Page images
PDF
EPUB

unser dieser, der, namentl. im Neutrum = dieses, das, illud animarum corporumque dissimile, quod animi valentes morbo tentari non possunt, corpora possunt, Cic.: illud perlibenter audivi, te esse etc., Cic.: u. im Gast. haec dicta sunt: illa (das Folgende), Col. - dah. ille (wie hic) mit einem Zeitbegriff (wie annus, dies, mensis), von dem laufenden, jezt eingetretenen und dauernden Zeitabschnitt, illum esse vigesimum annum, das sei das zwanzigste Jahr, Sall.

f) verb. hic et (atque) ille = der und jener, der und der, der eine und der andere, flagret amore malo quum hic atque ille, Hor. u. ille aut (vel) ille, ille et ille, der oder der, der und der, dieser und je ner, quaesivit, num ille aut ille defensurus esset, Cic.: commendo vobis illam et illum, Suet.: in illo vel illo templo, Augustin. de civ. dei 1, 2. KS Verstärkt illece, illace etc., jener (dieser) da, Plaut., Cato u. Varr. illemet, illemet ipse, Diom. 332, 11: Genit. illi, Cato oratt. fr. 40, 5. Genit. bei Dicht. oft illius gemessen, f. Spengel T. Maccius Plautus p. 64 sqq. Jacob's Blumenl. Bd. 2. S. 12. - Archaist. ollus u. olle, f. ollus.

illecebra, ae, f. (illicio), die Anlockung, Anreizung, Loďung, 1) eig.: 1) im Allg.: maxima est ill. peccandi impunitatis spes, Cic.: dedere se vitiorum illecebris, Cic. 2) insbes., v. der Zauberei, ill. frugum, Beherung des Getreides, wenn man es von des Nachbars Feld auf das seine lockt 2c., Apul.: exercere illecebras magiae, Hererei, Apul. meton.: A) v. einer lockenden, verführerischen Person, der Lodvogel, Plaut. asin. 151 u. a. B) eine Pflanze Mauerpfeffer, Plin. 25, 162. illecebro, are (illecebra), anloden, Augustin. serm. 310, 1. Isid. sent. 2, 28, 2.

=

II)

illěcěbrōsē, Adv. (illecebrosus), lođend, verführend, Compar. b. Amm. 30, 5, 7.

illěcěbrōsus, a, um (illecebra), voll Lodungen, lockend, verführerisch, ill. cantus Sirenarum, Ambros.: sapor, Prud.: insidiae, Amm. Compar., quia illecebrosius istoc fieri nil potest, Plaut. Bacch. 87. - Superl., illecebrosissima voluptas, Augustin. ep. 153, 7.

illectamentum, i, n. (illecto), das Antoďungsmittel, die Lockung, Apul. apol. 98.

illectatio, onis, f. (illecto), die Anlockung, das Lodmittel, Plur. bei Gell. 18, 2, 1.

illecto, avi, āre (Intens. v. illicio) = Enάyouα (Gloss. Labb.), anloden, Augustin. de genes. ad litt. 9. §. 25. Ps. Tert. poët. adv. Marc. 2, 67. Ambros. in Luc. 7. §. 144. Paul. ex Fest. 117, 9. Cl. Sacerd. 1, 23.

illectrix, trīcis, f. (illicio), die Anreizerin, Cassian. coll. 20, 10 u. 22, 6. Cassiod. de amic. 23. 1. illectus, a, um (in u. lectus v. lego), I) nicht zusammengelesen, stipula, Gaj. dig. 50, 16, 30. II) nicht gelesen, ungelesen, Ov. art. am. 1,469. Apul. flor. 18. p. 29, 14 Kr.

2. illectus, a, um, f. illicio.

3. illectus, ūs, m. (illicio), die Lockung, Anlo, dung, im Wortspiel bei Plaut. Bacch. 55. außer dem Abl. illectu, Auct. itin. Alex. 27 (65). Jul. Val. 3, 17 ed. Paris.

illegitimē, Adv. (illegitimus), ungesetzlich, ille. gal, Gaj. inst. 1, 89.

illēgitimus (in-lēgĭtĭmus), a, um, ungefeßlich, illegal, unerlaubt, Paul. sent. 5, 4, 15.

illěpide, Adv. (illepidus), unfein, unzart, abgeichmadt, Plaut. Bacch. 1169. Hor. ep. 2, 1,77: non satis scite ac paene etiam ill., Gell. 18, 13, 5: non ill., Plin. 8, 207.

illěpidus, a, um (in u. lepidus), unfein, unzart, widerlich, wit- und geistlos, v. Perf., Caecil.com. fr., Plaut. u. Gell.: v. Lebl., illepidus, rudis libellus, Auson.: deliciae ill. atque inelegantes, Catull.: dictum Baeticorum non illepidum, Plin. ep.: verba novitatis durae et illepidae, Gell.

illēvigātus (in-lēvīgātus), a, um, nicht geglättet, übtr., sonus, rauher, Diom. 500, 17.

-

1. illex, licis (v. illicio), lodend, anlockend, verführend, esca illex, Lockspeise, Solin. 27, 28: formae ill., Cypr. de zel. et liv. 2: oculi, buhlerische, Apul. apol. 76: ars, Prud. c. Symm. 2, 6: os blandi judicis, Рrud. лeoì orε. 14, 16. - subst., a) f., ein Lockvogel, Plaut. asin. 221. b) c., übtr., Anloder, -erin, Verführer, -erin, illex animi Venus, Apul. apol. 31: malae rei tantae fuimus illices, Plaut. Poen. 3, 4, 35: illices voluptates, Lact. 7, 27, 1: mala illex peccati indignatio est, Ambros. de off. 1, 21, 90.

