a) Begriff und Arten (das Schema: do ut des; do ut facias, facio ut des; facio ut facias). b) Wirkung (Actio praescriptis verbis; condictio). x) Sed etsi in alium contractum res non transeat, subsit tamen causa, eleganter Aristo Celso respondit, esse obligationem, utputa dedi tibi rem, ut mihi aliam dares, dedi ut aliquid facias: hoc ovvállayua esse et hinc nasci civilem obligationem. (L. 7. §. 2. D. de pact. 2, 14.) Ulp. 2) Et si quidem pecuniam dem, ut rem accipiam, emptio et venditio est: sin autem rem do ut rem accipiam, quia non placet permutationem rerum emptionem esse, dubium non est nasci per civilem obligationem, in qua actione id veniet, non ut reddas quod acceperis, sed ut damneris mihi, quanti interest mea illud, de quo convenit, accipere; vel si meum recipere velim, repetatur quod datum est, quasi ob rem datum re non secuta. At cum do ut facias, si tale sit factum, quod locari solet, puta ut tabulam pingas, pecunia data locatio erit: si rem do, non erit locatio, sed nascetur vel civilis actio in hoc quod mea interest, vel ad repetendum condictio: quodsi tale est factum, quod locari non possit, puta ut servum manumittas, . . . condici ei potest vel praescriptis verbis agi. (L. 5. §§. 1, 2. D. de praescript. verb. 19, 5.) Paul. u) In factum civilis subjicitur actio, nam cum deficiant vulgaria atque usitata actionum nomina, praescriptis verbis agendum est in quam necesse est confugere, quotiens contractus existunt, quorum appellationes nullae jure civili proditae sunt: natura enim rerum conditum est, ut plura sint negotia, quam vocabula. (L. 1. §. 1. L. 2, 3, 4. D. eod. 19, 5.) Pap. Cels. Jul. Ulp. §. 64. II. Der Literalkontrakt. [Gaj. III, 128-134.] A 1. Die römischen Hausbücher (rationes domesticae); Adver- / saria und Codex expensi et accepti. a) Moris autem fuit, unumquemque domesticam rationem sibi totius vitae suae per dies singulos scribere, quo apparet, quid quisque de reditibus suis, quid de arte, foenore lucrove sepo suisset, et quo die, et quid item sumtus damnive fecisset. (Ps. Asconius in Cic. or. in Verr. II. 1. §. 60.) tramper. 2. Nomina arcaria und nomina transscriptitia. Expensilatio. ẞ) Literis obligatio fit, veluti in nominibus transscriptitiis; fit autem nomen transscriptitium duplici modo, vel a re in personam, vel a persona in personam. A re in personam transscriptio fit, veluti si id quod tu ex emptionis causa aut conductionis aut societatis mihi debeas, id expensum tibi tulero. A persona in personam transscriptio fit, veluti si id quod mihi Titius debet, tibi id expensum tulero, id est si Titius te delegaverit mihi. (Gaj. III, 128-130.) Dr. 7) Alia causa est eorum nominum quae arcaria vocantur: in his enim rei, non literarum obligatio consistit, quippe non aliter valent, quam si numerata sit pecunia; numeratio autem pecuniae rei facit obligationem: qua de causa recte dicemus arcaria nomina nullam facere obligationem, sed obligationis factae testimonium praebere. (Gaj. III, 131.) 3. Der Literalvertrag des griechischen Rechtes. Chirographa, Syngraphae. d) Praeterea literarum obligatio fieri videtur chirographis et syngraphis, id est si quis debere se aut daturum se scribat, ita scilicet, ut eo nomine stipulatio non fiat: quod genus obligationis proprium peregrinorum est. (Gaj. III, 134.) §. 65. III. Der Verbalvertrag oder die Stipulatio. [Gaj. III, 92-109. Inst. tit. de verbor. obl. 3, 15; de divisione stipulationum 3, 18.] 1. Die Stipulationsform. a) Stipulatio autem est verborum conceptio, quibus is qui interrogatur, daturum facturumve se, quod interrogatus est, responderit. (L. 5. §. 1. D. de V. O. 45, 1.) Pomp. B) Verbis obligatio fit ex interrogatione et responsione, velut: „Dari spondes? spondeo"; ... „dabis? dabo“; ... „promittis? promitto"; . . . „,facies? faciam". Sed haec quidem verborum obligatio: „dari spondes? spondeo" propria civium Romanorum est; ceterae vero juris gentium sunt, itaque inter §. 65. Der Verbalvertrag oder die Stipulatio. 75 omnes homines, sive cives Romanos sive peregrinos, valent. (Gaj. III, 92, 93.) 2. Abschwächung der Form. Cautiones. involuntar f. 14. bonds 7) Sed haec solemnia verba olim quidem in usu fuerunt; postea autem Leoniana constitutio lata est, quae, solemnitate verborum sublata, sensum et consonantem intellectum ab utraque parte solum desiderat, licet quibuscunque verbis expressus est. (§. 1. I. de V. O. 3, 15.) Vgl. L. 10. C. de contrah. stip. 8, 38. Imp. Leo. a. 469. d) Verborum obligatio inter praesentes, non etiam inter absentes contrahitur. Quodsi scriptum fuerit instrumento, promisisse aliquem, perinde habetur, atque si interrogatione praecedente responsum sit. (Paul. S. R. V. 7. §. 