bus non facile procedit, ut bonae fidei possessori usucapio competat; nam qui sciens alienam rem vendidit, vel ex alia causa tradidit, furtum eius committit. §. 4. Sed tamen id aliquando aliter se habet; nam, si heres rem defuncto commodatam, aut locatam, vel apud eum depositam, existimans hereditariam esse, bona fide accipienti vendiderit, aut donaverit, aut dotis nomine dederit: quin is, qui acceperit, usucapere possit, dubium non est, quippe ea res in furti vitium non ceciderit, cum utique heres, qui bona fide tamquam suam alienaverit, furtum non committit. §. 5. Item si is, ad quem ancillae ususfructus pertinet, partum suum esse credens, vendiderit, aut donaverit, furtum non committit; furtum enim sine affectu furandi non committitur. §. 6. Aliis quoqe modis accidere potest, ut quis sine vitio furti rem alienam ad aliquem transferat, et efficiat, ut a possessore usucapiatur. §. 7. Quod autem ad eas res, quae solo continentur, expeditius procedit: ut, si quis loci vacantis possessionem, propter absentiam, aut negligentiam domini, aut quia sine sucsessore decesserit, sine vi nanciscatur. Qui, quamvis ipse mala fide possidet (quia intelligit, se alienum fundum occupasse), tamen, si alii bona fide accipienti tradiderit, poterit ei longa possesione res acquiri, quia neque furtivum, neque vi possessum accepit. Abolita est enim quorundam veterum sententia, existimantium, etiam fundi locive furtum fieri; et eorum, qui res soli possident, principalibus constitutionibus prospicitur, ne cui longa et indubitata possessio auferri debeat. §. 8. Aliquando etiam furtiva vel vi possessa res usucapi potest, veluti si in domini potestatem reversa fuerit; tunc enim, vitio rei purgato, procedit eius usucapio. §. 9. Res fisci nostri usucapi non potest. Sed Papinianus scripsit, bonis vacantibus fisco nondum nuntiatis, bona fide emptorem sibi traditam rem ex his bonis usucapere posse; et ita divus Pius, et divi Severus et Antoninus rescripserunt. §. 10. Novissime sciendum est, rem talem esse debere, ut in se non habeat vitium, ut a bona fide emptore usucapi possit, proto že neupřiemě a nevlastně v svém vládnutí mají), ano také žádný jiný, ačkoli by od nich upřiemě a věrně kaupil, neb z jiné příčiny přijal, vlastnieho užievánie nemá. Tau příčinau v věcech hmotných nesnadně to jde, aby upřiemě a pravě držícím vlastnie užívánie přináleželo; nebo kdoby vědomě cizí věc prodal neb z jiné příčiny někomu dal, ten krádeže v té věci se dopauští. §. 4. Ale však i to někdy jináč bývá; kdyby zajisté dědic ně-kterau věc člověku již mrtvému puojčenau, neb pronajatau, aneb u něho složenau, domnievaje se býti dědičnau, upřiemě a pravě vezma prodal, neb darem dal, aneb miesto věna vydal: tu pochybné není, aby ten kdož by ji kaupil, neb přijal, užívánie vlastnieho mieti nemohl ; protož by ta věc v narčenie krádeže nepřišla, poněvadž dědic, který věrně a pravě jakožto svau odcizil, krádeže v tom se nedopauští. §. 5. Item kdyby ten, k němuž úžitek děvky služebné přináleží, za to maje, že by plod jeho vlastní byl, prodal neb někomu daroval, v tom krádeže nečiní; nebo zlodějstvie a krádež bez náklonnosti kradenie nestává se. §. 6. Jinými také spuosoby trefiti se to muože, aby někdo bez zločinstva krádeže cizí věc k jinému přenesl, a to spuosobil, aby v užívání toho kdož jie vládne, držána byla. §. 7. Právo pak k věcem pozemským přináležející, takto jde: kdyby kdo vládařstvie miesta prázdného pro nepřítomnost, neb nedbanlivost pána, neb že by bez náměstka sešel, ne násilnau mocí dosáhl. Kterýžto ačkoli zle a nespravedlivě jím vládne, (nebo rozumí tomu, že se v cizí grunt uvázal), avšak jestli-žeby jinému upřiemě a právě přijiemajícímu je v ruce dal, tehdy ten skrze dlauhé drženie té věci dosahuje, proto že ani kradeného, ani mocí drženého nevzal. Některých zajisté starých předkuov nález, domnievajících se, že gruntu neb miesta krádež také bývá, shlazen jest; a úžitek těch, kteříž pozemskými věcmi vládnau, ciesařskými ustanoveními opatruje se, aby dlauhé a nepochybné vládnutie někomu odjiemáno nebylo. §. 8. Někdy také i kradená neb násilím podmaněná věc v užívání držána vel qui ex alia iusta causa possidet. §. 11. Error autem falsae causae usucapionem non parit; veluti, si quis, cum non emerit, emisse se existimans, possideat; vel, cum ei donatum non fuerat, quasi ex donatione possideat. §. 