2. illex, lēgis (v. in u. lex), gefeßlos, ohne Gefeg lebend, fich nicht nach den Gesezen richtend, Caecil. com. 60.

illi, Adv. (eig. alter Dat. illoi v. ille), dort, I) = an jenem Ort (s. Ussing Plaut. Amph. 245. Brix Plaut. capt. 275. Lorenz Plaut. mil. 254. Spengel Ter. Andr. 745), dum in portu illi ambulo, Plaut.: jube domum ire; jam ego illi ero, Plaut.: illi, ubi, Komit. II) dabei, in od. bei jener Sache, Ter. adelph. 116. illībābilis, e (v. in u. libo), unverminderlich, unverkürzbar, sapientia illibabilis est tamquam lux et claritas solis, Lact. 2, 7, 3.

illībātē, Adv. (illibatus), unvermindert, ungeschmälert, Greg. ep. 7, 33.

illībātus, a, um (in u. libo), unvermindert, unverkürzt, ungeschmälert, ungeschwächt, unversehrt, unverlegt, a) übh.: divitiae, Cic.: virginitas, Val. Max.. vires, Liv.: ut eo imperium illibatum referrent, Liv.: se illibatam Germanorum gloriam reportare, Tac.: Ggft., si corpus illibatum (untadelig) fortuna praestiterit, quam si ex aliqua parte mulcatum (irgendwie mangelhaft). Sen. ep. 66, 23. — b) als gramm. t. t. = ananys, unverkürzt, vollständig, illibati versus = άлinyεiç, Diom. 498, 24 u. 30.

illībĕrālis, e (in u. liberalis), I) unedel, dem Charakter u. Benehmen nach, servum haud illiberalem praebes te, Ter.: te in me illiberalem putabit, ungefällig, Cic. II) übtr.: a) unedel = gemein, unanständig, facinus, Ter,: quaestus, Cic.: genus jocandi, Cic.: est enim (artificium), etiamsi minus necessarium ad bene dicendum, tamen ad cognoscendum non illiberale, gereicht ihre Erlernung einem Menschen von guter Erziehung zur Zierde, Cic. b) Iniderig, schmutzig geizig, filzig, adjectio, Liv. 38, 14. §. 14. illībĕrālītās, ātis, f. (illiberalis), I) das unedle Benehmen, die Ungefälligkeit, ill. Curii, Cic. ad Att. 8, 6, 5. - II) die Kargheit, Kniɗerei, Filzigkeit, illiberalitatis avaritiaeque suspicio, Cic. de off. 2, 64. illībĕraliter, Adv. (illiberalis), I) unedel, niedrig, gemein, patris diligentia non ill. institutus, ganz gut, sorgfältig erzogen, Cic.: illib. a vobis factum est, ihr habt unedel gehandelt, Ter. — II) knickerig, schmutzig geizig, filzig, facere, Cic.: aestimare (schäßen), Cic.

illībĕris, e (in u. liberi) Tert. adv. Marc. 4, 34.

=

anais, kinderlos,

1. illic, aec, uc, Pronom. demonstr. (ille-ce), jener da, jene da, jenes da, illic homo superstitiosus est, Plaut.: mihi illaec vero ad rastros res redit, Ter.: meum illuc facinus, mea stultitia

est, Plaut.: quo illic it? Plaut.: ubi illic est, scelus? Ter.: illuc aetatis qui sit, in dem Alter steht, Plaut. mil. 657.- dah. illicine est? Plaut. Pseud. 954: illancine mulierem alere cum illa familia? Ter. haut. 751.

2. illie, Adv. (1. illic), I) v. Raume = dort, da, dafelbst, A) im Allg., jam illic faxo erit, Plaut.: illic sum atque hic sum, Plaut.: foris illic extra scenam, Plaut.: illic sub aqua, Plaut.: gubernator Hannibalis illic sepultus, Sall. fr.: equitum vero operam illic fuisse utilem, quo sint profecti, Caes.: illic ibi demum locus est, ubi etc., Plaut. capt. 697. B) prägn., wie Exɛi u. unser dort = in jener Belt, im Jenseits, Prop.u. Ov. Vgl. Burmann Prop. 1, 19, 13. Pafsom Opusc. p. 91 sq. II) übtr: a) auf Personen, dort (s. Heräus Tac. hist. 2, 47,7), nec erit mirabilis illic aut Stratocles aut cum molli Demetrius Haemo, Juven.: bellum a Vitellio coepit, et initium illic (auf jener Seite) fuit, Tac.: profana illic omnia, quae apud nos sacra, Tac.—b) auf Sachen, dort, dabei, in diesem Falle, bei dieser Gelegenheit, res publica et milite illic et pecunia vacet, Liv: ego illic me autem assimulabam quasi stolidum, Plaut.: illic, ubi, Quint. 9, 4, 51: Ggft., hic... illic, Ter. Andr. illicine, f. 1. illic. [458 u. 638. illicet, f. ilicet. illicibilis, e (illicio) lockend, antoɗend, verführerisch, Lact. 7, 27 in. (al. illices). illicio, lexi, lectum, ĕre (in u. lacio), anloden, anreizen, meist im übeln Sinne zu etw. verloden, verführen, nach etwas lüstern machen, I) im übeln Sinne: alqm, Cic.u. A.: milites per dona, Aur.Vict.: alqm in fraudem, Ter.: conjugem in stuprum, Cic.: alqm ad bellum, Sall.: alqm ad transitionem, Liv.: ad se, Plin. mit ut u. Conj., Lucr. 2, 788 u. 5, 169. Liv. 10, 17, 6. Lact. 2, 12, 18: m. bl.Conjunctv., Tac. ann. 6, 36: m. Infin., Tac. ann. 2, 37 u. 4, 12. Amm. 16, 10, 8.- poet. übtr., saltus, mit Neßen umftellen, Naev. tr. 32. II) im guten Sinne auffordern, aufmuntern, m. ad u. Acc., populum ad magistratus conspectum, Varr. LL. 6, 94: adhortatu principis ad ornandam urbem illecti sunt, Vell. 2, 89, 4.- illexe = illexisse, Acc. tr. 205. Plaut. merc. 47.

