implicetur Aeneas,«< In talibus enim omnia artificia symbolica vi non carere constat. Adde Eclog. VIH, 77: Necte tribus nodis ternos, Amarylli, colores, Necte, Amarylli, modo et, Veneris, dic, vincula necto. S. 69. De divinatione, Quae de divinatione proferenda erunt, ea duabus comprehendi licet partibus, quarum altera ea visa continet vel fausta vel infausta fortuito partim vigilantibus oblata, quae ostenta vocant, partim dormientibus, quae somnia: altera, quae a diis petita et data complectitur vel signa, quae auguriorum, vel responsa, quae oraculorum nomine comprehenduntur. Poeta ipse promiscue vocabulis monstri, augurii, portenti utitur. A. In ostentis prodigiisque observandum est, Maronem nullam usquam temeritatem, sed ordinem et artem ita semper prae se tulisse, ut ex historia Romana cognita vel certo desumpserit, vel e libris pontificalibus, quorum memoria nos fugit, ea deprompsisse sit coniiciendus. Quae priusquam singula explicemus, memorandus est mos ille Romanorum omen casu oblatum in bonam partem accipiendi saepius in Aeneide obvius V, 530: Abnuit Aeneas. Nec maxumus omen ubi Servius:,,Nam nostri arbitrii est, visa omina vel improbare vel recipere." VIII, 117: Ea vox audita laborum Prima tulit finem, primamque loquentis ab ore Eripuit ac stupefactus numine pressit. Ita L. Paullus consul apud Cic. divin. I, 46:,,Accipio, inquit, mea filia, omen." Liv. XXXVIII, 18:,,Accipere se omen quum dixisset consul, castra eo ipso loco posuit," Cf. I, 7. 34. · 1. Inter fausta omina commemoranda sunt ante omnia tonitrua illa, quibus summum numen coeptis humanis quasi adnueré credebatur. Constat vero, Graecis ea felicia perhiberi, Ζεὺς δέ σφι Κρονίδης ἐνδέξια σήματα φαίνων quae ex Differentiam iam perspexit Cicero div. II, 39:,,Ad nostri augurii consuetudinem dixit Ennias: Quum tonuit laevum bene tempestate serena. At Homericus Aiax apud Achillem querens de ferocitate Troianorum nescio quid hoc modo nuntiat: Prospera Iuppiter his dextris fulgoribus edit. Ita nobis sinistra videntur, Graiis et barbaris dextra meliora." Romani igitur augurii consuetudinem Vergilius quoque tenuit II, 692: Vix ea fatus erat senior, subitoque fragore IX, 630: Audiit et caeli genitor de parte serena Intonuit la evom. In quo posteriore omine non leve est de parte serena Jovem tonare, quemadmodum IX, 528. arma quoque in caeli regione serena videntur, quod non solum ex Ennii loco supra a Cicerone prolato, sed a Varrone quoque habere potuit, qui in Endymione (fr. p. 271.) dixit: Dum sermone caenulam variamus, Interea tonuit bene tempestate serena. Huic caeli tonitrui adiici potest terrae quidam mugitus ab Aenea in Tartarum descendente auditus et terrae motus VI, 256: Sub pedibus mugire solum, et iuga coepta moveri Silvarum. quemadmodum etiam in oraculo edendo III, 90: Tremere omnia visa repente Liminaque laurusque dei totusque moveri Mons circum, et mugire adytis cortina reclusis. Livius XXIX, 14:,,In aede Iunonis Sospitae Lauuvii cum horrendo fragore strepitum editum." XXXI, 12:,,Lanuvii templo Sospitae Iunonis nocte strepitum ingentem exortum." Cum fragore cognati sunt fulgores illi caelestes, quorum partim cum eo, partim sine co mentio apud antiquos exstat. Aen. VIII, 524: Namque inproviso vibratus ab aethere fulgor Arma inter nubem caeli in regione serena Per sudum rutilare vident et pulsa tonare. Plura hic signa coniuncta sunt, memoratu vero dignissima arma visa, quorum similis saltem species Liv. XLII, 2:,,Lanuvii classis magnae species in caelo visae dicebantur." XXI, 62: „Navium speciem de caelo adfulsisse." Magis tamen ad Vergilii narrationem accedit XXII, 1: „Arpis parmas in coelo visas pugnantemque cum luna solem." Maxime Plin. N. H. II, 58:,,Armorum crepitus et tubae sonitus [Tyrrhenus tubae clangor Verg.] auditos e caelo Cimbricis bellis accepimus, crebroque et prius et postea. Tertio vero consulatu Marii ab Amerinis et Tudertibus spectata arma caelestia, ab ortu occasuque inter se concurrentia, pulsis quae ab occasu erant.« Alius ignis caelestis memoratur Aen. IX, 110: Hic primum nova lux oculis offulsit, et ingens Visus ab Aurora caelum transcurrere nimbus Quod ab Aurora nimbus transcurrit, consentit cum prodigio, quod Livius XXIX, 14. narrat: "Facem Setiae ab ortu solis ad occidentem porrigi visam.