Page images
PDF
EPUB

EPISTOLA XVI.

(AD FAM. XV, 5.)

M. CATO S. D. M. CICERONI IMP.

1 Quod et res publica me et nostra amicitia hortatur, libenter facio, ut tuam virtutem, innocentiam, diligentiam cognitam in maximis rebus domi togati, armati foris pari industria administrare gaudeam. Itaque, quod pro meo iudicio facere potui, ut innocentia consilioque tuo defensam provinciam, servatum Ariobarzanis cum ipso rege regnum, sociorum revocatam ad studium imperii nostri voluntatem sententia mea et decreto laudarem, feci. 2 Supplicationem decretam, si tu, qua in re nibil fortuito, sed summa tua ratione et continentia rei publicae provisum est, diis immortalibus gratulari nos quam tibi referre acceptum mavis, gaudeo. Quod si triumphi praerogativam putas supplicationem

EPISTOLA XVI. Cato sucht es bei Cicero zu rechtfertigen, dass er für das von diesem gewünschte Dankfest nicht gestimmt hatte. Das Dankfest für Ciceros Siege auf dem Amanus ist im April 50 decretirt worden; der Brief wird nicht lange nachher geschrieben sein.

1. hortatur] Die Verba, die eine Aufforderung bezeichnen, können neben dem Accusativ der Person noch einen Accusativ der Sache haben, wenn diese durch das Neutrum eines Pronomens oder Adjectivs ausgedrückt ist.

togati, armati] Apposition zu tuam: tua togati virtus cognita est in maximis rebus domi, tua armati virtus pari industria administravit foris. Administrare ohne Object: wirken, Hand anlegen: z. B. Caes. b. Gall. IV, 29, 2: neque ulla nostris facultas aut administrandi aut auxiliandi dabatur. Virtus handelnd, wie pro C. Rab. 8, 24: virtus et honestas et pudor cum consulibus esse cogebat.

pro meo iudicio] meinem Urtheil über diese Sache gemäss, d. i. nach meiner Ueberzeugung; de orat. III, 16, 59: a re civili animi quodam iudicio abhorrere.

decreto] Wie man von dem Senator, der bei der Berathung seine Meinung abgab, statt censuit auch sagte decrevit (s. zu I, 19, 6), so ist hier decretum das von Cato bei der Berathung über das dem Cicero zu bewilligende Dankfest abgegebene Votum.

2. qua in re nihil fortuito] der weitere Begriff factum est ist aus dem folgenden engern provisum est zu ergänzen, wie umgekehrt der engere aus dem weitern II, 1,

2. Ueber das aus nihil zu entnehmende omnia s. zu II, 4, 2.

gratulari] Dank sagen, wie Quint. VI, prooem. 8: quapropter illi dolori. gratulor. Referre acceptum, nämlich id quod provisum est.

Da

triumphi praerogativam] Praerogativa sc. centuria ist die jedesmal durch das Loos bestimmte Centurie, die in den Centuriatcomitien zuerst ihre Stimme abgiebt. ihrer Abstimmung gewöhnlich die übrigen Centurien folgten, so bekam praerogativa auch die Bedeutung Vorwahl; z. B. Liv. III, 51,8: Icilius ubi audivit tribunos militum in Aventino creatos, ne comitiorum militarium praerogativam urbana comitia iisdem tri

et idcirco casum potius quam te laudari mavis, neque supplicationem sequitur semper triumphus et triumpho multo clarius est senatum iudicare potius mansuetudine et innocentia imperatoris provinciam quam vi militum aut benignitate deorum retentam atque conservatam esse. Quod ego mea sententia censebam. At- 3 que haec ego idcirco ad te contra consuetudinem meam pluribus scripsi, ut, quod maxime volo, existimes me laborare, ut tibi persuadeam me et voluisse de tua maiestate, quod amplissimum sim arbitratus, et, quod tu maluisti, factum esse gaudere. Vale et nos dilige et instituto itinere severitatem diligentiamque sociis et rei publicae praesta.