=

=

illicitatio, ōnis, f. (illicito), die Verlodung, Cassian. coll. 5, 4 u. 6.

illicitator, oris, m. (illicito), eig. der Verloder = ein Scheinläufer, der nur zum Schein auf etwas bietet, um einen andern Käufer höher zu treiben, Cic. de off. 3, 61; ep. 7, 2, 1; vgl. Paul. ex Fest. 115, 14 (burch emptor erklärt).

illicite, Adv. (illicitus), unerlaubt, JCt. u. A. illicito,are(Intens. v. illicio), vertoden, Ennod. vit. S. Epiph. p. 412 ed. Sirmond.

illicitus, a, um (in u. licitus), unerlaubt (Ggft. licitus), exactiones, Tac.: coetus (Plur.), Trajan. in Plin. ep.: voluptates, Sen.: lampas caeli, der Bliz (weil das von ihm Getroffene nicht berührt werden durfte), Stat.: illicitum duxisse nihil, nichts für unerl. gehalten haben, Claud.: res illicitissima atque indignissima, Augustin. ep. 202.- neutr. subst. Unerlaubtes, ire per illicitum, Stat. Theb. 1,223: öfter Plur., per licita atque illicita foedatus, Tac.: impia aut illicita dicere, Gell.: illicita confirmare aut necessaria impedire, Plin. ep..

[ocr errors]

Cic. Clu. 130 jest nemini licitum est. illicium, fi, n. (illicio), I) die Anlodung, das Anlodungsmittel, Varr. r. r. 3, 16, 22 u. 31. II) als public. t. t. = die Zusammenberufung des Bolts, Varr. LL. 6, 94.

illico, f. ilico.

illīdo, līsi, līsum, ĕre (in u. laedo), I) an od. in etw. schlagen, stoßen, A) an etw. anschlagen, anftoßen, catenas capiti suo, Vell.: manum humeris, Sen.: parmas genibus, Amm.: caput foribus, Suet.: caput in postem lapideum januae, Vell.: lateri algam, Verg.: navis in proximum vadum illiditur, Curt.: volnus manu, mit rauher Hand berühren, Cic. poët.: gemma illisa, wenn man daran schlägt, Plin.: si propter ingestae illisaeque nubes strepunt, Sen.: linum illisum in silice, Plin.: tela arbustis illisa, Tac.: fluctus se illidit in litore, Quint.: quorum faucibus in febre illiditur spiritus, die beim Fieber röcheln, Cels. B) in etw. hineinschlagen, stoßen, a) eig.: dentes labellis, Lucr.: saxeam pilam vadis, Verg.: Africus prima quaeque congesta pulsu illisa mari subruit, Curt.: ill. caestus in ossa, Verg.: u. bl. ill. dentem, Hor.-b)poet. übtr., wohin stoßen, treiben, jagen, alqm pelago, auf's Meer, d. i. zur Schifffahrt zwingen, Val. Fl. 7, 53: avidos cursus in alqm, richten, Stat. Theb. 11,517.

II) zerstoßen, zerschlagen, zerschmettern, crura, Varr. r. r. 3, 7, 10: serpens compressa atque illisa morietur, Cic. har. resp. 55.

illigamentum, i, n. (illigo), der Bund zum Aufbinden, Salv. gub. dei 7, 19. §. 83 H.

illigātio, ōnis, f. (illigo), das Anbinden, Festbinden, circulorum alterna, Mart. Cap. 2, 201: Plur., nodorum posse illigationibus coërceri, Arnob. 5,2.

illigo, avi, atum, are (in u. ligo), anbinden, I) im engern Sinne: a) eig.: malos antennasque validis funibus, Liv.: litteras in jaculo, Caes.: aratra juvencis, Hor.: clitellas oneribus, Liv.: vivos mortuis, Capit.: manus post tergum, Liv.: duabus admotis quadrigis in currus earum distentum illigat Mettium, Liv. — b) übtr.: a) binden = verbindlich machen, an sich tetten, alqm pignoribus, Cic.: alqm conscientia, Tac.: alqm stupro, Tac.: sociali foedere se cum Romanis, Liv. -8) an gewisse Bedingungen knüpfen, non iis conditionibus illigabatur pax, (rex) ut movere bellum possit, Liv. 33, 12. §. 13 H.-II) im weitern Sinne: A) an od. in etw. fügen, anbringen, befestigen, a) eig.: crustas in aureis poculis, Cic. Verr. 4, 54: cymbia argentea aureis crustis, JCt. — b) übtr.: sententiam verbis, Cic.: omnes lepores in oratione, Cic.: paeana in solutam orationem, Cic. B) mit dem Nbbgr. der gehemmten freien Bewegung=verwideln, verstricken, a) eig.: se locis impeditis, sich der freien Bewegung berauben, Tac.: illigatus praeda, beladen, Tac. b) übtr.: alqm lento veneno, unschädlich machen, Tac.: illigari Romano bello, Liv.: sermonibus ejusmodi nolle personas tam graves illigari, Cic.: ita sunt angustis et concisis disputationibus illigati, haben sich verstrict, verfangen, Cic.: illigatus peste interimor textili, Cic. poet.

