§. 74. Entstehung und Endigung des Pfandrechts.

93

) Hypotheca est, cum res commendatur sine depositione pignoris, pacto vel cautione sola interveniente. (Isid. 1. c. §. 24.)

),,Donicum solutum erit aut ita satisdatum erit, quae in fundo illata erunt pignori sunto. Ne quid eorum de fundo deportato; si quid deportaverit domini esto." „Donicum pecuniam satisfecerit, pecus et familia, quae illic erit, pignori sunto." (Cato de re rust. c. 146, 149.)

as

9) Interdictum quod appellatur Salvianum adipiscendae possessionis causa comparatum est, eoque utitur dominus fundi de rebus coloni, quas ipse pro mercedibus fundi pignori futuras pepigisset. (Gaj. IV, 147.)

) Item Serviana et quasi Serviana, quae etiam hypothecaria vocatur, ex ipsius praetoris jurisdictione substantiam capit. Serviana autem experitur quis de rebus coloni, quae pignoris jure pro mercedibus ei tenentur; quasi Serviana autem, qua creditores pignora hypothecasve persequuntur. (§. 7. I. de act. 4, 6.)

§. 74.

Entstehung und Endigung des Pfandrechts.

1. Voraussetzungen:

a) Die Pfandschuld. (Accessorische Natur des Pfandrechts.) a) Dare autem quis hypothecam potest sive pro sua obligatione sive pro aliena. (L. 5. §. 2. D. de pign. 20, 1.) Marcian. b) Pfandbare Gegenstände.

8) Quod emptionem venditionemque recipit, etiam pignorationem recipere potest. (L. 9. §. 1. D. eod.) Gaj.

7) Si convenerit, ut nomen debitoris mei pignori tibi sit, tuenda est a praetore haec conventio, ut et te in exigenda pecunia et debitorem adversus me, si cum eo experiar, tueatur. Ergo si id nomen pecuniarium fuit, exactam pecuniam tecum pensabis; si vero corporis alicujus, id quod acceperis erit tibi pignoris loco. (L. 18. pr. D. de pig. act. 13, 7.) Paul.

d) Cum tabernam debitor creditori pignori dederit, . . . ea, quae mortis tempore debitoris in taberna inventa sunt, pignori obligata esse videntur. (L. 34. pr. D. h. t. 20, 1.) Scaev.

ε) Obligatione generali rerum, quas quis habuit habiturusve

sit, ea non continebuntur, quae verisimile est quemquam specialiter obligaturum non fuisse, utputa supellex, item vestis. (L. 6. D. h. t. 20, 1). Ulp.

2. Entstehungsakt.

a) Vertrag oder Testament (pignus voluntarium).

¿) Contrahitur hypotheca per pactum conventum, cum quis paciscatur, ut res ejus propter aliquam obligationem sint hypothecae nomine obligatae; nec ad rem pertinet, quibus fit verbis. (L. 4. D. de pign. 20, 1.) Gaj.

7) Proprie dicimus . . . hypothecam, cum non transit nec possessio ad creditorem. (L. 9. §. 2. de pign. act. 13, 7.) Ulp. 9) Inter pignus et hypothecam tantum nominis sonus differt. (L. 5. §. 1. D. de pign. 20, 1.) Marcian.

) Lucius Titius libertis suis cibaria et vestiaria annua certorum nummorum reliquit et posteriore parte testamenti ita cavit: „obligatos eis ob causam fideicommissi fundos meos (illum et illum), ut ex reditu eorum alimenta suprascripta percipiant.“ (L. 12. D. de alim. leg. 34, 1.) Paul.

b) Richterliche Zuweisung (pignus judiciale).

c) Gesezliche Vorschrift (pignus legale s. tacitum).

x) Eo jure utimur, ut quae in praedia urbana inducta illata sunt, pignori esse credantur, quasi id tacite convenerit; in rusticis praediis contra observatur. (L. 4. pr. D. in quib. c. pig. 20, 2.) Nerat.

