Dracontius carm. min. VIII, 73, wo die Ueberlieferung bietet: Concidit muri pars certa repente hat Duhn diese Fassung zwar in den Text (Leipzig 1873) aufgenommen, aber im krit. Apparat Bedenken gegen das Wort certa geäussert; diese Bedenken wurden auch von Anderen gewiss mit Recht getheilt, aber die dafür gemachten Vorschläge blieben mehr oder weniger unsicher (vgl. darüber K. Schenk in der Zeitschr. f. d. österr. Gymnas. 1873 S. 519). Vielleicht ist daher hier noch folgende Mittheilung nicht ganz unnütz. Bedenkt man nämlich, wie auffallend gerade auch bei Dracontius öfter rasch sich folgende Wiederholung eines und desselben Wortes an derselben Versstelle begegnet 1), hier in unserer Partie dann unten v. 81 an demselben Platze, wo v. 73 certa überliefert ist, celsa steht, so könnte eine solche Beobachtung vielleicht die Herstellung des Wortes celsa auch oben ziemlich nahe legen, da sich noch dazu die Verwechslung aus mehreren Gründen erklären liesse und die Leseart Concidit muri pars celsa repente auch dem Zusammenhange wol besser entsprechen würde, als andere Vermuthungen. 1) Vgl. darüber meine Schrift zu später. lat. Dicht. II, 52 (1879), wo ich den oben begründeten Vorschlag in Anm. 2 zuerst andeutete. II. De scriptorum latinorum locis, qui ad poenarum apud inferos descriptionem spectant. Supplicia illa ac cruciamenta, quibus nocentes apud inferos adfecti dicebantur, ex Necyia in undecima Odysseae rhapsodia 1) notissima atque a multis inde Graecis et poetis et pictoribus repraesentata 2) apud Romanos quoque modo prorsus simili saepius descripta inveniri picturis etiam eius. generis commemoratis (cf. Plaut. Capt. 998 Fleck. vidi ego multa saepe picta quae Acherunti fierent Cruciamenta, Cicer. Tusc. I, 6, 11 haec poetarum et pictorum portenta) nec mira res esse potest perito literarum Romanarum existimatori neque ignota, et nonnulli eius modi loci inde a Batavorum imprimis temporibus a viris doctis Heinsio Burmannis van Staveren Broukhusio Heynio aliisque in commentariis et observationibus sunt collecti, qui iidem postea nulla fere re nova adiuncta, si duo exempla a W. Ribbeckio imitatoribus Vergili addita excipias, a recentioribus plerumque repetebantur. Quum autem 1) De qua cf. Teuffel. Introd. in Hom. p. 28 sqq. 109; Stud. et Char. 39. Kirchhoff. Odyss.2 231 sq. Bergk Hist. lit. gr. I, 691. Bernhardy II3, 1 p. 179. Ameis-Hentze Append. II, 112; opusculis ibi commemoratis nunc etiam addere possis F. Spielmanni dissertationem, Unsterblichkeit u künft. Leben nach Homer's Epen Brixin. 1878 ff. 28 sqq. 2) Cf. de picturis scripta notata apud Prellerum-Plewium Myth. gr. Is p. 681 sqq., quibus adjungas Schwenki observ. in Mus. Rhen. XI, 451 et Scheiffelei in Paul. Enc. VI. 1593, haud paucos scriptorum Romanorum posterioris praecipue temporis locos videam adhuc neglectos et tali in re per se ex Graecis iam satis nota nonnullorum exemplorum fortuita magis vel inordinata enumeratio parum utilitatis habeat idque potius agendum ac pluribus locis frugiferum videatur, ut omnibus qui aliquid momenti habeant eius generis locis consideratis et inter se comparatis eius materiae tractandae imitationumque inde quoque ortarum apud Romanos rationes simili modo exquirantur, ut in Graecorum exemplis contemplandis a viris doctis recentioribus hic illic factum est 1), operae pretium fortasse fuerit, si ea, quae ex copioso exemplorum numero de hac quoque re, de Tantali Sisyphi Tityi Jxionis Danaidum poenis apud scriptores Latinos in meis schedis notato ad accuratiorem illam, quam supra dixi, cognitionem, ad imitationes recte diiudicandas, ad locorum vere aptorum delectum lexicis et commentariis indicandum, interdum fortasse etiam ad rem criticam aliquid conferre possint, breviter et uno in conspectu proposuerim. Jam vero poenarum illarum commemorationem prioribus iam poetis vix minus in usu fuisse quam iis qui Augusti aetate vixerunt et posterioribus scriptoribus, inter quos etiam christianos harum fabularum a gentilibus toties decantatarum saepius memores videbimus, ex compluribus vestigiis etiam in exiguo reliquiarum numero colligere licet. Nam ut quaestionem omittam non solvendam, num Ennius in versibus illis certe in annalium exordio positis 3), quibus Acherontis speciem delineavit 3), similia quoque attigerit, Lucilius certe duos eius generis locos nobis praebet (nam „Tityi legendum esse IV, 35 cum L. Muellero p. 24 vix dubitaverim), si Beckeri opinioni credendum esset, qui versum de Sisypho apud Ciceronem laudatum (Tusc. I, 5, 10) et ipsum Lucilio assignat 4), 1) Cf. e. g. Welckeri de Alcmanis fragmento de Tantalo disputationem in Mus. Rhen. X, 542 sqq. 2) Cf. Vahlen, praef. p. XXI. 3) Cf. Preller Myth, Rom. p. 462. 