Nil medium est. Sunt qui nolint tetigisse nisi illas,
Quarum subsuta talos tegat instita veste:

Contra alius nullam nisi olenti in fornice stantem. 30
Quidam notus homo cum exiret fornice, 'Macte
Virtute esto,' inquit sententia dia Catonis.
'Nam simul ac venas inflavit taetra libido,
Huc iuvenes aequum est descendere, non alienas
Permolere uxores.' 'Nolim laudarier,' inquit,
'Sic me,' mirator cunni Cupiennius albi.

35

33. taetra cod. et ed. paene omnes. tecta B, defendit ac recepit L. Müller, prob. G. Krüger.

consonas st, nec magis v. 71. Sat. 1,3, 44. Sat. 1, 5, 35; numquam enim Horatius positione inter duo vocabula utitur: de qua re vide L. Müller de re metrica Lat. pg. 319.

Quidam notus] „honesto loco ortus, non ignobilis." Lepida est Acronis narratiuncula: Catone transeunte quidam exiit de fornice; quem cum fugeret, laudavit et revocavit. Postea cum frequentius eum exeuntem de eodem lupanari vidisset, dixisse fertur: Adolescens, ego te laudavi, tamquam huc interdum venires, non tamquam hic habitares." sententia dia Catonis] formula Luciliana: Valeri sententia dia. venas] ut Pers. 6, 72: morosa - -· vena. descendere] Fornices isti erant cellae cameratae, in terram depressae. Per

molere] V. comicum de coitu, ut ullsiv Theocr. 4, 58. Romanorum de tota hac re opinionem his verbis complexus est Plautus Curcul. v. 35: Nemo ire quemquam publica prohibet via, Dum ne per fundum saeptum facias semitam, Dum ted abstineas nupta vidua virgine, Iuventute et pueris liberis; ama quod lubet. laudarier] Hac infinitivi forma antiqua utitur etiam infra v. 78. Sat. 2, 8, 67. Ep. 2, 1, 94. 2, 2, 148. cunni albi stola candida vestiebantur matronae, meretrices pulla. Cupiennius] „C.

40

Audire est operae pretium, procedere recte
Qui moechis non voltis, ut omni parte laborent
Utque illis multo corrupta dolore voluptas,
Atque haec rara cadat dura inter saepe pericla.
Hic se praecipitem tecto dedit; ille flagellis
Ad mortem caesus; fugiens hic decidit acrem
Praedonum in turbam; dedit hic pro corpore nummos;
Hunc perminxerunt calones; quin etiam illud
Accidit, ut quidam testis caudamque salacem
Demeteret ferro. 'Iure,' omnes; Galba negabat.
Tutior at quanto merx est in classe secunda,
Libertinarum dico, Sallustius in quas

45

38. moechis codices plerique, moechos y corr., Leidensis, Bentl., Orelli, Haupt, Vahlen, L. Müller. 45. cuidam demeteret ferrum Lambinus ex vetustis cod., Cruquius ex cod. vestigiis prob. Haupt, Vahlen; ceteri codices quidam demeteret ferro, cuidam demeterent ferro ex coniect. Barth, Bentley, Reisig. 48. in qua ex cod. Regio Bentleius in quas cet.

rara.

Cupiennius Libo Cumanus, Augusti familiaritate clarus, corporis sui diligentissimus, fuit sectator matronarum concubitus." PORPH. 37-46. Audire cet.] Urbane abutitur Ennianis (Ann. 454 V.) versibus: Audire est operae pretium, procedere recte Qui rem Romanam Latiumque augescere voltis." PORPH. Atque haec rara, cadat] contingat, et ea quidem ille flagellis] Hoc de C. Sallustio videtur dici, qui deprehensus ab Annio Milone in adulterio Faustae, Sullae Felicis filiae, uxoris eius, flagellis caesus est." PORPHYR. Praedonum] „nocturnorum per Urbem grassatorum." pro corpore] „ne testes ei abscinderentur, poenam pecunia redemit." PORPH. Cf. Sat. 2, 2, 65 sq. perminxerunt „stupraverunt." PORPH. Contumeliae causa eum stuprare iussi sunt ab adulterae marito." Calones h. 1., qui Ep. 1, 14, 14 mediastini,

servi viliores. quidam -- Demeteret ferro] supple, quod per se intelligitur, adultero." Iure] Est formula iudicialis: iure caesum videri. Sic h. 1. „,iure ac merito eum castratum esse omnes aiebant." Galba negabat] Servium Galbam iuris consultum vocat Porphyrio. Alii pro eo habent, cuius est epistola apud Cic. ad Fam. 10, 30.