-

illim, Adv. = illinc, von dort (auch = von der Person od. Sache), Pompon. com. 90. Plaut. Men. 799; most. 467; Poen. 2, 7; 5, 27 u. 98. Ter. Hec. 297. Lucr. 3, 879. Cic. ad Att. 7, 13 litt. b. §. 7 u. ad Att. 9, 17, 2. Cic. harusp. resp. 42; Phil. 2, 77. u. in der Zeit, von da an, illimque usque ad nostram memoriam, *Sall. Jug. 114, 2 D. illīmis, e (in u. limus), schlammlos, fons, rein, Ov. met. 3, 407.

[ocr errors]

illīmĭtātus, a, um (in u. limito), unabgegrenzt, unwegsam, loca, Auct. itin. Alex. M. 20 (50): terra, Serv. Verg. ge. 3, 354.

illīmo, (avi), atum, are (in u. limus), mit Lehm u. dgl. bewerfen, beklitschen, Col. 9, 7, 4. Act. mártyr. S. Vincent. 8 Ruinart.

illinc, Adv. (illim-ce), I) von dort, jube illos ill. abscedere, Plaut.: ubi ill. rediero, Ter.: fugit ill., Cic. - II) übtr., von-, auf jener Seite, von jenem, Plaut. rud. 973. Cic. Phil. 2, 77. Cic. ad Att. 9, 7, 4: ill. facere, auf jener Seite stehen (= jener Partei angehören), *Cic. ad Att. 7, 3,5 W.-gl. hinc no. II. illinimentum, i, n. (illinio), das Auftreichen, Blur. b. Cael. Aur. chron. 3, 8, 132.

illinio, s. illino J.

[ocr errors]

illino, levi, litum, ĕre (in u. lino), I) in od. auf etw. streichen, A) einstreichen, ceram sociis, Ov. art. am. 3, 314: aurum vestibus illitum, Goldfäden den Kl. eingewebt, Hor. carm. 4, 9, 14. B) aufftrei chen, auf etw. streichen, schwieren, streichend auftragen, oculis nigra collyria, Hor.: cretam figularem corpori, Cels.: adurentia ex oleo, Cels.: si multum auri tecto quoque ejus illinitur, Sen.: quodcumque semel chartis illeverit, auf das P. so geschmiert (hingesudelt) hat, Hor.: quodsi bruma nives Albanis illinet agris, hinbreiten wird über 2c., Hor. — II) mit etw. bestreichen u. übh. mit etw. überziehen, malleolos pice, Plin.: palatum alcjs noxio medicamine, Tac.: pocula ceris, Ov.: porticus illita auro, Calp.: bracatis illita Medis porticus, bemalt, Pers.: purpura atque auro illitas vestes, mit P. u. G. durchwebte, Sen. poët. - im Bilde, color venustatis non fuco illitus, geschminkt, Cic.: id donum inimicorum veneno illitum fore, in Gift getaucht, Liv.: vita illita macula, besudelt, Sil. Nbf. illinio, wovon: illinies, Itala genes. 6. §. 14 (bei Ambros. de Noë et arca 6. §. 15). Th. Prisc. 1,2. Veget. 1, 13, 3 u. 3, 34, 3: illinito (Imperat.), Marc. Emp. 19 extr.: illinire, Cels. 5, 20, 1 D. Col. 12, 46, 5: Passiv, illinitur, Plin. Val. 1, 1 (dreimal): illiniuntur, ibid.: illinirentur, Sulp. Sev. chron. 1, 15, 1: illiniri, Tert. de pud. 20. Garg. Mart. de arb. pomif. 1, 1: illinitus, Plin. Val. 1, 1 (dreimal). Th. Prisc. 1, 10. Apul. de herb. 85, 8: illiniendus, Th. Prisc. 2. chr. 9.

illiquefactus, a, um (in u. liquefacio), in Fluß gefekt (gebracht), crebris quasi cuneolis illiquefactis, Cic. de univ. 13, 41: tamquam illiquefactae voluptates, Cic. Tusc. 4, 20.

illiquor, liqui (in u. liquor), hineinfließen, illis cochleis de caelo nihil illiquitur, Symm. ep. 1, 27 (33), wo aber die viell. richtigere Variante liquitur. illīsio, ōnis, f. (illido), das Anschlagen, Anstoßen, illisio dentium atque stridor, Cael. Aur. chron. 1,4,65: Plur., scopulorum illisiones, Hier. ep. 43, 3 (wo Migne [viell. durch Druckfehler] illusionibus). illīsus, Abl. ū, m. (illido), das Anschlagen, Antoken, illisu aquarum, Sil. 17, 246: occursantis linguae illisu, Apul. met. 2, 10: absol., illisu repercussus ventus, Plin. 2, 132.

illīttĕrātus, a, um (in u. litteratus), I) ungelehrt, a) v. Menschen unwissend, nicht wissenschaftlich gebildet (vgl. Sen. ben. 5, 13, 3: sic illitteratum dicimus non ex toto rudem, sed ad altiores litteras non perductum), vir non ill., Cic.: libertus non ill., Plin.ep.: Ligures illitterati mendacesque, Cato fr.: ill. villicus, ohne die geringste Schulbildung, der weder lesen noch schreiben kann, Col. b) v. Lebl., ungelehrt, unwissenschaftlich, Plin. ep.: multa ... nec illitterata videantur, Cic.: litterae illitteratissimae, ohne allen Aufwand von Gelehrsamkeit, Plin. ep. II) ayoapos, ungeschrieben, Gell. 11, 18, 4: pax, Paul. ex Fest. 113, 8.-III) unarti culirt, illitterati sonitus, v.denInterjectionen, Prisc. 15, 41: ill. vox, Prisc. 1, 1.

illitio, onis, f. (illino od. illinio), das Aufftreiden, Marc. Emp. 19. fol. 113 (a), 32 Ald.

illĭtŭs, Abl. ū, m. (illino), das Aufstreichen, Beftreichen, Plin. 26, 151 u. a. illix, f. 1. illex.

