Page images
PDF
EPUB

ferrumque ignesque parantur, Ov.— d) die Flamme des Scheiterhaufens, der brennende Scheiterhaufen, in ignem ponere, Ter.: alienis ignibus ardent, Ov.: ignes supremi, Begräbnißflamme, Ov. e) der Feuerstrahl = Bligftrahl, der Blitz, ignis coruscus, Hor: Plur., ignes trisulci, rutili, Öv.: elisi nubibus, Ov.: saevi (v. einem Blig), Ov. — f) das Feuer, Licht der Gestirne, ignes curvati lunae, feurige Si del, Hor.: ignes minores, die kleinern Lichter des Himmels, die Sterne, Hor. — B) im weitern Sinne: a) die Glut, Hitze, ignes solis, Ov.: u. fo siderei, Phoebei, Ov.: diurni, die Tagesglut, Ov.: aëris, Ov. - b) das Feuer, der Glanz, Schimmer, das Funkeln, der Gestirne, Hor.: der Edelsteine, Mart.: der Metalle, Claud.: der Augen, Cic. de univ. 14, 41. c) das Feuer der Wangen, die Röthe, Cic. de univ. 14, 41. Stat. Ach. 1, 516: dah. sacer ignis, die so genannte,,Rose", das,,Antoniusfeuer", od. sonst heftige Entzündungen des Körpers, Verg: von der Rose (erysipelas) unterschieden, Cels. - II) übtr.: 1) im Allg.: quidam divinus ignis ingenii et mentis, Cic. fr.: huic ordini novum ignem subjeci, d. i. Grund zum Hafse, Cic.: igni spectatus, der die Feuerprobe ausgehalten, Cic.: ebrietas ignis in igne fuit, es goß der Rausch Del in das Feuer, Ov. 2) ins bes., das leidenschaftliche Feuer, die Glut, a) die Glut der Begeisterung, aetherii ignes, Ov. fast. 1, 473: laurigeri ignes, Stat. Ach. 1, 509. - b) das Feuer, die Glut der Liebe, die Liebe, Hor. u. Ov.: castissimi ignes Porciae, Val. Max.: secundus, Liebe, Ehe, Prud.: miseram tuis dicens ignibus uri, Hor. meton, die Flamme = die geliebte Person selbst (vgl. Prisc. de XII vers. Aen. §. 62), Hor. epod. 14, 13: meus ignis, Verg. ecl. 3, 66. Ov. am. 2, 16, 11: tuus ignis, Ov. am. 3, 9, 50. c) die Bornesglut, Suth, exarsere ignes animo, Verg. Aen. 2, 575: saevos irarum concipit ignes, Val. Fl. 1, 748. Ueber den Abl. igni f. Bentley Hor. sat. 1, 5, 72. Neue's Forment. 1, 223 (220) f. Haase zu Rei fig's Borll. §. 67. A. 80.

ignisco,. ignesco.

[ocr errors]

ignispicium, ii, n. (ignis u. specio), die Feuer(dau= Beissagung aus dem Feuer, die Feuerdeutung, Plin. 7, 203.

ignītābălum, i, n. (ignio), das Feuerzeug, Solin. 11, 19; vgl. Paul. ex Fest. 105, 7. - übtr., Anreizungsmittel, Macr. sat. 2, 8. §. 4.

ignitulus, a, um (Demin. v. ignitus), gar feurig. Tert. ad nat. 1, 10.

1. ignītus, a, um (v. ignis), feurig, glühend, liquor, Cic. bei Serv. Verg. Aen. 6, 33: aether, Apul. de mund. 1: sidus, Vopisc. Car. 8, 5: globus iste ignibus lucifer, Chalcid. Tim. 247: lapides, Mart. Cap. 1, 75: vinum natura ignitius, Gell. 17, 8, 10: draconis effigies ignitissima, Jul. Val. 3, 56 (31). - übtr., ingenium, Prud. ham. 544: istius verbi ignita vis, Paulin. bei Augustin. ep. 121, 18: ille morsus dentis igniti, Sidon. ep. 1,11: voto pennatior et spe voti ignitior, Itin. Alex. 29 (69).

Cic. de domo 141 liest Halm nach Conjectur indomito furore, Kayser mit den Handschrn. inito furore.

2. ignītus, a, um, Partic. v. ignio, w. s. 3. ignitus, Adv. (ignis), auf dem Wege des Feuers, durch Flammen, Cassiod. var. 3, 47. ignivăgus, a, um (ignis u. vagor), nach Art des Feuers umherfahrend, lauffeuerartig, Mart. Cap. 9, $96. Coripp. Joann. 4, 24 u. 6, 371. ignivõmus, a, um (ignis u. vomo) = лνρέ×ВоLog(Gloss. Labb.), Feuer speiend, Ven. Fort. carm. 3, 9, 3.

ignobilis, e (in u. gnobilis

[ocr errors]

= nobilis), unbe kanut (Ggsz. nobilis), I) dem Rufe nach unbekannt, unberühmt, ruhmlos, gemein, a) v. Pers., homo, Cic.. legati, Liv.: non ignobilis dicendi magister, Cic.: civitas, Caes.: ign. ferae, Curt.: nec ignobiles in officiis civilibus, Quint. 2, 4, 27. - Superl., ignobilissimi alioqui, Plin. 35, 28. b) v. Lebl.: urbs, Liv.: haud ign. urbs, Liv.: argentaria non ign., Cic.: libellus, Auson.: reditus, Liv.: mors, Curt.: pax, Eutr. - Compar., innocentius jam est, quodcumque et ignobilius, Plin. 23, 34. II) unbes tannt der Geburt nach, von niederer (geringer) Herkunft (Abkunft), niedrig, gemein, virgo, Ter.: familia, Cic.: vulgus, Verg.: M. Agrippa ignobilis loco, Tac.