12. Diutina possessio, quae prodesse coeperat defuncto, et heredi et bonorum possessori continuatur, licet ipse sciat praedium alienum; quodsi ille initium iustum non habuit, heredi et bonorum possessori, licet ignoranti, possessio non prodest. Quod nostra constitutio similiter et in usucapionibus observari constituit, ut tempora continuentur. §. 13. Inter venditorem quoque et emptorem coniungi tempora, divus Severus et Antoninus rescripserunt. §. 14. Edicto divi Marci cavetur, eum, qui a fisco rem alienam emit, si post venditionem quinquennium praeterierit, posse dominum rei per exceptionem repellere. Constitutio autem divae memoriae Zenonis bene prospexit his, qui a fisco per venditionem vel donationem vel alium titulum aliquid accipiunt, ut ipsi quidem securi statim fiant, et victores existant, sive conveniantur, sive experiantur; adversus sacratissimum autem aerarium usque ad quadriennium liceat intendere his, qui pro dominio vel hypotheca earum rerum, quae alienatae sunt, putaverint sibi quasdam competere actiones. Nostra autem divina constitutio, quam nuper promulgavimus, etiam de his, qui a nostra vel venerabilis Augustae domo aliquid acceperint, haec statuit, quae in fiscalibus alienationibus praefatae Zenonianae constitutionis continentur. býti muože, jako, kdyby v moc pána vlastnieho navrátila se; tehdáž zajisté, očistě tu věc, užívánie jejie pořádně jde. §. 9. Věc duochodnie komory našie v užívání držána býti nemuože. Ale Papinianus napsal, že statek, pána nemající a k komoře našie ještě neoznámený, od toho kdož by jej neb tu věc právě a věrně kaupil neb danau sobě měl, v užívání držeti se muože; a tak ciesař Pius i ciesař Severus a Antoninus odepsali. §. 10. Naposledy věděti sluší, že ta věc, kteréžby upřiemé a pravě kupující neb z jiné spravedlivé příčiny držící v užívánie bráti mohl, ta taková býti má, aby v sobě závady neměla. §. 11. Omyl pak neb poblauzenie falešné příčiny zvyklého užívánie nečiní; jako kdyby někdo nekaupil a domnieval by se, že kaupil, vládl; aneb když by mu dáno nebylo, proto jako sobě daným, vládl by. §. 12. Dlauhé vládnutie, kteréž mrtvému prospěšné býti počalo, i dědici, i tomu kdož statkem vládne, protahuje se, ačkoli by grunt ten cizí býti viděl; jestli-že pak onen počátku spravedlivého neměl, tehdy drženie to dědici i vládaři, ačkoli nevědaucímu, neprospievá. Což ustanovenie naše, i při zvyklém užívání aby šetříno bylo, uložilo, proto aby časové předse bez přetržky zuostávali. §. 13. Časové také mezi prodávajícím a kupujícím že spojují se, o tom ciesař Severus a Antoninus odepsali. §. 14. Z veypovědi císaře Marka ustanovuje se, aby ten, kdož by od duochodnie ciesařské komory cizí věc kaupil, po 5 letech od kaupenie toho pořád zběhlých té věci pána odporem zahnati mohl. Ustanovenie pak svaté paměti Zenona dobře opatřilo ty, kteříž z komory ciesařské prodajem neb obdařením aneb jiným jménem nětco berau, aby oni, buď že by právem obžalováni neb obviněni byli, v bezpečnosti a v držení zuostávali; proti pak nejsvětějším duochoduom ti, kteříž by o panstvie neb základ těch odcizených věcí domnievali se, že by jim žaloby nějaké před právem vésti náleželo, až do 4 let činiti to mohau. Ale ustanovenie ciesařské naše, kteréž jsme dříve prohlásili, také o těch kteříž by z komory neb domu Just Institutiones. 8 TITULUS SEPTIMUS. DE DONATIONIBUS. Est etiam aliud genus acquisitionis, donatio. Donationum autem duo genera sunt: mortis causa, et non mortis causa. §. 1. Mortis causa donatio" est, quae propter mortis fit suspicionem: cum quis ita donat, ut, si quid humanitus ei contigisset, haberet is, qui accepit; sin autem supervixisset, qui donavit, reciperet, vel si eum donationis poenituisset, aut prior decesserit is, cui donatum sit. Hae mortis causa donationes ad exemplum legatorum redactae sunt per omnia; nam, cum prudentibus ambiguum fuerat, utrum donationis, an legati instar eam obtinere oportet, et utriusque causae quaedam habebat insignia, et alii ad aliud genus eam retrahebant: a nobis constitutum est, ut per omnia fere legatis connumeretur, et sic procedat, quemadmodum eam nostra formavit constitutio. Et in summa mortis causa donatio est, cum magis se quis velit habere, quam eum, cui do. natur, magisque eum, cui donat, quam heredem suum sic et apud Homerum Telemachus donat Piraeo: Πείραι, οὐ γὰρ τὸ ἴδμεν, ὅπως ἔσται τάδε ἔργα. §. 2. Aliae autem donationes sunt, quae sine ulla mortis cogitatione fiunt, quas „inter vivos“ appellamus; quae omnino non comparantur legatis; quae, si fuerint perfectae, temere revocari non possunt. Perficiuntur autem, cum donator suam voluntatem scriptis, aut sine scriptis manifestaverit; |