Page images
PDF
EPUB

hoc adprobaverint hi qui ab intestato venire desiderant, scriptis avocabitur hereditas.

D. de his qu. del. 28, 4.

Ulp. 1. 1 § 3. Paul. 1. 4.

3. Si heres institutus non habeat voluntatem, vel quia incisae sunt tabulae, vel quia cancellatae, vel quia alia ratione voluntatem testator mutavit voluitque intestato decedere, dicendum est ab intestato rem habituros eos, qui bonorum possessionem acceperunt. Ulp. 1. 1 § 8 D. si tab. t. 38, 6. 4. Posteriore quoque test?, quod iure factum est, superius rumpitur; nec interest an exstiterit aliquis ex eo heres an non exstiterit: hoc enim solum spectatur, an existere potuerit; ideoque si quis ex posteriore test, quod iure factum est, aut noluerit heres esse, aut vivo testatore aut post mortem eius, antequam hereditatem adiret, decesserit, aut condicione, sub qua heres institutus est, defectus sit, .. paterfamilias intestatus moritur: nam et prius testam. non valet, ruptum a posteriore, et posterius aeque nullas vires habet, cum ex eo nemo heres exstiterit. Gaj. II. § 144.

5. Tunc autem prius testamentum rumpitur, cum posterius rite perfectum est: nisi forte . . in eo scriptus est, qui ab intestato venire potest. Ulp. 1. 2 D. de iniusto. 28, 3.

6. Ex eo autem solo non potest infirmari testam., quod postea testator id noluit valere. § 7 I. qb. m. t. inf. 2, 17.

II. Erbfolge ab intestato.

§ 162. (§ 152.) A. Nach älterem ius civile. (Legitima hereditas.)

[Müll. § 197. B. III. § 23. P. § 304. 891-93. 897. 898. II. 544.

K. § 302. Ku. I. § 828-32. 850.
D. § 159. 160. 170.]

I. Die Intestaterbfolge tritt ein, wenn kein gültiges Testament vorhanden ist, oder die Erbschaft aus demselben nicht angetreten wird (§ 153. II. c.). a) zu ihr beruft das Gesetz den muthmaßlichen Willen des Erblassers supplirend? — die Glieder seiner Familie, als die ihm am nächsten stehenden Personen, in bestimmter Reihenfolge. Während dabei dem altcivilen Intestaterb-R. der 12 Tafeln einzig das Prinzip der Agnation (§ 42) zu Grunde liegt, b) ist im neuesten Just. R. (Nov. 118) das Cognationsprinzip (§ 43) zum ausschließlich herrschenden erhoben worden; die stufenweise Anerkennung des letteren welches zuerst in der B. P. intestati sich Geltung verschaffte bildet den Inhalt der Geschichte des Röm. Intestaterb-R. Die Berufung zur Jntestaterbfolge sezt stets voraus, daß der Berufene (Delat) im Augenblick der Eröffnung der Intestaterbfolge erbberechtigt fei, und ferner, daß er schon bei Lebzeiten des Erblassers — wenigstens

[ocr errors]

als nasciturus

eristirt habe.

[ocr errors]

Völlig ausgeschlossen sind von der Intestaterbfolge die Vestalinnen: sie konnten ab intestato weder erben noch beerbt werden. d)

a. Intestatus decedit, qui aut omnino testamentum non fecit, aut non iure fecit, aut id quod fecerat ruptum irritumve factum est, aut nemo ex eo heres exstitit. pr. I. h. t. (de her. q. ab int. 3, 1.)

b. Legitimae hereditatis ius, quod ex lege XII tabularum descendit, capitis minutione amittitur. Ulp. XXVII, 5. C. 1. Cum autem quaeritur, an quis suus heres existere potest: eo tempore quaerendum est, quo certum est aliquem sine testamento decessisse. § 7 I. h. t.

Paul.

2. Haec verba: SI INTESTATO MORITVR ad id tempus referuntur, quo testamentum destituitur, non quo moritur. 1. 9 § 2 D. de lib. et p. 28, 2.

3. Proximus autem (sc. heres), si quidem nullo testamento facto quisque decesserit, per hoc tempus requiritur, quo mortuus est is cuius de hereditate quaeritur; quodsi facto testamento quisquam decesserit, per hoc tempus requiritur, quo certum esse coeperit, nullum ex testamento heredem exstaturum: tum enim proprie quisque intelligitur intestatus decessisse. Quod quidem aliquando longo tempore declaratur: in quo spatio temporis saepe accidit, ut proximiore mortuo proximus esse incipiat, qui moriente testatore non erat proximus. § 6 I. de leg. adgn. 3, 2.