ignobilitas, atis, f. (ignobilis), die Unbekanntheit, I) dem Rüfe nach, die Unberühmtheit, Ruhmlosigkeit, Cic. u. A.: ignobilitas aut humilitas, Cic. - Plur., Firm. math. 3, 6, 12. — II) der Geburt nach, die Niedrigkeit der Geburt, die niedere (geringe) Abkunft (Herkunft), der niedere Stand, die Gemeinheit, paterna, Liv.: generis, Cic.: uxorum, Cic.: virorum, Ov. - übtr., vini, Col. 3, 21, 10.

ignōbilitěr, Adv. (ignobilis), unansehnlich, auf gemeine Art, pauxilla aedes ign. ad culmen fastigata, Solin. 56, 16: funus ign. est sepultum, Eutr. 7, 25.

ignobilito, avi, āre(ignobilis), verunehren (Ggft. nobilem facere), alqm, Augustin. serm. 166, 3. Vgl. Not. Tir. 12.

ignominia, ae, f. (in u. gnomen = nomen), eig. Beraubung des guten Namens; dah. der Schimpf, die Beschimpfung, auch als Strafe, wodurch der zu Bestrafende beschimpft, dem Spotte Anderer preisgege= ben wird, die Brandmarkung durch Schimpf(namentlich durch den Censor od. beim Heere durch den Feldherrn), ignominiam accipere, Caes., suscipere, Cic.: ignominiam alci injungere od. inferre, Liv., od. inurere, Cic.: ignominia alqm afficere, Cic.: ignominia notare, durch Schimpf brandmarken (v. Cenfor), Cic.: ignominiam habere, Cic.: ignominia est (es ist schimpflich), m. folg. Infin., Plin. 18, 13: per ignominiam, auf schimpfliche Art, mit Schimpf, Cic.

m. fubj. Genit., senatus, Cic.: mortis, Cic.: m. obj. Genit., familiae, Nep. - Plur., Sicilia tot hominum iniquitates ignominiasque perpessa, Cic. Verr. 3, 64.

ignominio, (āvi), atum, āre (ignominia), beschimpfen, Gell. 8, 15 lemm.

ignōminiōsē, Adv. mit Compar. u. Superl. (ignominiosus), mit Schimpf, schimpflich, pugnare, Eutr. 4, 24: ab hominibus magis nullis ignominiosius eos tractari, quam a vobis, Arnob. 4, 30: ignominiosissime fugere, Oros. 7, 7 extr.

ignominiōsus, a, um (ignominia), voll Schimpf u. Schande, schimpflich, dominatio, Cic.: fuga, Liv.: v. Menschen, beschimpft, bes. v. Censor durch Schimpf gebrandmarkt, oft (im Sing. u. Plur.) subst., Quint. u. A.: ignominiosissimum caput, Tert. ignōminium, ii, n., Nbf. v. ignominia (w. f.), Commodian. instr. 1, 19, 1. Isid. 5, 27, 25 Otto ignominia.

ignorabilis, e (ignoro), unbekannt, non ignorabile, Cic. de inv. 2, 99: litterae ignorabiles, Apul. met. 11, 22: jacetis ergo prorsus ignorabiles, nec fama notos efficit, Boet. cons. phil. 2. carm. 7,21: Compar., alterum autem illud ignorabilius obscuriusque est, Gell. 9, 12, 4.

ignōrābilitĕr, Adv.(ignorabilis), auf unbekannte Art, Apul. met. 3, 17.

iguōrantěr, Adv. (ignorans v. ignoro), unwif

—b) die Iliade, das Gedicht Homer's, Ilias Homeri, Varr. fr.: conditor Iliados, Juven. u. Auson.: Ilias illa, Cic.: Graecorum iste morbus fuit quaerere prior scripta esset Ilias an Odyssea, Sen.: interrogare ergo atriensem coepi, quas in medio picturas haberet? 'Iliada et Odyssian' inquit, Petr.: totam ex Helena non probat Iliada, Prop.: Ilias quid est nisi adultera, was ist der Stoff der Jlias Anderes als 2c. (mit Anspielung auf die Helena als Trojanerin), Ov. trist. 2, 371: east odiorum Ilias, so droht ihm eine ganze Ilias von Haß, *Plaut. mil. 743; u. darnach tanta malorum impendet Ilias (Wesenberg Zaids), so droht uns eine ganze Ilias von Unglück (so unglücksschwanger hängt über uns, wie einft über Jlium, der Himmel), Cic. ad Att. 8, 11, 3: übtr., Ilias est futura, Gedicht wie die Ilias, Ov.: u. so Plur., tum vero longas condimus Iliadas, Prop. 2, 1, 14. - D) Iliensis, e, trojanisch, bellum, Serv. Verg. Aen. 2, 44.- Plur. subst., Ilienses, ium, m., die Einw. von Jlion, die Jlienser. Vitr., Liv. u. A. E) Ilius, a, um, trojanisch, Verg. subst., a) Ilii, orum, m., die Ilier, Trojaner, Plaut. 8) Ilia, ae, f., die Jlierin = Rhea Sylvia, Tochter des Numitor, Mutter des Romulus u. Remus, Verg. - u. dav. Ilĭādēs, ae, m., der Iliade (Abkömmling von der Jlia) = Romulus u. Remus, Ov.: Iliadae fratres, Romulus u. Remus, Ov.

