Pupillis, quos placuit oneribus hereditariis esse liberandos, confusas actiones restitui oportet. Papin. 1. 87 § 1 D. de A. v. 0. H. (XXIX, 2).

Si minor annis viginti quinque sine causa debitori acceptum tulerit, non solum in ipsum, sed et in fidejussores et in pignora actio restitui debet. Et si ex duobus reis alteri acceptum tulerit, in utrumque restituenda est actio. Ex hoc intellegimus, si damnosam sibi novationem fecerit, forte si ab idoneo debitore ad inopem novandi causa transtulerit obligationem, oportere eum in priorem debitorem restitui. Gajus 1. 27 § 2, § 3 D. de minor. (IV, 4).

Item ei, qui per captivitatem fundi possessionem vel usus fructus quasi possessionem amisit, succurrendum esse Papinianus ait, et fructus quoque medio tempore ab alio ex usu fructu perceptos debere captivo restitui aequum putat. Ulp. 1. 23 § 2 D. ex quib. caus. maj. (IV, 6).

Restitutio autem ita facienda est, ut unusquisque integrum jus suum recipiat. Itaque si in vendendo fundo circumscriptus restituetur, jubeat praetor emptorem fundum cum fructibus reddere et pretium recipere, nisi si tunc dederit, cum eum perditurum non ignoraret: sicuti facit in ea pecunia, quae ei consumpturo creditur, sed parcius in venditione, quia aes alienum ei solvitur, quod facere necesse est, credere autem non est necesse. Nam et si origo contractus ita constitit, ut infirmanda sit, si tamen necesse fuit pretium solvi, non omnimodo emptor damno adficiendus est. Paul. 1. 24 § 4 D. de minor. (IV, 4).

Plane qui post aditam hereditatem restituitur, debet praestare, si quid ex hereditate in rem ejus pervenit nec periit per aetatis inbecillitatem. Ulp. 1. 7 § 5 D. eod.

De in integrum restitutio is een middel, dat sneller en krachtiger werkt en verder reikt dan de gewone rechtsmiddelen. Juist daarom geeft men het niet wegens elke benadeeling en zorgt, dat de belangen van derden niet te veel worden getroffen, opdat de schade, die men door de in integrum restitutio wil opheffen, niet worde opgewogen door de schade, die er door zou worden veroorzaakt.

Scaevola noster ajebat: si quis juvenili levitate ductus omiserit vel repudiaverit hereditatem vel bonorum possessionem, si quidem omnia in integro sint, omnimodo audiendus est: si vero jam distracta hereditate et negotiis finitis ad paratam pecuniam laboribus substituti veniat, repellendus est: multoque parcius ex hac causa heredem minoris restituendum esse. Paul. 1. 24 § 2 D. de minor. (IV, 4).

Si minor annis, posteaquam ex parte heres exstitit, in integrum restitutus est, divus Severus constituit, ut ejus partis onus coheres suscipere non cogatur, sed bonorum possessio creditoribus detur. Macer 1. 61 D. de A. v. O. H. (XXIX, 2).

§ 120.

MIDDELEN TOT BEWARING VAN RECHTEN BUITEN PROCES.

Het Romeinsche recht kent vele middelen om ook buiten proces rechten te verzekeren en te beveiligen. Met het oog op de vele vormen en het strenge actiën-stelsel zijn ze juist daar bijzonder noodig.

De bedoelde middelen strekken òf

1o. om eene mogelijke betwisting te verijdelen door het bewijs te waarborgen, of het bestaan en den omvang eener zwakke of

twijfelachtige verplichting boven allen twijfel te verheffen; daartoe dienen vooral stipulaties (verg. ook hieronder III, § 188 a. h. e.); of

2o. om eene bestaande verplichting krachtiger te maken door den wil van den verbonden persoon sterker te binden: eed, strafbeding; of

3o. om den rechthebbende te beveiligen tegen feitelijke belemmeringen, waarop de uitoefening van zijn recht zou kunnen afstuiten, met name tegen onvermogen van den schuldenaar door borgstelling of pand, of tegen verduistering van goed door sequestratie (zie hieronder III, § 186) of missio in possessionem.

Praetoriarum stipulationum tres videntur esse species, judiciales cautionales communes. Judiciales eas dicimus, quae propter judicium interponuntur ut ratum fiat, ut judicatum solvi et ex operis novi nuntiatione. Cautionales sunt autem, quae instar actionis habent et, ut sit nova actio, intercedunt, ut de legatis stipulationes et de tutela et ratam rem haberi et damni infecti. Communes sunt stipulationes, quae fiunt judicio sistendi causa. Et sciendum est omnes stipulationes natura sui cautionales esse: hoc enim agitur in stipulationibus, ut quis cautior sit et securior interposita stipulatione. — Stipulationum istarum praetoriarum quaedam sunt, quae satisdationem exigunt, quaedam nudam repromissionem; sed perpaucae sunt, quae nudam promissionem habent, quibus enumeratis apparebit ceteras non esse repromissiones, sed satisdationes. Ulp. - § 5 D. de stip. praet. (XXXXVI, 5).

1. 1 pr.

,,Cautum" intellegitur, sive personis sive rebus cautum sit. Paul. I. 188 § 1 D. de V. S. (L, 16).

Plus cautionis in re est quam in persona. Pomp. 1. 25 D. de R. J. (L, 17). Tres fere causae sunt, ex quibus in possessionem mitti solet: rei servandae causa, item legatorum servandorum gratia et ventris nomine. Damni enim infecti nomine si non caveatur, non in universorum nomine fit missio, sed rei tantum, de qua damnum timetur. Ulp. l. 1 D. quib. ex caus. in poss. (XXXXII, 4). Cum legatorum vel fideicommissi servandi causa, vel quia damni infecti nobis non caveatur, bona possidere praetor permittit, vel ventris nomine in possessionem nos mittit, non possidemus, sed magis custodiam rerum et observationem nobis concedit. Pomp. 1. 12 D. eod.

Tot beteren waarborg voor de nakoming eener verplichting is aan sommige personen de bevoegdheid toegekend, eene zaak van hun schuldenaar, die zij onder zich hebben, zoolang te houden, totdat eene hun toekomende aanspraak is bevredigd (recht van terughouding of retentie, zie hieronder III, § 213 a. h. e.).

Eindelijk is, in vele gevallen, ter voorkoming van toekomstige betwisting, aan bepaalde personen de verplichting opgelegd, een inventaris op te maken van de goederen die zij onder zich hebben en verplicht zijn later terug te geven of te verantwoorden.