=

illō, Adv. (ille), I) (eig. Dat. illoi) dahin, A) im Raume = dahin, dorthin, Komit., Cic. u. A.: quum illo advenio, Ter. B) übtr., dahin = zu der Sache, haec omnia eodem illo pertinere, Caes. b. G. 4, 11, 4: illo spectat, Ulp. dig. 47, 10, 7. §. 2. — II) (eig. Abl. illoi) ibi, dort, Ulp. dig. 48, 5, 23. §. 3. Illoc, Adv. (1. illic) = illuc, dahin, dorthin, a) im Raume, post illoc quam veni, Plaut. truc. 3, 1, 3 Sp.: ut pro illo jubeam me illoc ducier, Ter. eun. 572: hoc et illoc (dahin und dorthin) quadrat, Petr. 39, 8. II) in andern Verhältnissen, sed illoc potius revertar, Claud. or. fr. in Gruter. inscr. 502 (col. 1. lin. ult.).- Ter. Andr. 362 jezt illo. illŏcābilis, e (in u. loco), nicht an den Mann bringbar, nicht anbringbar, virgo, Plaut. aul. 2, 2, 14 (189).

illocālis, e(in u.localis) unörtlich, ohne Ort (Ggst. localis), Cl. Mam. de stat. anim. 1, 5, 1 u. a. Eccl. illocalitas, atis, f. (illocalis), die Unörtlichkeit, Cl. Mam. de stat. anim. 1, 17 extr. u. 1, 19 in. illŏcălitěr, Adv. (illocalis), unörtlich, Cl. Mam. de stat. anim. 1, 18, 1 u. 2.

illorsum, Adv. (ille u. versum), dorthinwärts, Cato fr. inc. 21 5. Paul. ex Fest. 27, 10.

illōtus (illautus, illūtus), a, um (in u. lotus od. lautus v. lavo), I) ungewaschen, ungereinigt, unrein, a) Form illotus (Ggft. lotus, s. Quint. 1, 4, 13), v. Pers., Tert. de poen. 11 in.: ill. faex vini, Plin. 23, 63. sprüchw., illotis manibus od. pedibus, mit ungewaschenen Händen oder Füßen = ohne ge hörige Sorgfalt u. Vorbereitung, Gaj. dig. 1, 2, 1. Gell. 1, 9, 8. Macr. sat. 1, 24. §. 12: übtr., illotus sermo, unanständiges, Auct. decl. in Sall. 1. §. 1. P) Form illautus, v. weibl. Pers., Plaut. Poen. 1, 2, 23 (103). Titin. com. 1: übtr., epigramma non illautum, nicht unanständiges, Capit. Macr. 11, 3. r) Form illutus: vinacei illuti, Cato r. r. 147: toralia illuta, Hor. sat. 2, 4, 84 Hold. u. Fr.: echini illuti, nicht vom Seewasser gereinigt, unge wäffert, Hor. sat. 2, 8, 52 Hold. u. Fr.: qui per altissimos gurgites pedem ferebat illutum, Arnob. 2, 56: sprüchw., illutis manibus (s. vorher no. a), Plaut. Poen. 1, 2, 103. II) unabgewaschen, illotus (Ribb. inlautus) sudor, Verg. ge. 3, 443. illubrico, are (in u. lubrico), schlüpfrig machen, schlüpfrig bewegen, membra, Apul. met. 2, 7.

illuc, Adv. (ille), I) räumlich = dorthin, dahin, A) eig.: a) im Allg., accede illuc, Ter.: illuc regredere ab ostio, Plaut.: adversarios illuc suos contraxisse copias, Nep.: illuc, ubi, Romit.: illuc, unde, Catull. u. Plin. ep.: huc illuc, Sall., huc atque illúc, Cic., huc et illuc, Hor., hier- u. dorthin.b) prägn., wie dorthin = in jene Welt (in die Unterwelt), cum illuc ex his vinculis emissi feremur, Cic. Tusc. 1, 75. B) übtr.: a) dahin = zu jener Sache, quo res haec pertinet? illuc, Hor.: illuc (darauf) praevertamur amatorem, quod etc., Hor.: Civilis illuc intenderat, Tac.: bes. zum Thema, sed illuc revertor, Nep.: ut illuc revertar, Cic.: itaque nunc illuc redeo, in quo tu me ante laudabas, Cic.: illuc, unde abii, redeo, Hor. hin' = zu demselben od. denselben Menschen, (näml. ad Tiberium) cuncta vergere, Tac.: qui illuc factus institutusque venisset, für jene Partei zugeftugt und eingeschult, Cic. Vgl. Otto Tac. ann. 1, 3, 2. not. 33. II) zeitlich, dahin, illuc usque (bis dahin) fidus, Tac. ann. 15, 54. - m. Genit., illuc aetatis qui sit, in dem Alter steht, Plaut. mil. 657.

b) da

illuc

illucéo, ère (in u. luceo), a) zu od. bei etw. leuchten, atra pix capiti tuo illuceat, Plaut. capt. 597. - im Bilde, tota domus tua veri fulgore solis illuceat, Ambros. in psalm. 118. serm. 19. §. 39. b) übtr., erhellen, sed tum illucebit, si etc., Firm. math. 5, 3, 2. p. 127, 31.