-

Iliona, ae, f. u. Iliōnē, és, f., I) (Form Ilione) die älteste Tochter des Königs Priamus und Gemahlin des Polymestor, Königs in Thracien, Verg. Aen. 1, 653. — II) (Form Iliona) Hecuba, Cic. Ac. 2, 88: Ilionam edormit, die Rolle der Hecuba, Hor. sat. 2, 3, 61.

Ilios, ii, f. Ilion.

=

īliōsus, a, um (ile), krank an den Gedärmen, darmgichtig, Plur. iliosi subst., Plin. 20, 26.

Ilithyia, ae, f.(Ellɛl9vıα), die Göttin der Kreisenden, die Geburtshelferin (rein. lat. Juno Lucina), Hor. carm. saec. 14. Ov. am. 2, 13, 21; met. 9, 283. Vgl. Böttiger's Jlithyia od. die Here. Weimar 1799 (auch Kl. Schriften 1, 61 ff.).

Iliturgi (Illiturgi), ōrum, m., eine Stadtge meinde in Hispania Baetica, beim j. Andujar, Liv. 23, 49, 5 u. ö. Plin. 3, 10 (wo Illiturgi); vgl. Prisc. 6, 13. Dav. Iliturgitāni, ōrum, m., die Einw. von Jliturgi, Liv. 8, 19, 2. 1. Ilium, f. Ilion. 2. ilium, f. ile. Īlius, a, um, f. Ilion.

illā, Adv. (v. ille), I) (eig. Abl., verst. parte) auf jener Seite, auf jenem Wege, dort, Plaut. u. Tac. II) (eig. Dat. illai, verst. parti) bei Verben der Bewegung, dorthin, hac vel illa cadit, da- u. dorthin, Plin. ep. 2, 17, 18: forte revertebar festis Vestalibus illa, qua (mo) etc., Ov. fast. 6, 395.

illǎběfactus, a, um (in u. labefacio), unerschüttert, unerschütterlich, bildl., concordia, Ov. ex Pont. 4, 12, 30: quae (affinia vincula) semper maneant illabefacta, ibid. 4, 8, 10.

illabor, lapsus sum, lābi (in u. labor), in od. an od. auf etw. gleiten, schlüpfen, finken, fallen, I) eig.: a) v. leb. Wesen, m. Dat.: antennis illabitur ebria serpens, Claud. 3. cons. Stil. 367: notae jugis illabitur Aetnae, Claud. rapt. Pros. 3, 330: conjugis illabi lacrimis, unter den Thr. der G. dahinsinken, Lucan. 5, 281. b) v. Lebl.: a) übh.: illa (machi na) mediae minans illabitur urbi (v. trojan. Rosse), Verg. Aen. 2, 240: rapidus fervor, per pingues unguine taedas illapsus, Sil. 14, 427 sq.: si fractus illabatur orbis, wenn auch krachend (über mich) her

einstürzt der Weltkreis, Hor. carm. 3, 3, 7. — ẞ) v. Flüssigkeiten, hinab-, hineingleiten, hineinfließen, -fallen, quo (sc. in stomachum) illabuntur ea, quae accepta sunt ore, Cic. de nat. deor. 2, 135: mit Dat., ad decumum a Mileto stadium (amnis Maeander) lenis illabitur mari, Plin. 5, 113: quã (wo) Nar Tyberino illabitur amni, Lucan. 1, 475. II) übtr., m. ad u. Acc., si ea voluptas esset, quae ad sensus cum suavitate afflueret et illaberetur, Cic. de fin. 1, 39. m. in u. Acc., sensim pernicies illapsa in civium animos, Cic. de legg. 2, 19. - m. Dat., animis illapsa Voluptas, Sil. 15, 95: da, pater, augurium atque animis illabere nostris, Verg. Aen. 3, 89. m. per u. Acc., combibat illapsos ductor per viscera luxus, Sil. 11, 400.

illăbōrātus, a, um (in u. laboro), I) unbearbeitet, terra, Sen. ep. 90, 40. — II) ohne Mühe u. Arbeit bereitet, erworben, mühelos, oratio, Quint. 4, 1, 60: fructus (Plur.), Quint. 12, 10, 79: haec omnia fluunt illaborata, hat einen ungezwungenen Fluß, Quint. 10, 1, 111: ut virtutem obviam et illaboratam habeamus, ungesucht u. ohne Mühe haben, Quint. 12,2,2.

illăbōro, are (in u. laboro), sich abmühen bei 2c., domibus (beim Bau der Häuser), Tac. Germ. 46, 5. illac, Adv. (v. illic), I) (eig. Abb., verst. parte) da, dort, hac atque illac od. hac illac, hier u. da, da u. dort, Ter. II) (eig. Dat.) dorthin, übtr., illac facere, auf jener Seite stehen, zu jener Partei gehören, Cic. ad Att. 7, 3, 5 B (Wesenberg illinc). illăcerabilis, e (in u. lacerabilis), unzerreißbar, spolium, Sil. 5, 138.

illăcessītus, a, um (in u. lacesso), ungereizt, unangefochten, Tac. Germ. 36 u. Agr. 20.

illăcrimabilis, e(in u.lacrimabilis), unbethränt, thränenlos (adaxovros), I) activ, nicht weinend=erbarmungslos, Pluto, Hor. carm. 2, 14,6: urna, Auson. epitaph. 36, 3. II) passiv = unbeweint, Hor. carm. 4, 9, 26.