2.) *) Item verborum obligatio inter absentes concepta inutilis est. Sed cum hoc materiam litium contentiosis hominibus praestabat, . . . ideo nostra constitutio . . . introducta est, per quam disposuimus, tales scripturas, quae praesto esse partes indicant, omnimodo esse credendas, nisi ipse, qui talibus utitur improbis allegationibus, manifestissimis probationibus, vel per scripturam vel per testes idoneos, approbaverit, in ipso toto die, quo conficiebatur instrumentum, sese vel adversarium suum in aliis locis esse. (§. 12. I. de inutil. stip. 3, 19.) Lecta est in auditorio Aemilii Papiniani, praefecti praetorio, jurisconsulti, cautio hujusmodi: „Lucius Titius scripsi me accepisse a Publio Maevio quindecim mutua numerata mihi de domo; et haec quindecim proba recte dari Kalendis futuris stipulatus est Maevius Publius, spopondi ego Titius." . . . (L. 40. pr. D. de R. C. 12, 1.) Paul. 3. Inhalt und Wirkung der Stipulation. (Begriff des abstrakten Vertrags.) n) Ex qua duae proficiscuntur actiones: tam condictio certi, si certa sit stipulatio, quam ex stipulatu (actio), si incerta (pr. I. h. t. 3, 15). 9) Omnibus pactis stipulatio subjici debet, ut ex stipulatu actio nasci possit. (Paul. S. R. II, 22. §. 2.) 12 §. 66. IV. Die Konsensualverträge. [Gaj. III, 135 sq. Inst. tit. de oblig. ex consensu, 3, 22.] Begriff der Konsensualverträge; Fälle; Zweiseitigkeit und bonae fidei-Natur derselben. α) Consensu fiunt obligationes in emtionibus venditionibus, locationibus conductionibus, societatibus, mandatis. Ideo autem istis modis consensu dicimus obligationes contrahi, quia neque verborum neque scripturae ulla proprietas desideratur, sed sufficit, eos qui negotium gerunt consensisse: unde inter absentes quoque talia negotia contrahuntur, veluti per epistolam aut per internuntium, cum alioquin verborum obligatio inter absentes fieri non possit. (At nec dari quidquam necesse est, ut substantiam capiat obligatio. Inst. §. 1. h. t.) Item in his contractibus alter alteri obligatur de eo quod alter alteri ex bono et aequo praestare oportet, cum alioquin in verborum obligationibus alius stipuletur, alius promittat, et in nominibus alius expensum ferendo obliget, alius obligetur. (Gaj. III, 135–137.) A. Der Kauf (emtio venditio). [Gaj. III, 139 sq. Inst. tit. de emtione, 3, 23.] 1. Begriff und Abschluß; Waare und Preis. 3) Emtio et venditio contrahitur, cum de pretio convenerit, quamvis nondum pretium numeratum sit, ac ne arra quidem data fuerit; nam quod arrae nomine datur, argumentum est emtionis et venditionis contractae. (Gaj. III, 139.) y) Omnium rerum, quas quis habere vel possidere vel persequi potest, venditio recte fit; quas vero natura vel gentium jus vel mores civitatis commercio exuerunt, earum nulla venditio est. (L. 34. §. 1. D. de contrah. emt. 18, 1.) Paul. d) Pretium autem certum esse debet: nam alioquin si ita inter nos convenerit, ut quanti Titius rem aestimaverit, tanti sit emta, Labeo negavit ullam vim hoc negotium habere, cujus opinionem Cassius probat: Ofilius et eam emtionem esse putat et venditionem, cujus opinionem Proculus secutus est. (Gaj. III, 140.) §. 66. Die Konsenjualverträge. 2. Verpflichtungen des Käufers (actio venditi). 77 ε) Veniunt in hoc judicium in primis pretium... item usurae pretii post diem traditionis. (L. 13. §. 20. D. de act. emt. vend. 19, 1.) Ulp. Insbesondere: der Käufer trägt die Gefahr (periculum rei venditae). ¿) Cum autem emtio et venditio contracta sit, ... periculum rei venditae statim ad emtorem pertinet, tametsi adhuc ea res emtori tradita non sit. Itaque si homo mortuus sit vel aliqua parte corporis laesus fuerit, aut aedes totae aut aliqua ex parte incendio consumptae fuerint, aut fundus vi fluminis totus vel aliqua ex parte ablatus sit, sive etiam inundatione aquae aut arboribus turbine dejectis longe minor aut deterior esse coeperit, emtoris damnum est, cui necesse est, licet rem non fuerit nactus, pretium solvere. (§. 3. I. h. t. 3, 23). 3. Verpflichtungen des Verkäufers (actio emti). n) Quidquid enim sine dolo et culpa venditoris accidit, in eo venditor securus est. . . . Quod si fugerit homo, qui veniit, aut subreptus fuerit, ita ut neque dolus neque culpa venditoris interveniat, animadvertendum est, an custodiam ejus usque ad traditionem venditor susceperit; sane enim, si susceperit, ad ipsius periculum is casus pertinet: si non susceperit securus erit. (§. 3. I. h. t.) 9) Et in primis ipsam rem praestare venditorem oportet, id est tradere: quae res, si quidem dominus fuit venditor, facit et emtorem dominum, si modo pretium est numeratum aut eo nomine satisfactum. (L. 11. §. 2. D. de act. E. V. 19, 1.) Ulp. b) Haftung für das habere licere des Käufers. (Eviktion.) ... Лестви ) Sive tota res evincatur sive pars, habet regressum emtor in venditorem. (L. 1. D. de evict. 21, 2.) Ulp. x) Res emta, mancipatione et traditione perfecta, si evincatur, auctoritatis venditor duplotenus obligatur. (Paul. sent. rec. II, 17. §. 3.) Actio auctoritatis. λ) Emtori duplam promitti a venditore oportet, nisi aliud convenit. (L. 37. pr. D. de evict. 21, 2.) Ulp. Stipulatio duplae. c) Haftung für die Beschaffenheit der Waare. |