1

illucesco (illucisco), luxi, ĕre (in u. lucesco ob. lucisco), I) anfangen hell zu scheinen, A) eig.: a) intr.: quum tertio die sol illuxisset, Cic. de nat. deor. 2, 96: quum illucescerent elementa mundi, Ambros. in Luc. 5, 5. – insbes. v. Lage = anbre den, illucescet aliquando ille dies, Cic.: illuxit dies, Verg.: mit folg. Dat., nocte, cui illuxit dies caedis, Suet. b) tr., Imd. bescheinen, ut mortales illuciscas luce clara, Plaut. Amph. 547; u. so alqm, Plaut. Bacch. 256. - B) übtr., leuchten fiseigen, quum in tenebris vox consulis illuxerit, Cic.: clarissimum deinde Homeri illuxit ingenium, Vell. II) impers., illucescit, A) eig., es wird hell, der Tag bricht an, es tagt, quum primum illucescere coepisset, Aur. Vict.: ubi illuxit, Liv.: illuxit, amici, eamus ad raptae patrem, Sen. rhet.: citius illuxit, Sen. rhet. (Ĉaes. b. c. 1, 23, 1 jest ubi luxit). B) übtr., es erhellt = wird flar, si illuxerit, Cod. Just. 5, 71, 10.

=

illuctor, āri (in u. luctor), in-, bei-, mit etwas lämpfen, teneris meditans verba illuctantia labris, von einem lallenden Kinde, dem das Reden schwer wird, Stat. Theb. 4, 790.

illucubrātus, a, um (in u. lucubratus), nicht bei Nacht, d. i. nicht gehörig bearbeitet, Sulp. Sev. ep. 3. §. 3.

illūcŭlasco, ĕre (in u. lux), heranbrechen, quum serenus dies illuculascit lumine incohato, Fronto ep. ad Anton. 1, 5. p. 103, 14 N.

illūdio, āre (in u. *ludio), über etwas spötteln, Gell. 1, 7, 3.

illūdium, ĭi, n. (in u. ludium), das Spielwert, Blendwerk, Tert. de res. carn. 16.

illudo, lūsi, lūsum, ĕre (in u. ludo), hinspielen, I) im guten Sinne: 1) im Allg., an etw. hinspielen, mit Dat., ima videbatur talis illudere palla, um spielen, Tibull. 3, 4, 35. — 2) prägn.: a) etwas sgriftl. gleichs. fvielend hinwerfen, alqd chartis, mit spielender Leichtigkeit zu Papier bringen, Hor. sat. 1, 4, 139. b) etwas gleichf. mit etwas bespielen, illudunt auro vestes, durchweben leicht mit Goldfäden (fodaß die Stickerei von Gold hier u. da im Purpur hervorschimmert), Avien. descr. orb. 1260 (viell. zu lesen includunt, wie jest inclusas auro vestes, Verg. ge. 2, 464): illusa pictae vestis inania, Prud. περὶ στεφ. 14, 105.

=

II) (= Euraiç) im übeln Sinne, mit Jmdm. od. etwas fein Spiel treiben, a) spottend, höhnend mit Jmdm. od. etw. sein Gespött treiben, Jmd. od. etwas verspotten, verhöhnen, a) mit Dat.: capto, Verg.: signis et aquilis (Romanorum)per superbiam, Tac. - alcjs dignitati, auctoritati, Cic.: rebus humanis, Hor.: per lasciviam rebus Romanis, Tac. ß) m. in u. Acc.: ego te pro istis dictis et factis ulciscar, ut ne impune in nos illuseris, Ter. eun. 942.—y) mit in u. Abl.: adeon videmur vobis esse idonei, in quibus sic illudatis? Ter. Andr. 758.-d) m. Acc.: satis superbe illuditis me, Ter.: miseros illudi nolunt, Cic.: quid autem turpius quam illudi, Cic.: ill. probrosis sermonibus divum Augustum, Tac. ill. relatum caput ejus tamquam praematura canitie deforme, Tac.: ipsa praecepta (rhetoricorum doctorum), Cic.: illud nimium acumen (Ggft. admirari ingenium), Cic.: eam artem, Cic.: virtutem verbis superbis, Verg. Georges, lat.-dtsch. Handwb. Aufl. VII. Bd. II.

e) abfol.: hos sic illudere, daß diese so ungebunden ihr Spiel treiben, Cic.: illuseras heri inter scyphos, quod dixeram controversiam esse etc., Cic.-dah. illudens = spottend, ironisch, quae quum dixisset in Albutium illudens, Cic.: hanc sapientiam sibi ipsi detrahere, eis tribuere illudentem, qui eam sibi arrogant, Cic. b) täuschend mit Imdm. sein Spiel treiben = Jmd. zum Besten haben u. so täuschen, betrügen, a) mit Dat.: illusit dehinc Neroni fortuna per vanitatem ipsius, Tac. -ẞ) m. Acc.: Cretenses omnes, Nep.: artem illusus deponas, Hor.: multis vadimoniis desertis saepe illusi ac destituti, Cic.: illusi pedes, die, wenn sie meinen stehen zu können, sich darin täuschen (dieß nicht vermögen), die wackeligen, Hor. - y) abfol.: saevitiam Neronis per istiusmodi imagines illusisse, die Tyrannei des N. habe vermittelst Blend= werts solcher Art ihr (täuschendes) Spiel getrieben, Tac. e) mißhandelnd, beschädigend, verlegend, verderbend mit Imdm. od. etw. sein Spiel od. feinen Spott treiben, einem Ggftde. übel mitspielen, an einem Ggstde. feinen Muthwillen verüben, sich muthwillig vergreifen, Jmd. od. etw. muthwillig mißhandeln u. dgl., a) m. Dat.: cui (frondi) silvestres uri... illudunt (benagend benaschen), Verg.: tamquam in summa abundantia pecuniae illudere, das G. muthwillig vergeuden, mit dem G. spielen, Tac.: u. so viribus principis, Tac. - bes. im obscönen Sinne, v. der Schändung, matri alcjs, Tac.: feminarum, et quidem illustrium, capitibus, Suet.: pueritiae alcjs, Tac. 8) m. Acc.: Quintilii Vari corpus, Tac.: vitam (das Lebensglück) filiae, muthwillig, leichtsinnig auf's Spiel sehen, Ter. im obscönen Sinne, nonnullas mulierculas, Min. Fel.: aetatulam alcjs, Apul.: suum sexum profane ac petulanter, Lact.