illacrimo, avi, atum, āre (in u. lacrimo), bei od. über etwas weinen, Thränen vergießen, etwas beweinen, I) eig.: a) v. den Augen, dabei thränen, magisque si praeter haec oculi lumen refugiunt et illacrimant, Cels. 2, 6. — b) v. Pers., m. Dat., patris pestibus, Cic. poët.: morti alcjs, Liv. u. Tac.: caedibus parentum, Tac.: malis, Ov.: errori, Liv.: alcjs casu (Dat.), Nep.: fortunae Darei, Curt. m. folg. quod (daß), Plin. ep. 3, 7, 13. m. folg. Acc. u. Infin., illacrimabunt quondam florentem et tot bellorum superstitem muliebri fraude cecidisse, Tac. ann. 2, 71. - absol., sic ait illacrimans, Verg.: et illacrimavit et vicem suam conquestus est, Suet.: illacrimasse dicitur partim gaudio tantae perpetrataerei, partim vetustā gloria urbis, Liv.: talibus illacrimant noctemque diemque querelis, Sil.: longos trahens spiritus et nonnumquam illacrimans, Apul.: ebur (das elfenbeinerne Götterbild) maestum illacrimat templis, weint vor Wehmuth in T., Verg. — II) übtr., v. Lebl., thränen, träufeln, fons illacrimet putei non sede profunda, Col. poët. 10, 25. u. tr. = träufeln las fen, gummi, quod truncus illacrimat, Gargil. Mart. med. 53.

illăcrimor, atus sum, āri (in u. lacrimor), bei ob. über etwas weinen, etwas beweinen, alcjs morti, Cic. de nat. deor. 3, 82: precibus calamitosorum, Callistr. dig. 1, 18, 19: alcjs mortem, Justin. 11, 12, 6: absol., illacrimare, meine dazu, Hor. sat. 2, 5, 103.

illăcrimōsus, a, um (in u. lacrimosus), unbe weint, obitus, Amm. 14, 11, 24.

illac-těnus, infofern, Gell. 16, 19, 11.

illǎcão, f. illaqueo.

illaedibilis, e (in u. laedo), unverletzlich, Isid. ord. creat. 10, 9.

illaedo, laesūrus, ĕre (in u. laedo), nicht verleten, Dracont. carm. de deo 2, 172.

illaesibilis, e (in u. *laesibilis v. laedo), unver. leglich, Eccl.

illaesus, a, um (in u. laedo), unverlegt, unangefochten, v. Pers., Ov., Sen. u. A.: integer omnibus membris et illaesus (Ggft, debilis aut luscus), Sen.: Calvia Crispinilla apud Galbam Othonem Vitellium illaesa, Tac.: corpus inventum integrum, illaesum, Plin. ep.

illaetabilis, e(in u. laetabilis), unerfreulich, traurig, ora, Verg.: munus, Stat.: omen, portentum,

Amm.

illaevigatus, f. illevigatus.

illamentātus, a, um (in u. lamentatus) = Exλavros, unbetlagt, Vulg. 2. Mach. 5, 10. illapsus, ūs, m. (illabor), das Hineinschlüpfen, fallen, serpentino illapsu, Ambros. ep. 45, 10: gregis illapsu fremebundo territus, Sil. 3, 363. u. das Hineinfließen, humoris, Col. 2, 2, 11. illăqueãtio, ōnis, f. (illaqueo), das umgarnen, Isid. ep. 6, 3.

1. illaqueatus, a, um, f. illaqueo.

2. illăqueātus, a, um (in u. laqueatus), nicht verstrict, nicht gefangen, Paul. ex Fest. 113, 9.

illaquéo, avi, atum, are (in u. laqueo), verftri den, umgarnen, I) eig.: volucres, Prud. cath. 3, 41. - II) übtr.: saevos navium duces, Hor. carm. 3, 16, 16: illaqueatus omnium legum periculis, Cic. de har. resp. 7. – Nbf. illacuo, Pacuv. 210 (to cur illacuetur hic?).

illargio, īre (inu. largio), an Jmd. reichlich spenden, pecuniam illargibo tibi, Cato bei Non. 470,27 (aber Jordan Cato oratt. fr. 25, 2 largibo tibi). illātābilis, e (in u. *lato u. dieses von latus, a, um), ohne Breite, Uebersetzung von anλaτýs bei Gell. 1, 20, 9.

illǎtebro, are (in u. latebra), in Schlupfwinkel verbergen, versteden, se, Claud. Quadrig. bei Gell. 17, 2, 3.

illa-těnus, Adv., infofern, Apul. apol. 82. illatio, onis, f.(infero), das hineintragen, Hineinbringen, I) eig.: A) im Allg.: mortui, Beerdigung, Ulp. dig. 11, 7, 2. §. 3 u. ö. — B) insbes., das Darbringen, a) die Abgabe, Steuer, Cassiod. var. 2, 16. Itala exod. 30, 14: ill. tributorum, Cod. Th. 11, 1, 2: illationes provinciarum, Val. imp. bei Vopisc. Aurel. 9, 2. b) das Opfern, sanguinis et cruoris, Arnob. 4, 30.-II) übtr.: A) im Allg., das Anthun, Berursachen, Zufügen, Beibringen, stupri, Paul. sent. 5,4. §. 1: ipsa hujus falsitatis illatio sive, ut expressius dicatur, impressio, Augustin. ep. 7, 3. B) insbes., die logische Schlußfolge, der Schluß, Ps. Apul. de dogm. Plat. 3. p. 269 H.