47-54. in classe secunda] Festive institutum illud Ser. Tullii, ex quo populus Romanus in quinque classes descriptus erat, ad libertinas transfert. Sallustius] Probabiliter est nepos sororis Sallustii historici ab hoc adoptatus, ad quem aliquot annis post scripsit Od. 2, 2. De eo confer Tacit. Ann. 1, 6. 3, 30. Fuit post Maecenatis mortem particeps secretorum Augusti. Is h. 1. adolescens, ut erant plerique, quos per priores satiras vellicat, insanisse in libertinas, magnam pecuniam in eas insum

Non minus insanit, quam qui moechatur. At hic si,
Qua res, qua ratio suaderet quaque modeste
Munifico esse licet, vellet bonus atque benignus
Esse, daret quantum satis esset, nec sibi damno
Dedecorique foret. Verum hoc se amplectitur uno,
Hoc amat et laudat: 'Matronam nullam ego tango.'
Ut quondam Marsaeus, amator Originis ille,
Qui patrium mimae donat fundumque laremque,
'Nil fuerit mi, inquit, cum uxoribus umquam alienis.'
Verum est cum mimis, est cum meretricibus, unde
Fama malum gravius quam res trahit. An tibi abunde
Personam satis est, non illud, quidquid ubique
Officit, evitare? Bonam deperdere famam,

Rem patris oblimare, walum est ubicumque. Quid inter

50

55

60

51. Munificum Leidensis, Graevianus, Vossianus gyln m. pr. duo Cruquii, munifico plerique, in his Bland. antiquissimus.

psisse, dicitur.

At hic] „At hic ipse Sallustius, si vellet pro re sua familiari et ut iubet ratio munificus esse in amicos inopes, meritum honorem sibi pareret, quin eodem tempore etiam libertinis, quibuscum consuevit, quantum sufficit dare posset, non tamen donis eas onerans; verum mira stultitia abreptus, qua prorsus ridiculum se reddit, veluti virtute sua gloriatur, quod matronam nullam corrumpat" cet. hoc se amplectitur uno],,hoc solo sibi blanditur." ACR. Hoc amat] Est potius ablativus propter hoc se amat, φίλαυτός ἐστι, propter hoc se laudat;" quam accusativus. Sic Sat. 2, 7, 31: ita te felicem dicis amasque (te.)

55-63. Marsaeus] homo ignotus. Originis] Romae fuerunt (eodem tempore, circiter a. u. c. 710) tres meretrices nobilissimae, Origo, Lycoris et Arbuscula.“ COMM. CRUQ. Lycoridem Vergilii, vero nomine Cytheridem, Antonii et Cornelii Galli amicam fuisse

cet.] „At", respondet Horatius, „res tibi est cum mimis et meretricibus, e quarum amore graviora etiam famae quam rei familiaris damna oriuntur." trahit] „sibi contrahit." Personam] condicionem ac statum alicuius", h. 1. matronae. ubique] in quacunque persona peccas." oblimare] Út illuvies pingue pratum limo obducit atque sterile reddit, sic patrimonium a prodigo consumitur. Quid inter Est] ad culpam. ,,Negat interesse quidquam, utrum quis in matrona an in ancilla an etiam in adultera delinquat, secutus opinionem Stoicorum, qui omnia peccata paria esse dicunt."

Est in matrona, ancilla peccesne togata?
Villius in Fausta Sullae gener, hoc miser uno
Nomine deceptus, poenas dedit usque superque
Quam satis est, pugnis caesus ferroque petitus,
Exclusus fore, cum Longarenus foret intus.
Huic si mutonis verbis mala tanta videnti
Diceret haec animus: 'Quid vis tibi? numquid ego a te
Magno prognatum deposco consule cunnum
Velatumque stola, mea cum conferbuit ira?'
Quid responderet? 'Magno patre nata puella est.'
At quanto meliora monet pugnantiaque istis
Dives opis natura suae, tu si modo recte

65

70

63. peccesve Bland. antiquissimus ceterique paene omnes; ed. Fritzsche, Holder (improb. O. Kellero); peccesne ex cod. perpaucis Bentleius, Haupt, Vahlen cum plerisque. 68. videnti codices paene omnes; videntis perpauci deteriores, Orelli.

PORPH.

pec

ancilla -- togata] Ita iunge, ut duae dumtaxat sint personae, non tres, ut cum Scholiastis volt Bentleius. Etenim per totam satiram de ancillis proprie dictis nusquam loquitur. Sic autem contemptim vocat libertinas, quae tunica et toga pro matronarum stola et palla vestiebantur. cesne] „bonam famam perdendo, rem familiarem oblimando.' v. Od. 1, 27, 17. Construe: nil interest in matrona pecces ancillane togata. De collocatione particulae ne confer ad Od. I 30, 6. ancillae togatae sunt libertinae. Codicum optimorum lectionem propter constantem omnium scriptorum usum h. 1. spernendam esse censuimus.