[ocr errors]

illūmīnātē, Adv. (illumino), erleuchtet, lichtvoll, dicere, Cic. de or. 3, 53.

illuminatio,ōnis, f. (illumino), die Erleuchtung, I) eig., der Sonne, Macr. sat. 1, 18, 13: vultus tui, Ambros. in psalm. 43, 12. — II) übtr., Tert. adv. Herm. 15.

illuminator, ōris, m. (illumino), ber erleuchter, übtr., Eccl.

illuminatrix, trīcis, f. (Femin. zu illuminator), die Erleuchterin, Ísid. 7, 10, 1.

illūminātus, a, um, PÁdj. (illumino), beleuchtet, lichtreich, übtr. = herrlich, illa illuminatissima caritas, Augustin. serm. 34, 5.

illumino, āvi, ātum, āre (in u. lumino) erleuchten, hell, licht machen, 1) eig.: 1) im Allg.: vias illuminat igni, Stat.: cuncti gladiis et facibus instructi noctem illuminant, Apul.: ea (tabulata) parvis ab oriente singulis illuminari fenestellis, Col.: ab eo (sole) luna illuminata, Cic.: illuminantes flammae, Cassiod. —2) insbes.: a) mit Licht (Augenlicht) versehen, caecos, Cypr. quod idola etc. 13. b) einer Sache Schimmer od. Glanz verleihen, einen hellschillernden Ton geben, purpura illuminat omnem vestem, Plin. 9, 127: rufum colorem virenti sensim albo, einen hellern Ton geben, Gell. 2, 26, 8: auro capita columnarum, Corp. inscr. Lat. 3, 138.- oft illuminatus alqa re, von etw. durchschimmert, glänzend, corona fulgentibus gemmis illuminata, Cornif, rhet.: corona (aureis ramentis) illuminata, Capit.: litterae auro illuminatae, scaphi auro illuminati, cantharum auro illuminatum, Wilm. inscr. 2737. — II) übtr.: a) gehörig (erft recht) in's Licht setzen, auftlären, fidem alcjs, Vell.: quaedam ill. interponendo aliquid sui, Quint. b) einer Sache Licht u. Glanz verleihen,

2

sie verherrlichen, rerum naturae corpus eloquentia, Vell.: nisi Thebas unum os Pindari illuminaret, Vell.: Philoctetes alumnus Meliboeam illuminat, Mela. - bes. als rhet. t. t., pulchritudinem rerum claritas orationis ílluminat, Quint.: ill. orationem sententiis, Cic.: concinnitas, quae verborum collocationem illuminat iis luminibus, quae etc., Cic. [fel. Apul. met. 6, 2. illūmīnus, a, um (in u. lumen), ohne Licht, dun illūnis,e (in u. luna), mondleer, ohne Mondschein, nox illunis, Sil. 15, 616. Amm. 17, 2, 3: nox illunis aut nubila, Plin. ep. 6, 20, 14. – Nbf. illūnĭus, a, um, Apul. met. 4, 18 u. 9, 33.

Illurgavonenses, f. Ilergaones.
Illuricus, Illurius, f. Illyrii.

illusio, ōnis, f. (illudo), I) die Verspottung, a) übh., Vulg. eccli. 27, 31 u. a. Eccl.: subsannatio et ill., Vulg. psalm. 78, 4: Plur., Vulg. Jesai. 66, 4. b) als rhet. t. t., die gronie, griech. diaovoμós od. xλevάoμós, Cic. de or. 3, 202. Quint. 8, 6, 54 u. 9, 1, 28. II) die Täuschung, eitle Vor ftellung, unde impleta est anima mea illusionibus, Augustin. de ver. zel. 34. §. 64 (u. so öfter bei Eccl., f. Bauder Subind. p. 423). [ter, Eccl. illusor, ōris, m. (illudo), der Spötter, Verspotillūsōríus, a, um (illudo), zum Verspotten geeignet, verspottend, vestis, Augustin. de consens. euang. 3, 13. §. 46: distinctio, Julian. b. Augustin. op. imperf. c. Julian. 5, 25: adoratio, Ambros. illuster, f. illustris . [in Luc. 10, 23. illustramentum, i, n. (illustro), das Verschönerungsmittel, Plur. bei Quint. 11, 3, 149.

=

illustratio, ōnis, f. (illustro), a) als rhet. t. t. = ¿vágyɛia, die Anschaulichkeit, anschauliche Darstel lung, Cic. bei Quint. 6, 2, 32 (aber wahrsch. von Quint. selbst statt perspicuitas, Cic. Ac. 2, 17, gesett). - b) die Erscheinung, adventus sui, Vulg. 2. Thess. 2, 8. Vgl. Gloss. Labb.: 'illustratio, лφάνεια δόξης.

illustrator, ōris, m. (illustro), der Erleuchter, Verherrlicher, rerum (v. Gott), Lact. 2, 9, 5: prosapiae suae, Reines. inscr. cl. 6. no. 129: hujus vitae ill. Antonius, Hier. ep. 22, 36: cordis mei, Augustin. conf. 10, 31, 46: absol., ill. deus, Augustin. de gen. c. Manich. 2, 16. §. 24.

illustria, ae, f. (illustris), die Berühmtheit, parentum, Schol. Bern. in Lucan. 5, 207: paterna, ibid. 6, 420.

