Perpetui comites notæque per oppida bucca
Munera nunc edunt et, verso pollice vulgi,
Quem libet, occidunt populariter: inde reversi
Conducunt foricas; et cur non omnia? quum sint
Quales ex humili magna ad fastigia rerum
Extollit, quoties voluit Fortuna jocari.
Quid Romæ faciam? Mentiri nescio: librum,
Si malus est, nequeo laudare et poscere: motus
Astrorum ignoro: funus promittere patris
Nec volo, nec possum: ranarum viscera numquam
Inspexi. Ferre ad nuptam quæ mittit adulter,
Quæ mandat, norunt* alii: me nemo ministro
Fur erit, atque ideo nulli comes exeo, tamquam
Mancus et exstinctæ corpus non utile dextræ.
Quis nunc diligitur, nisi conscius, et cui fervens
Estuat occultis animus semperque tacendis? 50
Nil tibi se debere putat, nil conferet unquam,
Participem qui te secreti fecit honesti.
Carus erit Verri, qui Verrem tempore, quo vult,
Accusare potest. Tanti tibi non sit opaci
Omnis arena Tagi quodque in mare volvituraurum,
Ut somno careas ponendaque præmia sumas
Tristis et a magno semper timearis amico.
Quæ nunc divitibus gens acceptissima nostris
Et quos præcipue fugiam, proberabo fateri,
Nec pudor obstabit. Non possum ferre, Quirites,60
Græcam Urbem: quamvis quota portio fæcis
Achæi ?
Jam pridem Syrus in Tiberim defluxit Orontes Et linguam et mores et cum tibicine chordas Obliquas, nec non gentilia tympana secum Vexit et ad Circum jussas prostare puellas.
Ite quibus grata est picta lupa barbara mitra!
Rusticus ille tuus sumit trechedipna, Quirine,
Et ceromatico fert niceteria collo.
Hic alta Sicyone, ast hic Amydone relicta,
Hic Andro, ille Samo, hic Trallibus aut Alabandis,
Esquilias dictumque petunt a vimine collem, 71
Viscera magnarum domuum dominique futuri.
Ingenium velox, audacia perdita, sermo
Promtus et Isæo torrentior. Ede, quid illum
Esse putes? quem vis hominem, secum adtulit ad
Grammaticus, rhetor, geometres, pictor, aliptes, Augur, schoenobates, medicus, magus: omnia novit.
Græculus esuriens in cœlum, jusseris, ibit.
Ad summam, non Maurus erat neque Sarmata
nec Thrax,
Qui sumsit pennas, mediis sed natus Athenis. 80
Horum ego non fugiam conchylia? Me prior ille
Signabit? fultusque toro meliore recumbet
Advectus Romam, quo pruna et cottana vento?
Usque adeo nihil est, quod nostra infantia cœlum
Hausit Aventinum* baca nutrita Sabina ?
Quid? quod adulandi gens prudentissima laudat
Sermonem indocti, faciem deformis amici,
Et longum invalidi collum cervicibus æquat
Herculis, Antæum procul a tellure tenentis,
Miratur vocem angustam, qua deterius nec
Ille sonat, quo mordetur gallina marito.
Hæc eadem licet et nobis laudare: sed illis
Creditur. An melior, quum Thaida sustinet, aut
quum
*Aventini. Heinr et Vulg.
Uxorem comodus agit vel Dorida nullo
Cultam palliolo? Mulier nempe ipsa videtur,
Non persona loqui: vacua et plana omnia dicas
Infra ventriculum et tenui distantia rima.
Nec tamen Antiochus, nec erit mirabilis illic
Aut Stratocles aut cum molli Demetrius Hæmo.
Natio comoda est. Rides? meliore* cachinno 100
Concutitur; flet, si lacrumas conspexit amici,
Nec dolet: igniculum brumæ si tempore poscas,
Accipit endromidem : si dixeris, æstuo, sudat.
Non sumus ergo pares: melior, qui semper et omni
Nocte dieque potest alienum sumere vultum,
A facie jactare manus, laudare paratus,
Si bene ructavit, si rectum minxit amicus,
Si trulla inverso crepitum dedit aurea fundo.
Præterea sanctum nihil est et ab inguine tutum ;
Non matrona laris, non filia virgo, neque ipse 110
Sponsus levis adhuc, non filius ante pudicus.