« Quemadmodum vero VIII, 524. fragor fulgorque coniuncti sunt, ita II, 693. non solum intonuit laevom, sed: Et de caelo lapsa per umbras Stella facem ducens multa cum luce cucurrit. cui comparetur Liv. XLI, 21: "Et faces eadem nocte plures per Unde haec tam clara repente Servius: "Chasma dicit factum i. e. subitam aeris disruptionem et quendam recessum." Laudat deinde Plin. N. H. II, 26: »Fit et caeli ipsius hiatus, quod vocant chasma.« Cf. Liv. XXII, 1: »Fa leriis caelum findi velut magno hiatu visum, quaque patuerit, ingens lumen effulsisse. Ad Vergilium maxime accedit Cic. divin. 1, 43, 97: „Nam et quum duo visi soles essent, et quum tres lunae, et quum faces, et quum sol nocte visus esset, et quum e caelo fremitus auditus, et quum caelum discessisse visum est atque in eo animadversi globi,« qui globi iidem esse videntur, quae a Marone palantes stellae nominatur. Ab ignibus caelestibus prodigiosis facilis transitus erit ad eos, qui in hominum ipsorum corporibus videri interdum dicebantur. Faustum est illud mirabile monstrum, quod de Iulo II, 681. narratur: Namque manus inter maestorumque ora parentum Fundere lumen apex, tactuque innoxia molli Lambere flamma comas et circum tempora pasci. Vide picturam Vaticanam in Millin. mythol. Gall. Tab. CLXXVI. bis. nr. 645. Quod de Servio Tullo Liv. I, 39:,,Eo tempore in regia prodigium visu eventuque mirabile fuit. Puero dormienti, cui Servio Tullio nomen fuit, caput arsisse ferunt multorum in conspectu." Sed conspirant sequentia quoque: Nos pavidi trepidare metu crinemque flagrantem cum Livio: „Plurimo igitur clamore inde ad tantae rei miraculum orto excitos reges, et quum quidam familiarium aquam ad restinguendum ferret, ab regina retentum, sedatoque eam tumultu moveri vetuisse puerum, donec sua sponte experrectus esset. Mox cum somno et flammam abiisse." Flammam innoxiam invenimus etiam Liv. XLIII, 13: „Fregellis in domo L. Atrei hasta, quam filio militi emerat, interdiu plus duas horas arsisse, ita ut nihil eius ambureret ignis, dicebatur." Praeterea inviolata manet Lavinia virgo VII, 71., quam quidem ipsam inlustrem fore i. e. coniugem Aeneae, reginam, sed belli quoque causam vates 80. canunt. Ut iuxta genitorem adstat Lavinia virgo Visa, nefas, longis conprendere crinibus ignem, Omnino vero tales circum caput flammae ad regiam vel summam saltem in republica dignitatem vel fortunam certe praesagiendam vel fingebantur vel accipiebantur. Valer. Maxim. I, 6, 2:,,Aeque felicis eventus illa flamma, quae ex. L. Marii, ducis duorum exer cituum, quos interitus P. et Cn. Scipionum in Hispania debilitaverat, capite concionantis eluxit.« Ceterum quod flamma omne tectum implet, eius prodigii exemplum habere potuit poeta in illo, quod Sueton. Aug. 94. narrat: ,,quod infuso super altaria mero tantum flammae emicuisset, ut supergressa fastigium templi ad caelum usque ferretur." Inde Aeneae X, 270: Ardet apex capiti, cristisque a vertice flamma Funditur, et vastos umbo vomit aureus ignis. cui Augustus comparandus est VIII, 680: Stans celsa in puppi, geminas cui tempora flammas quanquam hoc loco spectari possunt, quae Suetonius Aug. 79. narrat, illum claros ac nitidos oculos habuisse ac gavisum esse, siquis sibi acrius contuenti quasi ad fulgorem solis vultum submitteret. Sidus Caesaris est, quod in honorem patris Augustus in galea habuit depictum. Simile quid de Romuli divino capite VI, 780. poeta pangit: Viden, ut geminae stant vertice cristae. Et pater ipse suo superum iam signat honore? Accedamus ad ea omina, quae animalibus visis eduntur, in quo illud praeclarum, quod de quattuor equis albis (candore nivali) Anchisae Italiam primo aspicienti III, 537. exstat iam supra §. 51. de triumpho satis explanatum. Conferri etiam poterit somnium apud Sueton. Aug. 94:,,Filium super laureatum currum, bis senis equis candore eximio trahentibus." Alba quoque illa confeta est sus VIII, 81: Ecce autem subitum adque oculis mirabile monstrum quae rerum gestarum scriptoribus numisque Romanis probe innotuit, albae sine dubio etiam columbae illae VI, 190: Vix ea fatus erat, geminae cum forte columbae Ipsa sub ora viri caelo venere volantes Et viridi sedere solo. quas Aeneas ut maternas aves adgnoscit. Albi denique, nisi egregie fallor, duodecim illi cycni ab aquila primum turbati, deinde vero in terram sine ulla laesione demissi I, 393: Aspice bis senos laetantis agmine cycnos, |