illustratus, ūs, m. (illustris), die Würde u. der Titel eines vir illustris, Cod. Just. 3, 1, 13. §. 8. illustris, e (in u. lustro), im Lichte od. Glanz stehend, erleuchtet, hell, lichtvoll, licht, strahlend, I) eig.: stella, lumen, locus, domicilia, Cic.: ostio et lumine illustriore, Varr.: solis candor illustrior est, Cic. II) übtr.: 1) in die Augen fallend, lichtvoll, deutlich, offenbar, einleuchtend, anschaulich (Ggsz. obscurus, occultus), res, Cic.: oratio, Cic.: rationes, Cic.: mei multi et illustres sermones habiti, meine vielfachen und unzweideutig gethanen Aeußerungen, Cic.: quae vero, quum de facto non ambigitur, quaeruntur, qualia sint, ea si ex reis numeres, et innumerabilia sunt et obscura, si ex rebus, valde et modica et illustria (in die Augen fallend), Cic.: est enim plus aliquanto illustre (augenscheinlich) quam illud dilucidum, Cic. - 2) hervorstechend, a) der Geburt, dem Stande 2c. nach, hochstehend, angesehen, vornehm, vir, Liv.: homo, Liv.: adolescens, Caes. u. Nep.: illustriore loco natus, Caes.: illustri magis quam nobili ortus familia, Vell.: homines illustres honore ac nomine, Qu. Cic.: equites et divitiis et genere ill., Liv.:

[ocr errors]

de antiquis illustrissimus quisque pastor erat, Varr. b) dem Rufe nach, bekannt, berühmt, vir, Suet.: homines, Cic.: vir ill. gloria militari, Eutr.: loci, Vell.: res populi Romani, Nep.: est ejus nomen quam Solonis illustrius, Cic.: hujus in re militari illustre factum, Nep.: hujus illustrissimum est proelium apud Plataeas, Nep.- im übeln Sinne = berüchtigt, unum illud, quod ita fuit illustre notumque omnibus, ut etc., Cic. Verr. 5, 34. — c) übh. in's Auge fallend, glänzend, bedeutend (Compar. = von einiger Bedeutung), ausgezeichnet, statua, Lorbeergeschmückte, Tac.: res (Ereigniß) illustrior, Caes.: legatio illustrior, Nep.: causa (Rechtsfall), Cic.: privata vita, Eutr.: ingenium, Tac.: claram et illustrem orationem efficere, einer R. Ruhm u. Auszeichnung verschaffen, Tac.: ejus in omni vita nihil est ad laudem illustrius quam ipsa calamitas, diente nichts mehr zur Verherrlichung seines Ruhms, Cic. Nbf. masc. illuster, Val. Max. 4, 1, 5 u. 4, 3, 11. Gesta in senat. pro recip. cod. Theod. in. p.82* (Haenel.). Lemm. ep. Marc. Emp. p. 83 Ald. Not. Tir. 98.

illustrius, Adv. Compar. u. illustrissimē, Adv. Superl. (illustris), lichtvoller, deutlicher, numquam illustrius dicere od. dixisse, Cic. ep. 10, 19, 1; de domo 27: haec omnia illustrius commemorabuntur et planius, quum etc., Arnob. 2. no. 4: quis hostis et quid genus Q. Claudius primo annalium purissime atque illustrissime descripsit, Gell. 9, 13, 4.

...

illustro, avi, atum, āre (illustris), erleuchten, I) eig.: qua sol habitabiles illustrat oras, Hor.: vicino splendore proxima illustrat sol, Mela: cujus (candelabri) fulgore collucere atque illustrari Jovis optimi maximi templum oportet, Cic.: ergastulum angustis illustratum fenestris, Col. - II) übtr.: 1) in's Licht setzen, a) an's Licht od. zu Tagé bringen (Ggft. occultare), im Passiv an's Licht od. zu Tage kommen (Ggst. occultari), si illustrantur, si erumpunt omnia, Cic. Cat. 1, 6: fore ut ea consilia, quae clam essent inita, illustrarentur, Cic. Cat. 3, 20. b) beleuchten, erläutern, aufklären, aufhellen, verum, Cic.: jus obscurum, Cic.: philosophiam veterem illam a Socrate ortam Latinis litteris, Cic.: genus hoc scriptionis nondum satis Latinis litteris illustratum, Cic. 2) gleichs. in einen Licht- od. Strahlenglanz hüllen, Glanz verleihen, verschönern (Ggft. obscurare), a) rhetorisch, illustrant eam (orationem) quasi stellae quaedam translata verba atque immutata, Cic.: quid admirabilius quam res splendore illustrata verborum, Cic.: ill. orationem sententiis, Cic.: eo vel maxime illustrari ornarique orationem, Quint.: de illustranda oratione (über die Verschönerungsmittel der Rede) dicere, Cic. — b) moralisch einen Glanz verleihen, verherrlichen, auszeichnen, berühmt machen, im Passiv = berühmt werden, alqm, Cic., Nep. u. A.: familiam, Suet.: eloquentiam, Cic.: per divini spiritus viros tragoediam, Vell.: amplitudinem alcjs, Cic.: longe clarius hoc opus, Quint.: veritatem (Ggft. pravitate ingeniorum turbare), Lact.: alqm laudibus, Jmdm. Ruhm u. Ehre bringen, Cic.: humilius genus factis, Quint.: alqd Musa, Hor.: illustrari bello, sich im Kr. auszeichnen, Vell.: vina illustrata Messallae potu, Plin.: tecta hospitio suo, Stat.

illūtibarbus, a, um (illutus u. barba), mit ungesäubertem Barte, Apul. flor. 3. p. 3, 17 Kr. illutilis, e (in u. luo), unauswaschlich, odor, Pestgeruch, Plaut. Men. 168. [Arnob. 1, 46.

1. illūtus, a, um (in u. lutus), unbeneßt, pes,

« PreviousContinue »