λ) Certum est ejus, qui cum fisco contrahit, bona veluti pignoris titulo obligari, quamvis specialiter id non exprimatur. (L. 2. C. eod. 8, 15.). Antonin.

3. Endigung des Pfandrechts:

a) nach allgemeinen Grundsäßen des Sachenrechts: Untergang des Objekts, Confusio, Erlaß, usucapio libertatis;

b) nach der besonderen Natur des Pfandrechts: Wegfall der Pfandschuld, pfandrechtlicher Verkauf.

u) Item liberatur pignus, sive solutum est debitum sive eo nomine satisfactum est. (L. 6. pr. D. h. t. 20, 1.) Ulp.

v) Omnis pecunia exsoluta esse debet aut eo nomine satisfactum esse, ut nascatur pigneratitia actio. Satisfactum autem accipimus, quemadmodum voluit creditor, licet non sit solutum,

dijeni mo

§. 75. Wirkungen des Pfandrechts.

95

sive reo dato, sive pretio aliquo vel nuda conventione. (L. 9. §. 3. D. de pign. act. 13, 7.) Ulp.

§) Qui pignori plures res accepit, non cogitur unam liberare, nisi accepto universo, quantum debetur. (L. 19. D. de pign. 20, 1.) Ulp. Pignoris causa indivisa (cfr. L. 65. D. de

evict. 21, 2.)

o) Si vendidisset qui ante pignus accepit, persecutio tibi hypothecaria superesse non posset. (L. 1. C. si ant. cred. 8, 20.) Alex.

§. 75.

Wirkungen des Pfandrechts.

1. Besizrecht; Antichrese.

a) Si avrixonous facta sit, . . . eo usque retinet [sc. creditor] possessionem pignoris loco, donec illi pecunia solvatur, cum inces usuras fructus percipiat aut locando aut ipse percipiendo habitandoque. (L. 11. §. 1. D. de pign. 20, 1.) Marcian.

2. Verkaufsrecht (jus distrahendi). distres

P) Sed et si non convenerit de distrahendo pignore, hoc tamen jure utimur, ut liceat distrahere, si modo non convenit, ne liceat; ubi vero convenit ne distraheretur, creditor si distraxerit, furti obligatur (debitori), nisi ei ter fuerit denuntiatum, ut solvat, et cessaverit. (L. 4. D. de pign. act. 13, 7.) Ulp. 7) Creditor judicio, quod de pignore dato proponitur, ut superfluum pretii cum usuris restituat, cogitur. (L. 42. D. de pign. act. 13, 7.) Papin.

Hyperocha.

sale the word if money like feud

t

3. Lex commissoria; impetratio dominii. d) Quoniam inter alias captiones praecipue commissoriae (pignorum) legis crescit asperitas, placet infirmari et in posterum omnem ejus memoriam aboleri. (L. 3. C. de pact. pign. 8, 34.) Constantin.

4. Im Zusammentreffen mit anderen Pfandrechten (Kollision und Priorität).

a) Die Rangordnung (Prior tempore, potior jure).

e) Si debitor res suas duobus simul pignori obligaverit ita, ut utrique in solidum obligatae essent,, singuli in solidum adversus extraneos Serviana utentur, inter ipsos autem si quaestio

Gove

Th 359

moveatur, possidentis meliorem esse condicionem. (L. 10. D. de pign. 20, 1.) Ulp.

) Potior est in pignore, qui prior credidit pecuniam et accepit hypothecam, quamvis cum alio ante convenerat, ut, si ab eo pecuniam acceperit, sit res obligata, licet ab hoc postea accepit. (L. 11. pr. D. qui pot. 20, 4.) Gaj.

b) Rangprivilegien (insbesondere die sogenannten pignora

publica).

c) Die Rechtsstellung des prior creditor.

d) Rechte der posteriores: Vorrückung; Anspruch auf die hyperocha; jus offerendi.

n) Qui pignus secundo loco accepit ita jus suum confirmare potest, si priori creditori debitam pecuniam solverit, aut cum obtulisset isque accipere noluisset, eam obsignavit et deposuit nec in usus suos convertit. (L. 1. C. qui pot. 8, 17.) Sever. 5. Die Pfandrechtsflage (Actio hypothecaria, sive Serviana, s. pignoratitia in rem actio).

a) Kläger und Beklagter, Petit und Beweislast.