[ocr errors]

illatīvus, a, um (infero), schließend. Ps. Apul. de dogm. Plat. 3. p. 270 H.: particulae, Diom. 416, 18. illator, ōris, m. (infero), der Zufüger, injuriae (Ggit. acceptor), Boet. cons. phil. 4,4. p.84, 30 Obb.: poenae, Greg. in 1ob 9, 35.

illatrix, trīcis, f. (Femin. zu illator), die Dar bringerin, Verleiherin, felicitatis, Augustin. c. Julian. 4, 50 in.

illatro, are (in u. latro), etwas anbellen, manibus, Lucan. 6, 729: absol., Sil. 13, 845. illaudabilis, e (in u. laudabilis), unlöblich, nicht nennenswerth, Stat. silv. 5, 5, 33. Gell. 2, 6, 17. illaudandus, a, um (in u. laudandus), unlob lid, Tert. adv. Marc. 3, 6.

illaudātus, a, um (in u. laudatus v. laudo), ungelobt, ungerühmt, ruhmlos, Busiris, Verg. ge. 3, 5 (vgl. Gell. 3, 6, 3): anima, Sil. 14, 632: facta ipsi non ill. Tonanti, Stat. Theb. 11, 11: admirante nullo illaudatus ingloriosus subit portum, Plin. ep. 9, 26, 4.

illautus, a, um, s. illotus.

illĕ, illă, illud, Genit. illīus, Dat. illi, Pronom. demonstr. (viell. für isle v. is), jener, jene, jenes (bezeichnet in Bezug auf den Sprechenden zunächst einen Gegenstand als in der Nähe des Besprochenen, dann übh. das sowohl im Raume als in der Zeit oder in der Vorstellung dem Redenden entfernter Liegende u. weniger Interessante, dah. auch das einer dritten Person Angehörige, an einem dritten Orte Befindliche, Ggft. hic [dieser], der in der unmittelbaren Nähe [in Raum, Zeit od. Vorstellung] Befindliche), a) im Allg.: ista beatitas... cur aut in solem illum aut in hunc mundum... cadere non potest? Cic.: loco ille (Catilina) motus est, quum est ex urbe depulsus, Cic. - in der Zeit, qui illorum temporum historiam reliquerunt, Cic.: Qu. Catulus non antiquo illo more, sed hoc nostro fuit eruditus, Cic.: ex illo, feit jener Zeit, seitdem, Verg. u. Ov.- in der Vorstellung, quod noоçжvvɛīv illi (die der Vorstellung entfernter liegenden Griechen) vocant, Nep.: si fiat melior Ennii, quam Solonis oratio. Hic enim noster: Nemo me lacrumis decoret, inquit. At vero sapiens ille: Mors mea ne careat lacrumis, Cic.: aber melior et tutior est certa pax, quam sperata victoria; haec (pax) in tua, illa in deorum manu est, jener (der Friede) liegt in deiner, dieser (der Sieg) in Gottes Hand, Liv.: sapientius nostri, quam Graeci: illi (die Griechen) . . . nos etc., Cic.

b) zum. wird durch ille auf das Subject od. Object eines Sazes zurückgewiesen, wo nach deutschem Sprachgebrauch diese Zurückweisung ganz überflüssig erscheint, sic oculos, sic ille manus, sic ora ferebat, Verg.; u. fo Cic. de or. 1,91. Hor. carm. 4, 9, 51; sat. 2, 3, 204. - Parmenides, Xenophanes minus bonis quamquam versibus, sed tamen illis versibus (aber doch in Versen) increpant eorum arrogantiam, Cic.

c) in attributiver Beziehung zu einem Subst. = jener (im guten und übeln Sinne) wohlbekannte, jener berühmte (herrliche 2c.) od. jener berüchtigte, unser ein, vafer ille Sisyphus, Hor.: ille Epaminondas, Cic.: illa Medea, Cic.: mit einem Anstrich von Sronie, ipsi illi philosophi etiam illis libellis, quos de contemnenda gloria scribunt, nomen suum inscribunt, Cic. dah. auch verb. hic ille dieser so herrliche u. dgl., instat hic nunc ille annus egregius, Cic.; u. so Tibull. 1, 3, 93 (wo ille auf die Herrlichkeit des Tages geht) u. s. - u. ohne Subst., hunc illum poscere fata reor, Verg.

=

-

d) zur Hervorhebung eines Prädicats od. Attributs: a) verb. ille quidem = er allerdings, er zwar, er freilich, ludo et joco uti illo quidem licet, sed etc., Spiel und Scherz, sie sind uns zwar gestattet, aber 2c., Cic.: o hominem semper illum quidem aptum, nunc vero etiam suavem, Cic. P) ille, zur Hervorhebung eines einen Begriff beschränkenden od. näher bestimmenden Attributs, accepimus patres vestros, asperrimos illos ad conditionem pacis, legatos tamen... misisse, eure Väter, sie, die so schwer an Friedensvorschläge gingen 2c., Liv. bei Entgegenseßung vom Attribut, non ille... sed hic, f. Čic. or. 45: orator, non ille vulgaris, sed hic excellens.

e) bei Ankündigungen von etwas Folgendem, wie

unser dieser, der, namentl. im Neutrum = dieses, das, illud animarum corporumque dissimile, quod animi valentes morbo tentari non possunt, corpora possunt, Cic.: illud perlibenter audivi, te esse etc., Cic.: u. im Ggft. haec dicta sunt: illa (das Folgende), Col. - dah. ille (wie hic) mit einem Zeitbegriff (wie annus, dies, mensis), von dem laufenden, jegt eingetretenen und dauernden Zeitabschnitt, illum esse vigesimum annum, das sei das zwanzigste Jahr, Sall.

f) verb. hic et (atque) ille = der und jener, der und der, der eine und der andere, flagret amore malo quum hic atque ille, Hor. u. ille aut (vel) ille, ille et ille, der oder der, der und der, dieser und je ner, quaesivit, num ille aut ille defensurus esset, Cic.: commendo vobis illam et illum, Suet.: in illo vel illo templo, Augustin. de civ. dei 1, 2. – Verstärkt illece, illace etc., jener (dieser) da, Plaut., Cato u. Varr. - illemet, illemet ipse, Diom. 332, 11: Genit. illi, Cato oratt. fr. 40, 5. Genit. bei Dicht. oft illius gemessen, s. Spengel T. Maccius Plautus p. 64 sqq. Jacob's Blumenl. Bd. 2. S. 12. - Archaist. ollus u. olle, f. ollus.