4) Cf. Philolog. II, 37; Tischer ad 1. 1. Cic. etiam tres. Atque ipse ille Ciceronis locus, in quo praeter eum de Sisypho versum alterum incerti cuiusdam antiqui poetae de Tantalo 1) exscriptum invenimus, materiam saepius iam a prioribus poetis latinis esse tractatam satis clare indicat. De Lucretio deinde, qui Ciceroni fuit fere aequalis, res est nota (III, 978 sqq. Munr.). Id autem hoc statim loco observandum videtur, philosophicam illam, ut ita breviter cum Welckero dicam 2), has narrationes interpretandi rationem, quam in iis Lucreti versibus et apud Ciceronem repperimus, Romanis omni tempore valde in deliciis fuisse, ita ut aut in nostra vita esse poenas, quae finguntur de inferis, dicant (cf. cum his ea de re Lucreti [III, 979] et Servi [ad Verg. Aen. VI, 596] verbis Augustin. de Genes. XII, 33 [3 p. 481 Mign.], nec audiendi sunt qui affirmant inferos in hac vita explicari") aut inter res dubias et incertas eas enumerent aut ut vanas poetarum fabulas derideant. Cf. e. g. Propert. IV, 4, 42 Keil. (cui ceterum in brevi enumerationis forma" num rota, num scopuli, num sitis inter aquas" postea Juvenalis similis 13, 51 " nec rota nec furiae nec saxum aut vulturis atri Poena“) Ovid. Am. III, 12, 25 sqq. (ad cuius exemplum, si de poetis dicit,idem per spatium Tityon porreximus ingens" Lucilius iun, deinde proxime accedit Aetn. 78,hi [vates] Tityon septem stravere in iugera foedum "), Phaedr. Append. fab. V. Ed. L. Müller. 1877 p. 70, Petron. fragm. XXV. Büchel. p. 214 (ubi si iis quae Burmannus Anth. Vol. I p. 583 adnotavit addas, in loco simili Anthol. II p. 87 Ries. Tityi vulturem non Promethei livoris quoque imaginem dici, forsitan tamen de Fulgenti, qui Myth. II 9 p. 80 illos Petroni versus nobis tradidit, errore vel confusione cogitare et cum Douza suspicari liceat, v. 3 pro voce, tepidi" librorum ipsum Petronium habuisse „Tityi"; in Anthol. autem versibus modo 1) Cf. Ribbeck trag. lat. rel. p. 214. 2) Cf. Aesch. Tril. p. 550, ubi ut in Mus. Rhen. 1. c. passim etiam nterpretatio fabularum apud Graecos tangitur. " cum Petroni comparatis pro, est ales [letalis Ald.] Tityique vultur intus", quum, etsi Tityi ales saepius nominetur vultur ille [cf. Hor. Carm. III, 11, 21 Trag. Octav. 634 Peip.], nusquam tamen in hac re similem tautologiam, ut aiunt, invenias, nescio an collato primo versu [livor tabificum venenum] et Verg. Aen. VI, 442 [ubi amor crudeli tabe peredit" ut n. 1. livor cum Tityi vulture comparatus comest mentem], est tabes Tityique vultur i." sit scribendum), Senec. Epist. 24, 18 (non sum tam ineptus ut epicuream cantilenam h. 1. persequar et dicam vanos esse inferorum metus nec Ixionem rota volvi cet.), Martial. X, 5, 15 (fabulas poetarum), Apulei. de deo Socr. c. 22 p. 200 ed. Hild., Lactant. VII, 21 (sibi ipse aeternum pabulum subministrabit, quod poetae in vulturem Tityi transtulerunt), Servius 1. 1. I. p. 389 Lion., Paulin. Nolan, poem. XXV, 473 sqq. p. 686 Mign. (non commenta loquor vatum cf. Augustin. 1. c. viderint quemadmodum poetica figmenta interpretentur), Macrob. Somn. Sc. I, 10, 12 p. 514 Eyss. De usu harum fabularum in similitudinibus et figuris poetarum (Propertius ita etiam locum ex toũ ádvvátov formavit II, 1, 65) non iam est huius loci dicere, id tantum observo, nonnunquam eas etiam in rebus lascivissimis vel iocis usurpari ut apud Ovidium in similitudine illa carminis obsceni Am. III, 7, 51 aut si imperator Heliogabalus parasitos crudeli ioco vexatos Ixionios amicos" vocavit. Cf. Lamprid. Heliog. c. 24 Pet. " Altera res, quam hic statim breviter attingam, certam quandam discrepantiam inter priores scriptores et eos, qui post Vergilium secuti sunt, in Tantali poena describenda prodere videtur. Etenim si apud priores usque ad Vergilium ad Agiae Alcmanis Pindari Euripidis aliorumque Graecorum exemplum 1) lapis capiti imminens aut solus aut una sitis et famis poena semper quasi commemoratur (cf. Cic. Tusc. IV, 16, 35 poetae impendere apud inferos saxum Tantalo faciunt Romanorum poetas scaenicos hic a Cicerone 1) Cf. Welcker. in Mus. Rhen. 1. 1.; Comparettium in Philolog. XXXII, 230 sqq. |