4. Qui post portem avi sui concipitur, is neque legitimam hereditatem eius tamquam suus heres, neque bonorum possessionem tamquam cognatus accipere potest, quia lex XII tabularum eum vocat ad hereditatem, qui moriente eo de cuius bonis quaeritur in rerum natura fuerit; vel si vivo eo conceptus est, quia conceptus quodammodo in rerum natura esse existimatur. Iul. 1. 6. Cels. 1. 7 D. de suis. 38, 16.

d. In commentariis Labeonis, quae ad XII tab. composuit, ita scriptum est: 'Virgo Vestalis neque heres est cuiquam intestato, neque (ei) intestatae quisquam, sed bona eius in publicum redigi aiunt. Id quo iure fiat, quaeritur.' Gell. I. 12 § 18.

II. Zur Erbschaft eines Freigeborenen werden durch das Zwölftafelgeset berufen:

A. Zunächst die Sui des Verstorbenen, d. H. die durch den Tod des Erblassers gewaltfrei werdenden Personen (genauer: bei Eröffnung der Intestaterbfolge ohne cap. dim. gewaltfrei gewordenen Familienglieder)

einschließlich der postumi (§ 159. II. B. c. 4. 5.) —, auf welche die Vermögensherrsch. des Gewalthabers als von selbst übergehend in den 12 Taf. (B. a.) vorausgesezt wird, so daß hier von einem Erbewerden

und Erbschaftserwerbe nicht gesprochen werden kann (vgl. § 167 I. § 173 I.); a) die sui erben ohne Rücksicht auf die Nähe des Grades und theilen nach Stämmen (in stirpes). b)

B CDE F

A erhält 1/3;
B. C. jeder 1/6;
D. E. F. je=
der 1/9.

a. 1. Intestatorum hereditates lege XII tabularum primum ad suos heredes pertinent. §. Sui autem heredes existimantur liberi, qui in potestate morientis fuerunt, veluti filius filiave nepos neptisve ex filio; . . nec interest, utrum naturales sint liberi an adoptivi. Ita demum tamen nepos neptisve. . suorum heredum numero sunt, si praecedens persona desierit in potestate parentis esse, sive morte id acciderit, sive alia ratione, veluti emancipatione: nam si per id tempus, quo quis moritur, filius in potestate eius sit, nepos ex eo suus heres esse non potest; item et in ceteris deinceps liberorum personis dictum intelligemus. §. Uxor quoque, quae in manu morientis est, ei sua heres est, quia filiae loco est; item nurus, quae in filii manu est, nam et haec neptis loco est; sed ita demum erit sua heres, si filius cuius in manu fuit, cum pater moritur, in potestate eius non sit. §. Postumi quoque, qui si vivo patre nati essent, in potestate eius futuri forent, sui heredes sunt.

§ 1-4. (Coll. XVI, 2.)

Gaj. III.

2. Numquam feminae suum heredem habere possunt. Gaj. III. § 51.

3. Sed sui quidem heredes ideo appellantur, quia domestici heredes sunt et vivo patre quodammodo domini existimantur. Id. II. § 157.

4. In suis heredibus evidentius apparet, continuationem dominii eo rem perducere, ut nulla videatur hereditas fuisse, quasi olim hi domini essent, qui etiam vivo patre quodammodo domini existimantur: unde etiam filiusfamilias appellatur sicut paterfamilias, sola nota hac adiecta, per quam distinguitur genitor ab eo qui genitus sit. Itaque post mortem patris non hereditatem percipere videntur, sed magis liberam bonorum administrationem consequuntur. Hac ex causa, licet non sint heredes instituti, domini sunt; nec obstat, quod licet eos exheredare, quos et occidere licebat. Paul. 1. 11 D. de lib. et post. 28, 2.

5. Cum ratio naturalis quasi lex quaedam tacita liberis parentum hereditatem addiceret, velut ad debitam successionem eos vocando, propter quod et in iure civili suorum heredum nomen eis indictum est ac ne iudicio quidem parentis, nisi meritis de causis, summoveri ab ea successione possunt. Id. 1. 7 pr. D. de bon. damn. 48, 20.

6. (I. c. 2.) Scripto herede deliberante filius exheredatus mortem obiit atque ita scriptus heres omisit hereditatem: nepos ex illo filio susceptus avo suus heres erit.

pr. D. si tab. test. 38, 6.

Pap. 1. 7

7. Post mortem patris natus, vel ab hostibus reversus, aut ex primo secundove mancipio manumissus, cuiusve erroris causa probata est, licet non fuerint in potestate, sui tamen patri heredes efficiuntur. Paul. IV. 8 § 7 (Coll. XVI, 3.) b. Si defuncti sit filius et ex altero filio iam mortuo nepos unus vel etiam plures, ad omnes hereditas pertinet, non ut in capita dividatur, sed in stirpes, id est ut filius solus mediam partem habeat et nepotes, quotquot sunt, alteram dimidiam: aequum est enim, nepotes in patris sui locum succedere et partem habere, quam pater eorum si viveret, habiturus esset. Ulp. XXVI, 2.