EPISTOLA XVII.
(AD FAM. II, 18.)

M. CICERO IMP. S. D. Q. THERMO PROPRAET.

Officium meum erga Rhodonem ceteraque mea studia, quae 1 tibi ac tuis praestiti, tibi, homini gratissimo, grata esse vehementer gaudeo, mihique scito in dies maiori curae esse dignitatem tuam, quae quidem a te ipso integritate et clementia tua sic amplificata est, ut nihil addi posse videatur. Sed mihi magis magis- 2 que cotidie de rationibus tuis cogitanti placet illud meum consilium, quod initio Aristoni nostro, ut ad me venit, ostendi, graves te suscepturum inimicitias, si adolescens potens et nobilis a te bunis plebis creandis sequerentur cet., oder auch Vorzeichen; z. B. Cic. in Verr. act. I, 9, 26: qui quam isti sit amicus attendite; dedit enim praerogativam suae voluntatis.

neque supplicationem] Anfang des Nachsatzes mit der gewöhnlichen Ellipse: so sage ich dir.

3. quod amplissimum] nämlich dass der Senat erklären sollte, dass die Erfolge allein Ciceros Tüchtigkeit, nicht dem Zufall zu danken seien.

quod tu maluisti] das Dankfest. ÉPISTOLA XVII. Von Laodicea, wo sich Cicero nach dem Feldzuge aufgehalten hatte, gedachte er Non. Maiis 50 wieder nach Cilicien zu reisen (ad Att. VI, 2, 6). Um diese Zeit ist der Brief geschrieben. Q. Minucius Thermus war Propraetor

von Asien. Er hatte seine Provinz, wie Cicero, im vorigen Jahre ex lege Pompeia auf ein Jahr erhalten. Wann er Praetor gewesen ist, wissen wir nicht.

1. Rhodonem] ein Freund des Thermus, der Geschäfte in Cilicien gehabt hatte und von Thermus Cicero empfohlen worden war.

2. de rationibus tuis] Dem abgehenden Statthalter stand, wenn der Nachfolger noch nicht angelangt war, das Recht zu, die interimistische Verwaltung der Provinz irgend einem zu übertragen. Thermus gedachte sie einem seiner Legaten zu übertragen, nicht, wie es gewöhnlich war, seinem Quae

stor.

Aristoni] ein Freund des Thermus, der bei Cicero gewesen war.

ignominia affectus esset. Et hercule sine dubio erit ignominia; habes enim neminem honoris gradu superiorem, ille autem, ut omittam nobilitatem, hoc ipso vincit viros optimos hominesque innocentissimos, legatos tuos, quod et quaestor est et quaestor tuus. Nocere tibi iratum neminem posse perspicio; sed tamen tres fratres summo loco natos, promptos, non indisertos te nolo habere iratos, iure praesertim; quos video deinceps tribunos pl. 3 per triennium fore. Tempora autem rei publicae qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore. Cur ego te velim incidere in terrores tribunicios? praesertim cum sine cuiusquam reprehensione quaestoriis legatis quaestorem possis anteferre. Qui si se dignum maioribus suis praebuerit, ut spero et opto, tua laus ex aliqua parte fuerit; sin quid offenderit, sibi totum, nihil tibi offenderit.

Quae mihi veniebant in mentem, quae ad te pertinere arbitrabar, quod in Ciliciam proficiscebar, existimavi me ad te oportere scribere. Tu quod egeris, id velim dii approbent; sed, si me audies, vitabis inimicitias et posteritatis otio consules.

1

EPISTOLA XVIII.
(AD FAM. II, 19.)

M. TULLIUS M. F. M. N. CICERO IMP. S. D. C. CAELIO L. F. C. N.
CALDO QUAEST.

fahren bist.