illěcěbra, ae, f. (illicio), die Anlockung, Anreizung, Lodung, I) eig.: 1) im Allg.: maxima est ill. peccandi impunitatis spes, Cic.: dedere se vitiorum illecebris, Cic. 2) insbes., v. der Zauberei, ill. frugum, Beherung des Getreides, wenn man es von des Nachbars Feld auf das seine loct 2c., Apul.: exercere illecebras magiae, Hererei, Apul. II) meton.: A) v. einer lockenden, verführerischen Per son, der Lockvogel, Plaut. asin. 151 u. a. Pflanze Mauerpfeffer, Plin. 25, 162. illecebro, are (illecebra), antođen, Augustin. serm. 310, 1. Isid. sent. 2, 28, 2. illěcěbrōsē, Adv. (illecebrosus), lođend, verführend, Compar. b. Amm. 30, 5, 7.

B) eine

illěcěbrōsus, a, um (illecebra), voll Lodungen, lockend, verführerisch, ill. cantus Sirenarum, Ambros.: sapor, Prud.: insidiae, Amm. - Compar., quia illecebrosius istoc fieri nil potest, Plaut. Bacch. 87. - Superl., illecebrosissima voluptas, Augustin. ep. 153, 7.

illectamentum, i, n. (illecto), das Anlockungsmittel, die Lockung, Apul. apol. 98.

illectatio, ōnis, f. (illecto), die Anlockung, das Locmittel, Plur. bei Gell. 18, 2, 1.

illecto, avi, āre (Intens. v. illicio) = έnάyoμa (Gloss. Labb.), anloden, Augustin. de genes. ad litt. 9. §. 25. Ps. Tert. poët. adv. Marc. 2, 67. Ambros. in Luc. 7. §. 144. Paul. ex Fest. 117, 9. Cl. Sacerd. 1, 23.

illectrix, trīcis, f. (illicio), die Anreizerin, Cassian. coll. 20, 10 u. 22, 6. Cassiod. de amic. 23. 1. illectus, a, um (in u. lectus v. lego), I) nicht zusammengelesen, stipula, Gaj. dig. 50, 16, 30. II) nicht gelesen, ungelesen, Ov. art. am. 1,469. Apul. flor. 18. p. 29, 14 Kr.

2. illectus, a, um, s. illicio.

3. illectus, ūs, m. (illicio), die Lockung, Anlodung, im Wortspiel bei Plaut. Bacch. 55. außer dem Abl. illectu, Auct. itin. Alex. 27 (65). Jul. Val. 3, 17 ed. Paris.

illegitime, Adv. (illegitimus), ungefeßlich, ille. gal, Gaj. inst. 1, 89.

illegitimus (in-lēgĭtĭmus), a, um, ungesetzlich, illegal, unerlaubt, Paul. sent. 5, 4, 15.

illěpīdē, Adv. (illepidus), unfein, unzart, abgeichmadt, Plaut. Bacch. 1169. Hor. ep. 2, 1, 77: non satis scite ac paene etiam ill., Gell. 18, 13, 5: non ill., Plin. 8, 207.

illěpidus, a, um (in u. lepidus), unfein, unzart, widerlich, with- und geistlos, v. Pers., Caecil. com. fr., Plaut. u. Gell.: v. Lebl., illepidus, rudis libellus, Auson.: deliciae ill. atque inelegantes, Catull.: dictum Baeticorum non illepidum, Plin. ep.: verba novitatis durae et illepidae, Gell.

illēvigātus (in-lēvīgātus), a, um, nicht geglättet, übtr., sonus, rauher, Diom. 500, 17.

1. illex, līcis (v. illicio), lođend, anlođend, verführend, esca illex, Lockspeise, Solin. 27, 28: formae ill., Cypr. de zel. et liv. 2: oculi, bühlerische, Apul. apol. 76: ars, Prud. c. Symm. 2, 6: os blandi judicis, Prud. лɛρì orɛ¶. 14, 16. – subst., a) f., ein Lockvogel, Plaut. asin. 221. b) c., übtr., Anloder, -erin, Verführer, -erin, illex animi Venus, Apul. apol. 31: malae rei tantae fuimus illices, Plaut. Poen. 3, 4, 35: illices voluptates, Lact. 7, 27, 1: mala illex peccati indignatio est, Ambros. de off. 1, 21, 90.

2. illex, lēgis (v. in u. lex), gesetzlos, ohne Geset lebend, fich nicht nach den Gesezen richtend, Caecil. com. 60.

illi, Adv. (eig. alter Dat. illoi v. ille), dort, I) = an jenem Ort (s. Ussing Plaut. Amph. 245. Brig Plaut. capt. 275. Lorenz Plaut. mil. 254. Spengel Ter. Andr. 745), dum in portu illi ambulo, Plaut.: jube domum ire; jam ego illi ero, Plaut.: illi, ubi, Komik. II) dabei, in od. bei jener Sache, Ter. adelph. 116. illībābilis, e (v. in u. libo), unverminderlich, unverkürzbar, sapientia illibabilis est tamquam lux et claritas solis, Lact. 2, 7, 3.

illībātē, Adv. (illibatus), unvermindert, ungeschmälert, Greg. ep. 7, 33.

illībātus, a, um (in u. libo), unvermindert, unverkürzt, ungeschmälert, ungeschwächt, unversehrt, unverlegt, a) übh.: divitiae, Cic.: virginitas, Val. Max.. vires, Liv.: ut eo imperium illibatum referrent, Liv.: se illibatam Germanorum gloriam reportare, Tac.: Ggst., si corpus illibatum (untadelig) foṛtuna praestiterit, quam si ex aliqua parte mulcatum (irgendwie mangelhaft). Sen. ep. 66, 23. — b) als gramm. t. t. = ananys, unverkürzt, vollständig, illibati versus = dлanyeis, Diom. 498, 24 u. 30.