B. Jst kein suus vorhanden, so fällt die Erbschaft an den nächsten Adgnatus. Der nähere Agnat schließt die entfernteren unbedingt aus; gleich nahe erben nach Köpfen, d. h. zu gleichen Theilen. Von weiblichen Agnaten sind in Folge Interpretation der lex Voconia (§ 159. II. B. b.) nur die consanguineae (§ 43. I. b.) successionsberechtigt.

[ocr errors][merged small]

a. Cautum est lege XII tabularum: SI INTESTATO MORITVR, CVI

SVVS HERES NEC ESCIT, ADGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO.

Ulp. XXVI, 1.

b. Feminae ad hereditates legitimas ultra consanguineorum successiones non admittuntur: idque iure civili Voconiana ratione videtur effectum; ceterum lex XII tabularum sine ulla discretione sexus adgnatos admittit. Paul. IV. 8 § 22. C. In Ermangelung von Agnaten werden die Gentilen zur Erbschaft berufen.

Si adgnatus defuncti non sit, eadem lex XII tab. gentiles ad hereditatem vocat his verbis: SI ADGNATVS NEC ESCIT, GENTILES FAMILIAM HABENTO. Nunc nec gentiles nec gentilicia iura in usu sunt. Ulp. XXVI, 1.a (Coll. XVI, 4.) III. Die Erbschaft eines civis Rom. libertus wurde nach den 12 Taf. deferirt den sui desselben, in Ermangelung solcher dem patronus und den agnatischen Descendenten desselben, schließlich der gens. a) An die Stelle des patronus tritt bei der Erbschaft des emancipatus der manumissor ex mancipio parens manumissor (vgl. § 53. III. § 64. II. § 66. II. B.) b) Der Nachlaß eines Lati

Salkowski, Institutionen. 3. Aufl.

25

nus Iunianus fällt nach Art eines Peculium an den Patron und dessen Erben (§ 39. II. b. 3. § 64. II. c. 2.); doch sollen nach einem SC, Largianum die nicht enterbten Kinder des Patrons den extranei heredes desselben vorgehen. <)

a. 1. Libertorum intestatorum hereditas primum ad suos heredes pertinet; deinde ad eos, quorum liberti sunt, velut patronum patronam liberosve patroni. Si sit patronus et alterius patroni filius, ad solum patronum hereditas pertinet. Item patroni filius patroni nepotibus obstat. Ad liberos patronorum hereditas defuncti pertinet ita, ut in capita, non in stirpes dividatur. Ulp. XXVII, 1—4.

[ocr errors]

2. Si intestata moriatur liberta, semper ad eum (sc. patronum) hereditas pertinet, quoniam non sunt sui heredes matri, ut obstent patrono. Id. XXIX, 2.

b. Ad legitimam successionem vocatur etiam parens, qui contracta fiducia filium vel filiam, nepotem vel neptem ac deinceps emancipat. § ult. I. de leg. adgn. 3, 2.

c. Civis Romani liberti hereditas ad extraneos heredes patroni nullo modo pertinet; ad filium autem patroni nepotesque ex filio . . omnimodo pertinet, etiamsi a parente fuèrint exheredati: Latinorum autem bona tamquam peculia servorum etiam ad extraneos heredes pertinent, et ad liberos manumissoris exheredatos non pertinent. §. Postea Lupo et Largo consulibus senatus censuit, ut bona Latinorum primum ad eum pertinerent, qui eos liberasset; deinde ad liberos eorum non nominatim exheredatos, uti quisque proximus esset; tunc antiquo iure ad heredes eorum qui liberassent. Gaj. III. § 58. 63.

IV. Das civile Intestaterb-R. kennt keine successio ordinum et graduum, d. H. kein Nachrücken der folgenden Erbklasse, wenn die vorangehende fortgefallen ist, ebensowenig in der Agnatenklasseein Einrücken des entfernteren Grades an die Stelle des ausgefallenen näheren. (In legitimis hereditatibus successio non est.") Dies hatte sehr leicht Erblosigkeit zur Folge: ein Uebelstand, welchem allerdings die in iure cessio heredit. (§ 173) und die p. her. usuc. (§ 155) in etwas roher Weise begegnen mochte, gegen welchen aber wirksame Abhülfe erst die prätorische Successionsordnung traf.

B. Nach prätorischem Rechte. (Bonorum possessio intestati.) § 163. (§ 153.) a. Bei Freigeborenen.

[Müll. § 198. B. III. § 26. P. § 317. Ku. § 894. 895. 889. 890. D. § 181.]

Das prätor. Edikt stellt bestimmte Klassen (ordines) von Erbberechtigten auf, welchen auf ihr innerhalb bestimmter Fristen an= gebrachtes Gesuch (§ 154. II. a.) die B. P. gegeben wird, so daß, wenn aus der vorangehenden Klasse niemand die B. P. agnoscirt, dieselbe

« PreviousContinue »