Cum optatissimum nuntium accepissem, te mihi quaestorem superiorem] Der Quaestor stand im Range über den Legaten, weil er magistratus populi Romani war. Waren die Legaten, wie das häufig vorkam, gewesene Aedilen oder Praetoren (aedilicii oder praetorii), so wurde jener Rangunterschied dadurch ausgeglichen; die Legaten des Thermus hatten aber auch nur die Quaestur verwaltet.

tres fratres] M. Antonius, der nachherige Triumvir, C. Antonius, L. Antonius. Der zweite war der Quaestor des Thermus. M. Anto

nius war Tribun 49, L. Antonius 44, C. Antonius hat das Amt nicht bekleidet.

3. offenderit] s. zu II, 2, 5. nihil tibi] Dich trifft keine Schuld, weil du vollkommen gesetzlich ver

posteritatis otio] Posteritas die Zukunft, nicht bloss die Zeit nach unsrem Tode. Cic. in Cat. I, 9, 22: tametsi video, si mea voce perterritus ire in exsilium animum induxeris, quanta tempestas invidiae, si minus in praesens tempus, recenti memoria scelerum tuorum, at in posteritatem impendeat. Caes. b. civ. I, 13, 1: habeat rationem posteritatis et periculi sui.

EPISTOLA XVIII. Ciceros Quaestor in Cilicien war L. Mescinius Rufus; C. Caelius Caldus, an welchen dieser Brief gerichtet ist, war dessen Nachfolger. Der Brief ist bald nach X Kal. Quint. 50 geschrieben.

M. F. M. N.] Marci filius, Marci nepos.

obtigisse, eo iucundiorem mihi eam sortem sperabam fore, quo diutius in provincia mecum fuisses; magni enim videbatur interesse ad eam necessitudinem, quam nobis sors tribuisset, consuetudinem quoque accedere. Postea, cum mihi nihil neque a te ipso neque ab ullo alio de adventu tuo scriberetur, verebar, ne id ita caderet, quod etiam nunc vereor, ne, antequam tu in provinciam venisses, ego de provincia decederem. Accepi autem a te missas litteras in Cilicia, cum essem in castris, a. d. x Kal. Quintiles, scriptas humanissime, quibus facile et officium et ingenium tuum perspici posset. Sed neque unde nec quo die datae essent aut quo tempore te exspectarem significabant, nec is, qui attulerat, a te acceperat, ut ex eo scirem, quo ex loco aut quo tempore essent datae. Quae cum essent incerta, existimavi tamen faciun- 2 dum esse, ut ad te statores meos et lictores cum litteris mitterem; quas si satis opportuno tempore accepisti, gratissimum mihi feceris, si ad me in Ciliciam quam primum veneris. Nam quod ad me Curius, consobrinus tuus, mihi, ut scis, maxime necessarius, quod item C. Vergilius, propinquus tuus, familiarissimus noster, de te accuratissime scripsit, valet id quidem apud me multum, sicuti debet hominum amicissimorum diligens commendatio; sed tuae litterae, de tua praesertim dignitate et de nostra coniunctione, maximi sunt apud me ponderis. Mihi quaestor optatior obtingere nemo potuit. Quamobrem quaecumque a me ornamenta ad te proficiscentur, ut omnes intellegant a me habitam esse rationem tuae maiorumque tuorum dignitatis. Sed id facilius consequar, si ad me in Ciliciam veneris, quod ego et mea et rei publicae et maxime tua interesse arbitror.

1. ad eam necessitudinem] Cic. div. in Caec. 19, 61: sic enim a maioribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere, nullam neque iustiorem neque graviorem causam necessitudinis posse reperiri quam coniunctionem sortis, quam provinciae, quam officii, quam publici muneris societatem.

ne, antequam] schliesst sich an verebar an, als stände ne ita caderet gar nicht da. S. zu I, 2, 9.