9) Serviana actio declarat evidenter, jure pignoris teneri non posse, nisi quae obligantis in bonis fuerint; et per alium rem alienam invito domino pignori obligari non posse, certissimum est. (L. 6. C. si al. res. 8, 15.) Diocl.

) Si ab eo, qui Publiciana uti potuit, quia dominium non habuit, pignori accepi, sic tuetur me per Servianam praetor, quemadmodum debitorem per Publicianam. (L. 18. D. de pign. 20, 1.) Paul.

b) Einreden (insbesondere exceptio excussionis personalis, realis).

§. 76.

Stellvertretung bei Errichtung von Forderungen und Schulden.

[Gaj. IV, 69–80; Inst. tit. quod cum eo, qui in al. pot. 4, 7.] 1. Begriff der Stellvertretung. Grundsägliche Ausschließung

derselben im Schuldverkehr.

a) Quaecumque gerimus, cum ex nostro contractu originem trahunt, nisi ex nostra persona obligationis initium sumant, inanem actum nostrum efficiunt; et ideo neque stipulari

§. 76. Stellvertretung bei Errichtung von Forderungen und Schulden. 97

neque emere, vendere, contrahere, ut alter suo nomine recte agat, possumus. (L. 11. D. de O. et A. 44, 7.) Paul.

8) Si quis alium daturum facturumve qui spoponderit, non obligabitur, veluti si spondeat: Titium quinque aureos daturum. (§. 3. I. de inut. stip. 3, 19.)

2. Forderungserwerb durch Hausangehörige.

y) Sive autem domino suo sive sibi sive conservo sive impersonaliter servus stipuletur, domino adquirit. Idem juris est in liberis, qui in potestate patris sunt. (§. 1. I. de stip. serv. 3, 17.)

3. Verpflichtung durch Hausangehörige (Actiones adjectitiae qualitatis):

a) Actio quod jussu.

d) In primis itaque si jussu patris dominive negotium gestum erit, in solidum praetor actionem in patrem dominumve comparavit: et recte, quia qui ita negotium gerit, magis patris dominive quam filii servive fidem sequitur. (Gaj. IV, 70.)

b) Actio de peculio (de in rem verso). Actio tributoria. e) Si quis cum filiofamilias contraxerit, duos habet debitores: filium in solidum et patrem dumtaxat de peculio. (L. 44. D. de pec. 15, 1.) Ulp.

Licet enim una est actio, qua de peculio deque eo, quod in rem domini versum sit, agitur, tamen duas habet condemnationes; itaque judex, apud quem de ea actione agitur, ante dispicere solet, an in rem domini versum sit nec aliter ad peculii aestimationem transit, quam si aut nihil in rem domini versum intelligatur, aut non totum. (§. 4. I. h. t. 4, 7.)

n) Introduxit et aliam actionem praetor, quae tributoria vocatur. Namque si servus in peculiari merce sciente domino negotietur et quid cum eo ejus rei causa contractum erit, ita praetor jus dicit, ut quidquid in mercibus erit quodque inde receptum erit, id inter dominum, si quid ei debebitur, et ceteros creditores pro rata portione distribuatur. (§. 3. I. h. t. 4, 7.)

c) Actio exercitoria; institoria.

9) Tunc autem exercitoria locum habet, cum pater dominusve filium servumve magistrum navis praeposuerit, et quod cum eo ejus rei gratia, cui praepositus fuit, negotium gestum erit; . . . quin etiam licet extraneum quis quemcumque ma

Exner, Grundriß.

7