64-79. Iam nimia in rebus venereis cupiditate in universum vituperata pergit ad moechos acerbissime castigandos et a matronis sectandis deterrendos. Villius] fortasse Sex. Villius (Annalis), Milonis familiaris. (Cic. ad Fam. 2, 6, 1) — in Fausta Sullae gener] Ut hic Villius in Fausta S. gener, sic Tac. Ann. 3, 24: D. Silanus in nepti Augusti adulter.

hoc

m. uno Nomine deceptus] „illectus ad stuprandam Faustam, ut gloriari posset sibi rem esse cum dictatoris filia." usque],,usque

-

eo quod satis esset." Exclusus
fore] ἀποκεκλεισμένος τῶν πυλῶν.
Aristoph. Lys. 423. Longare-
nus] alius moechus Faustae, quem
illa tunc Villio praeferebat. Huic
autem excluso Longarenus per
grassatores nocturnas insidias te-
tenderat. mutonis] προσωπο
лoila admodum ridicula, qua peni
ipsi oculi, quibus viderit mala illa,
cum Villius pugnis caederetur
ferroque peteretur, et verba tri-
buuntur. Sapientior est pars li-
bidinosa domino suo." GESN.
Diceret haec animus] „Si animus
cum eo muttonis causam sic ageret."
Quid vis tibi?] Formula est
reprehensionis cum admiratione
coniunctae. Cic. de Orat. 2, 269
et Propert. 1, 53: Quid tibi vis,
insane? stola] Vid. ad v. 63.
ira] „furor libidinis, tentigo, pru-
rigo." puella] de adolescentula
nupta, ut saepe. Vid. Od. 3,
14, 10. istis nugis, quas tu
profers." opis] non auxilii“,

Dispensare velis ac non fugienda petendis
Immiscere. Tuo vitio rerumne labores,

Nil referre putas? Quare, ne paeniteat te,
Desine matronas sectarier, unde laboris

75

80

Plus haurire mali est quam ex re decerpere fructus.
Nec magis huic inter niveos viridisque lapillos
Sit licet hoc, Cerinthe, tuum — tenerum est femur aut crus
Rectius, atque etiam melius persaepe togatae est.
Adde huc, quod mercem sine fucis gestat, aperte
Quod venale habet ostendit, neque, si quid honesti est,
Iactat habetque palam, quaerit quo turpia celet. 85

78. matronas sectarier Graevianus, Vossianus, Lipsiensis, Dessauiensis ERV sectari matronas BOygulu Leidensis, Oberlinianus, Gothanus. 81. Sit-tuum codices plerique, in his Blandinii, Sit licet hoc Cerinthe, tuo Parisini 7973, 8213; rec. ex cod. nonnullis Bentley, prob. Meinekio. 82. togatae est Blandinii prob. Bentleio togatae ceteri. 84. nec B Gothanus, ceteri neque.

80. 81. In notra lectione primum absolute ponuntur vv. inter niveos viridisque lapillos, prorsus ut apud Liv. 9, 17: quem--inter purpuram atque aurum, oneratum fortunae apparatibus suae,--incruentus devicit; iunguntur autem v. Sit licet hoc, Cerinthe, tuum; quod qui defenderunt varie interpretati sunt. Lambinus: „Licet ames matronas unionibus et gemmis collucentes;" vel accuratius: ,,licet haec tua stultitia sit, ut ames divites matronas." Torrentius: „Hoc tibi permissum sit, hoc peculiare, ut inter gemmarum atque unionum fulgores cum ma

tronis delicias facias." Videlicet ut Cerinthus homo vanus fuerit, qui splendido ornatu lapillisque pretiosis capi se pateretur. In qua explicatione nunc acquiescimus. Cerinthus autem Horatii idem fuisse atque ille, cuius amores celebravit Tibullus Lib. 2, 2 et Lib. 4, 2 sqq., non potest. Nam Horatianum floruisse circiter a. u. c. 715 necesse est, Tibulli Cerinthum a. u. c. 730, quibus XV. annis flos aetatis utique illi transierat.

84. 85. Nec facit ut feminae nobiles, quae, si quid pulchri habent, hoc ostentant, anxie contra artes circumspiciunt, quibus naevos membrorumque deformitatem occultent." Particula enim nec cum ad vv. Iactat habetque pertinet, tum ad v. quaerit. „Coniunctio autem utriusque sententiae" ut Handii verbis utamur Turs. 1. p. 350 „ea est, qua duae res causae vel rationis nexu ita cohaerentes, ut in eo explicando adhiberi possit vel quum vel si [vel dum], aequo loco et x nα