2. quaecumque a me ornamenta] Quicumque, was bei Cicero ausser in quacumque ratione und

quocumque modo fast immer Relativum ist und so ein Verbum 'bei sich hat, steht hier wie quilibet. Ebenso ad Att. IX, 6, 4: cum Pompeio qualicumque consilio uso; ad Q. fr. II, 10, 1: non mehercule quisquam μουσοπάτακτος libentius sua recentia poemata legit, quam ego te audio quacumque de re; ad fam. IV, 8, 2: si libertatem sequimur, qui locus hoc dominatu vacat? sin qualemcumque locum, quae est domestica sede iucundior? Caes. b. G. VI, 23, 9: qui quacumque de causa ad eos venerunt, ab iniuria prohibent.

1

EPISTOLA XIX.

(AD FAM. III, 11.)

CICERO AP. PULCHRO, UT SPERO, CENSORI S. D.

[ocr errors]

-

Cum essem in castris ad fluvium Pyramum, redditae mihi sunt uno tempore a te epistolae duae, quas ad me Q. Servilius Tarso miserat. Earum in altera dies erat adscripta Nonarum Aprilium; in altera, quae mihi recentior videbatur, dies non erat. Respondebo igitur superiori prius, in qua scribis ad me de absolutione maiestatis. De qua etsi permultum ante certior factus eram litteris, nuntiis, fama denique ipsa; nihil enim fuit clarius; non quo quisquam aliter putasset, sed nihil de insignibus ad laudem viris obscure nuntiari solet; tamen eadem illa laetiora fecerunt mihi tuae litterae, non solum quia planius loquebantur et uberius quam vulgi sermo, sed etiam quia magis 2 videbar tibi gratulari, cum de te ex te ipso audiebam. Complexus igitur sum cogitatione te absentem; epistolam vero osculatus etiam ipse mihi gratulatus sum. Quae enim a cuncto populo, a senatu, a iudicibus ingenio, industriae, virtuti tribuuntur, quia mihi ipse adsentior fortasse, cum ea esse in me fingo, mihi quoque ipsi tribui puto. Nec tam gloriosum exitum tui iudicii exstitisse, sed tam pravam inimicorum tuorum mentem fuisse mirabar. De amEPISTOLA XIX. Am 5. Juni 50 kam Cicero nach Tarsus. Von dort aus besuchte er das Lager am Flusse Pyramus. Er war im Lager am 22. Juni (ad fam. II, 19) und bereits wieder in Tarsus am 17. Juli. Der Brief wird also wohl Ende Juni geschrieben sein. Appius (s. II, 6) war in Rom und bewarb sich um die Censur. Er hat dies Amt verwaltet mit L. Calpurnius Piso Caesoninus, Caesars Schwiegervater. Wegen ut spero vgl. III, 2.

1. de absolutione maiestatis] Gleich nach seiner Rückkehr war Appius von Dolabella, der um dieselbe Zeit Ciceros Tochter heirathete, de maiestate angeklagt worden, weil er ausserhalb seiner Provinz, in Asien, Hoheitsrechte ausgeübt und auch wohl sonst noch seine Vollmachten überschritten hatte.

permultum ante] statt permulto, wie bei Liv. III, 15, 2: quantum iu

niores patrum plebi se magis insinuabant. Vgl. ad Att. VIII, 14, 1: quae (loca) a Brundisio absunt propius quam tu biduum.

nihil enim fuit clarius] Es wurde viel besprochen, nicht als ob es anders erwartet worden wäre; aber über berühmte Männer kann nichts gemeldet werden, ohne dass es überall bekannt wird und Aufsehen erregt. (Gegensatz: obscure.)

sed etiam quia] Vorher hatte er sich gefreut, weil die gerechte Sache gesiegt hatte; jetzt wurde er lebhaft daran erinnert, dass dieser Triumph der Gerechtigkeit zugleich auch ein grosses Glück für seinen Freund war.

2. quia mihi ipse] weil es leicht geschehen kann, dass, wenn ich einmal denke, ich besässe diese Vorzüge, ich selbst daran glaube.

sed tam pravam] Ich dachte nicht, dass deine Feinde so schlecht sein würden, dich gerade dieses Ver

« PreviousContinue »