zur Hand hatte, der nöthigenfalls durch eine Erinnerung dem Gedächtniss zu Hülfe kam, beweisst die bekannte Stelle Verr. IV, 3, 5: canephoroe ipsae vocabantur, sed earum artificem quem? quemnam? recte admones-Polyclitum esse dicebant. 302. partitiones, 'Eintheilung bei der Disposition', was 303 'dividere' heisst. div. in Caec. 14, 45: quid? cum accusationis tuae membra dividere coeperit (Hortensius) et in digitis suis singulas partes causae constituere. p. Quint. 10, 35: faciam, quod te saepe animadverti facere, Hortensi: totam causae meae dictionem certas in partes dividam.

collectiones, recapitulirendes Zusammenfassen, wobei es vorzugsweise eines guten Gedächtnisses bedurfte.

303. in splendore elegans, indem eine glänzende Sprache keineswegs

auch immer eine gewählte ist.
aptus. 145.

facultas, 'das Vermögen, über welches man zu verfügen hat', hier 'der Wortreichthum'.

esset in causa, was in der Sache lag, und nur herausgehoben zu werden brauchte.

gestus. Gell. I, 5: Hortensius omnibus ferme oratoribus aetatis suae nisi Tullio clarior, quod multa munditia et circumspecte compositeque indutus et amictus esset, manusque eius inter agendum forent argutae admodum et gestuosae, maledictis compellationibusque probrosis iactatus est multaque in eum quasi histrionem in ipsis causis atque iudiciis dicta sunt.

bello, gegen die Bundesgenossen.
304. primo anno, im J. 664 (90).
Sulpic. 203.

Anton. 139.
lege Varia. 221.
Memm. 36.

peius, sed oratores tamen, teste diserto utique Philippo, cuius in testimonio contentio et vim accusatoris habebat et copiam. Reliqui qui tum principes numerabantur in magistratibus erant 305 cotidieque fere a nobis in contionibus audiebantur. Erat enim tribunus plebis tum C. Curio; quamquam is quidem silebat, ut erat semel a contione universa relictus; Q. Metellus Celer non ille quidem orator, sed tamen non infans; diserti autem Q. Varius C. Carbo Cn. Pomponius, et hi quidem habitabant in rostris. C. etiam Iulius aedilis curulis cotidie fere accuratas contiones habebat. Sed me cupidissumum audiendi primus dolor percussit, Cotta cum est expulsus. Reliquos frequenter audiens acerrumo studio tenebar, cotidieque et scribens et legens et commentans oratoriis tamen exercitationibus contentus non eram. Iam consequente anno Q. Varius sua lege damnatus excesserat; ego autem in iuris civilis studio multum operae dabam Q. Scae- 306 volae Q. F., qui quamquam nemini se ad docendum dabat, tamen consulentibus respondendo studiosos audiendi docebat. Atque huic anno proxumus Sulla consule et Pompeio fuit. Tum P. Sulpici in tribunatu cotidie contionantis totum genus dicendi penitus cognovimus; eodemque tempore cum princeps academiae Philo cum Atheniensium optumatibus Mithridatico bello domo

Pomp. 206.

teste. In derselben Verhandlung trat Philippus (173) als Zeuge auf, sprach aber mit solcher Anstrengung und Kraft, dass sein testimonium zu einer förmlichen accusatio wurde. 305. ut. 19. relict. 192.

Q. Metellus Celer, wahrscheinlich der Adoptivvater von dem 247 erwähnten Q. Metellus Celer, war wie die zunächst genannten mit Curio im J. 664 (90) Tribun.

habit. de orat. I, 62, 264: is, qui habitaret in subselliis. p. Murena 9, 21: cum eis, qui in foro habitant. Petron. 2. non magis sapere possunt quam bene olere, qui in culina habitant.

cont. non eram. Da von philosophischen Studien des Cicero um diese Zeit nichts bekannt ist, so mögen wohl Versuche in der Dichtkunst, im Uebersetzen und ähnliche mehr allgemeine Vorbereitungen für die

[blocks in formation]

306. Q. Scaevola Q. F. Lael. 1, 1: Q. Mucius augur multa narrare de C. Laelio solebat. Ego autem a patre ita eram deductus ad Scaevolam sumpta virili toga, ut quoad possem et liceret a senis latere numquam discederem. Itaque fieri studebam eius prudentia doctior. Quo mortuo me ad pontificem Scaevolam (145) contuli, quem unum nostrae civitatis et ingenio et iustitia praestantissumum audeo dicere. Da der Augur Scaevola im J. 666 (88) noch lebte, so muss er hier gemeint sein. 102.

proxumus. 666 (88).

Philo, aus Larissa gebürtig, Schüler des Clitomachus, und nach dessen Tode Vorsteher der academischen Schule. Plut. Cic. 3: Piλwνος ἤκουσε τοῦ ἐξ ἀκαδημίας, ὃν

« PreviousContinue »