[ocr errors]

illībĕrālis, e (in u. liberalis), I) unedel, dem Charakter u. Benehmen nach, servum haud illiberalem praebes te, Ter.: te in me illiberalem putabit, ungefällig, Cic. II) übtr.: a) unedel = gemein, unanständig, facinus, Ter,: quaestus, Cic.: genus jocandi, Cic.: est enim (artificium), etiamsi minus necessarium ad bene dicendum, tamen ad cognoscendum non illiberale, gereicht ihre Erlernung einem Menschen von guter Erziehung zur Zierde, Cic.—b) Iniderig, schmutzig geizig, filzig, adjectio, Liv. 38, 14. §. 14.

illībĕrālītās, atis, f. (illiberalis), I) das unedle Benehmen, die Ungefälligkeit, ill. Curii, Cic. ad Att. 8, 6, 5. II) die Kargheit, Kniderei, Filzigkeit, illiberalitatis avaritiaeque suspicio, Cic. de off. 2,64.

illībĕrālītěr, Adv. (illiberalis), I) unedel, niedrig, gemein, patris diligentia non ill. institutus, ganz gut, sorgfältig erzogen, Cic.: illib. a vobis factum est, ihr habt unedel gehandelt, Ter. knickerig, schmutzig geizig, filsig, facere, Cic.: aestimare (schäßen), Cic.

II)

illībĕris, e (in u. liberi) = anais, kinderlos, Tert. adv. Marc. 4, 34.

1. illic, aec, uc, Pronom. demonstr. (ille-ce), jener da, jene da, jenes da, illic homo superstitiosus est, Plaut.: mihi illaec vero ad rastros res redit, Ter.: meum illuc facinus, mea stultitia

est, Plaut.: quo illic it? Plaut.: ubi illic est, scelus? Ter.: illuc aetatis qui sit, in dem Alter steht, Plant. mil. 657.- bah. illicine est? Plaut. Pseud. 954: illancine mulierem alere cum illa familia? Ter. haut. 751.

[ocr errors]

2. illīe, Adv. (1. illic), I) p. Raume = dort, da, daselbst, A) im Aug., jam illic faxo erit, Plaut.: illic sum atque hic sum, Plaut.: foris illic extra scenam, Plaut.: illic sub aqua, Plaut.: gubernator Hannibalis illic sepultus, Sall. fr.: equitum vero operam illic fuisse utilem, quo sint profecti, Caes.: illic ibi demum locus est, ubi etc., Plaut. capt. 697. B) prägn., wie éxɛī u. unser dort in jener Welt, im Jenseits, Prop. u. Ov. Vgl. Burmann Prop. 1, 19, 13. Passow Opusc. p. 91 sq. II) übtr.: a) auf Personen, dort (s. Heräus Tac. hist. 2, 47, 7), nec erit mirabilis illic aut Stratocles aut cum molli Demetrius Haemo, Juven.: bellum a Vitellio coepit, et initium illic (auf jener Seite) fuit, Tac.: profana illic omnia, quae apud nos sacra, Tac. b) auf Sachen, dort, dabei, in diesem Falle, bei dieser Gelegenheit, res publica et milite illic et pecunia vacet, Liv: ego illic me autem assimulabam quasi stolidum, Plaut.: illic, ubi, Quint. 9, 4, 51: Ggft., hic... illic, Ter. Andr. illicine, f. 1. illic. [458 u. 638. illicet, f. ilicet.

illicibilis, e (illicio) lođend, anlođend, verführerisch, Lact. 7, 27 in. (al. illices).

illicio, lexi, lectum, ĕre (in u. lacio), antođen, anreisen, meist im übeln Sinne zu etw. verloden, verführen, nach etwas lüstern machen, I) im übeln Sinne: alqm, Cic.u. A.: milites per dona, Aur.Vict.: alqm in fraudem, Ter.: conjugem in stuprum, Cic.: alqm ad bellum, Sall.: alqm ad transitionem, Liv.: ad se, Plin. - mit ut u. Conj., Lucr. 2, 788 u. 5, 169. Liv. 10, 17,6. Lact. 2, 12, 18: m. bl. Conjunctv., Tac. ann. 6, 36: m. Infin., Tac. ann. 2, 37 u. 4, 12. Amm. 16, 10, 8.- poet. übtr., saltus, mit Negen umstellen, Naev. tr. 32. II) im guten Sinne auffordern, aufmuntern, m. ad u. Acc., populum ad magistratus conspectum, Varr. LL. 6, 94: adhortatu principis ad ornandam urbem illecti sunt, Vell. 2, 89, 4. - illexe = illexisse, Acc. tr. 205. Plaut. merc. 47.

illicitatio, ōnis, f. (illicito), die Verlodung, Cassian. coll. 5, 4 u. 6.

illicitator, oris, m. (illicito), eig. der Verloder = ein Scheinläufer, der nur zum Schein auf etwas bietet, um einen andern Käufer höher zu treiben, Cic. de off. 3, 61; ep. 7, 2, 1; vgl. Paul. ex Fest. 115, 14 (durch emptor erklärt).

illicitē, Adv. (illicitus), unerlaubt, JCt. u. A. illicito, are(Intens. v. illicio), verloden, Ennod. vit. S. Epiph. p. 412 ed. Sirmond.

illicitus, a, um (in u. licitus), unerlaubt (Ggft. licitus), exactiones, Tac.: coetus (Plur.), Trajan. in Plin. ep.: voluptates, Sen.: lampas caeli, der Blig (weil das von ihm Getroffene nicht berührt werden durfte), Stat.: illicitum duxisse nihil, nichts für unerl. gehalten haben, Claud.: res illicitissima atque indignissima, Augustin. ep. 202.- neutr. subst. = Unerlaubtes, ire per illicitum, Stat. Theb. 1,223: öfter Plur., per licita atque illicita foedatus, Tac.: impia aut illicita dicere, Gell.: illicita confirmare aut necessaria impedire, Plin. ep.