Horum si nihil est, aviam resupinat amici.
Scire volunt secreta domus atque inde timeri.
Et quoniam cœpit Græcorum mentio, transi
Gymnasia atque audi facinus majoris abollæ.
Stoicus occidit Baream, delator amicum
Discipulumque senex, ripa nutritus in illa,
Ad quam Gorgonei delapsa est pinna caballi.
Non est Romano cuiquam locus hic, ubi regnat
Protogenes aliquis vel Diphilus aut Erimarchust,
Qui gentis vitio numquam partitur amicum, 121
Solus habet. Nam quum facilem stillavit in aurem
Exiguum de naturæ patriæque veneno,
Limine submoveor: perierunt tempora longi
* Rides, majore ca. Heinr et Vulg. + Hermarchus. Rup. et Heinr.
Servitii. Nusquam minor est jactura clientis.
Quod porro officium, ne nobis blandiar, aut quod
Pauperis hic meritum, si curet nocte togatus
Currere, quum Prætor lictorem impellat et ire
Præcipitem jubeat, dudum vigilantibus orbis,
Ne prior Albinam et Modiam collega salutet? 130
Divitis hic servi claudit latus ingenuorum
Filius alter enim, quantum in legione Tribuni
Accipiunt, donat Calvinæ vel Catienæ,
Ut semel atque iterum super illam palpitet: at tu,
Quum tibi vestiti facies scorti placet, hæres
Et dubitas alta Chionem deducere sella.
Da testem Romæ tam sanctum, quam fuit hospes
Numinis Idæi: procedat vel Numa, vel qui
Servavit trepidam flagranti ex æde Minervam :
Protenus ad censum, de moribus ultima fiet 140
Quæstio. Quot pascit servos? quot possidet agri
Jugera? quam multa magnaque paropside cœnat?
Quantum quisque sua nummorum servat in arca,
Tantum habet et fidei. Jures licet et Samothracum
Et nostrorum aras contemnere fulmina pauper
Creditur atque Deos, Dîs ignoscentibus ipsis.
Quid? quod materiam præbet causasque jocorum
Omnibus hic idem, si fœda et scissa lacerna,
Si toga sordidula est et rupta calceus alter
Pelle patet; vel si consuto vulnere crassum
Atque recens linum ostendit non una cicatrix.
Nil habet infelix paupertas durius in se,
Quam quod ridiculos homines facit. Exeat, inquit,
Si pudor est, et de pulvino surgat equestri,
Cujus res legi non sufficit, et sedeant hic
Lenonum pueri quocumque in fornice nati.
Hic plaudat nitidi præconis filius inter
Pinnirapi cultos juvenes juvenesque lanistæ.
Sic libitum vano, qui nos distinxit, Othoni.
Quis gener hic placuit censu minor atque puellæ
Sarcinulis impar? quis pauper scribitur heres? 161
Quando in consilio est Ædilibus? Agmine facto
Debuerant olim tenues migrasse Quirites.
Haud facile emergunt, quorum virtutibus obstat
Res angusta domi; sed Romæ durior illis
Conatus: magno hospitium miserabile, magno
Servorum ventres et frugi cœnula magno.
Fictilibus cœnare pudet, quod turpe negavit
Translatus subito ad Marsos mensamque Sabellam
Contentusque illic veneto duroque cucullo. 170
Pars magna Italiæ est, si verum admittimus, in qua Nemo togam sumit, nisi mortuus. Ipsa dierum Festorum herboso colitur si quando theatro Majestas tandemque redit ad pulpita notum Exodium, quum personæ pallentis hiatum In gremio matris formidat rusticus infans; Equales habitus illic similesque* videbis Orchestram et populum: clari velamen honoris, Sufficiunt tunica summis Edilibus albæ.
Hic ultra vires habitus nitor: hic aliquid plus 180 Quam satis est interdum aliena sumitur arca. Commune id vitium est: hic vivimus ambitiosa Paupertate omnes. Quid te moror? Omnia Roma Cum pretio. Quid das, ut Cossum aliquando salutes? Ut te respiciat clauso Veiento labello?
Ille metit barbam, crinem hic deponit amati; Plena domus libis venalibus+! Accipe et istud Fermentum tibi habe: præstare tributa clientes * Similemque. Heinr.
+ Genialibus. Heinr et nonnulli editores. Cf. iv 66. x. 334.
|