[ocr errors]

Cic. Clu. 130 jest nemini licitum est. illicium, ĭi, n. (illicio), I) die Antoɗung, das Anlodungsmittel, Varr. r. r. 3, 16, 22 u. 31. II) als public. t. t. = die Zusammenberufung des Bolts, Varr. LL. 6, 94.

illicō, f. ilico.

illīdo, lisi, līsum, ĕre (in u. laedo), I) an od. in etw. schlagen, stoßen, A) an etw. anschlagen, anstoßen, catenas capiti suo, Vell.: manum humeris, Sen.: parmas genibus, Amm.: caput foribus, Suet.: caput in postem lapideum januae, Vell.: lateri algam, Verg.: navis in proximum vadum illiditur, Curt.: volnus manu, mit rauher Hand berühren, Cic. poët.: gemma illisa, wenn man daran schlägt, Plin.: si propter ingestae illisaeque nubes strepunt, Sen.: linum illisum in silice, Plin.: tela arbustis illisa,Tac.: fluctus seillidit in litore, Quint.: quorum faucibus in febre illiditur spiritus, bie beim Fieber röcheln, Cels. B) in etw. hineinschlagen, stoßen, a) eig.: dentes labellis, Lucr.: saxeam pilam vadis, Verg.: Africus prima quaeque congesta pulsu illisa mari subruit, Curt.: ill. caestus in ossa, Verg.: u. bl. ill. dentem, Hor.- b)poet. übtr., wohin stoßen, treiben, jagen, alqm pelago, auf's Meer, d. i. zur Schifffahrt zwingen, Val. Fl. 7, 53: avidos cursus in alqm, richten, Stat. Theb. 11,517. - II) zerstoßen, zerschlagen, zerschmettern, crura, Varr. r. r. 3, 7, 10: serpens compressa atque illisa morietur, Cic. har. resp. 55.

illigamentum, i, n. (illigo), der Bund zum Aufbinden, Salv. gub. dei 7, 19. §. 83 H.

illigātio, ōnis, f. (illigo), das Anbinden, Festbinden, circulorum alterna, Mart. Cap. 2, 201: Plur., nodorum posse illigationibus coërceri, Arnob. 5,2. illigo, avi, atum, are (in u. ligo), anbinden, I) im engern Sinne: a) eig.: malos antennasque validis funibus, Liv.: litteras in jaculo, Caes.: aratra juvencis, Hor.: clitellas oneribus, Liv.: vivos mortuis, Capit.: manus post tergum, Liv.: duabus admotis quadrigis in currus earum distentum illigat Mettium, Liv.—b) übtr.: a) binden = verbindlich machen, an sich tetten, alqm pignoribus, Cic.: alqm conscientia, Tac.: alqm stupro, Tac.: sociali foedere se cum Romanis, Liv. -B) an gewisse Bedingungen knüpfen, non iis conditionibus illigabatur pax, (rex) ut movere bellum possit, Liv. 33, 12. §. 13 H. II) im weitern Sinne: A) an od. in etw. fügen, anbringen, befestigen, a) eig.: crustas in aureis poculis, Cic. Verr. 4, 54: cymbia argentea aureis crustis, JCt.—b) übtr.: sententiam verbis, Cic.: omnes lepores in oratione, Cic.: paeana in solutam orationem, Cic. — B) mit dem Ñbbgr. der gehemmten freien Bewegung verwideln, verstriden, a) eig.: se locis impeditis, sich der freien Bewegung berauben, Tac.: illigatus praeda, beladen, Tac. b) übtr.: alqm lento veneno, unschädlich machen, Tac.: illigari Romano bello, Liv.: sermonibus ejusmodi nolle personas tam graves illigari, Cic.: ita sunt angustis et concisis disputationibus illigati, haben sich verstrict, verfangen, Cic.: illigatus peste interimor textili, Cic. poet.

=

illim, Adv. illinc, von dort (auch = von der Person od. Sache), Pompon. com. 90. Plaut. Men. 799; most. 467; Poen. 2, 7; 5, 27 u. 98. Ter. Hec. 297. Lucr. 3, 879. Cic. ad Att. 7, 13 litt. b. §. 7 u. ad Att. 9, 17, 2. Cic. harusp. resp. 42; Phil. 2, 77. u. in der Zeit, von da an, illimque usque ad nostram memoriam, *Sall. Jug. 114, 2 D. illīmis, e (in u. limus), schlammlos, fons, rein, Ov. met. 3, 407.

illīmĭtātus, a, um (in u. limito), unabgegrenzt, unwegsam, loca, Auct. itin. Alex. M. 20 (50): terra, Serv. Verg. ge. 3, 354.

illīmo, (avi), atum, are (in u. limus), mit Lehm u. dgl. bewerken, beklitschen, Col. 9, 7, 4. Act. mártyr. S. Vincent. 8 Ruinart.

« PreviousContinue »