CORNELII TACITI DE SITU AC POPULIS GERMANIAE LIBER FRIDERICI KRITZII, PROFESSORIS ERFURTENSIS, ANNOTATIONE ILLUSTRATUS. QUARTAM EDITIONEM CURAVIT W. HIRSCHFELDER. BEROLINI, SUMPTUS FECIT W. WEBER. MDCCCLXXVIII. PRAEFATIO. Fridericus Kritzius professor olim Erfurtensis cum de Sallustio optime meritus esset, abhinc viginti fere annos Taciti de Germanis libellum gymnasiorum potissimum in usum illustrandum sibi sumpsit in eaque editione adornanda maximam dedit operam, ut verba Taciti recte et simpliciter intellegerentur h. e. ita, ut et ipse intellexit et ab aequalibus suis lectoribus intellegi voluit. quae res cum eo melius procederet, quo accuratius cum universa latinitatis ratio, tum peculiare Taciti dicendi genus cognoscitur, brevi et succincta adnotatione efficere studuit, ne quid lectores desiderarent, quod hoc nomine intellectum iuvaret." in ipsis verbis Taciti Mauricii Hauptii editionem Weidmannianam a. 1855 ita secutus erat, ut paucis locis ab ea discederet. quattuor annis post cum libellum iterum ederet,,,haud pauca addidit, quae ad res illustrandas pertinerent." inde ab anno huius saec. sexagesimo quarto opus hoc neglectum et intactum iacuit: tertia enim editione, quia Kritzius interim mortuus erat, nihil prorsus mutatum aut emendatum est. Itaque quartam editionem curanti mihi adhibendum erat quidquid tam ad verba Taciti emendanda quam ad res explicandas his tredecim annis prolatum est. ac de textu quidem quem dicunt constituendo quid censerem nuper in diurnis gymn. berol. exposui. annotationem Kritzianam ita mutavi, ut hodierna horum studiorum condicio postulare videbatur. * Omnium autem qui de Taciti Germania hac aetate bene meruerunt, facile princeps est Carolus Muellenhoff. praeter hunc nominandi sunt Carolus Halm, Carolus Nipperdey, Henricus Schweizer-Sidler. neque omittam Antonium Baumstark, qui post ampla duo volumina commentarium in Germaniam brevem et bonae frugis plenum composuit. de oratione Taciti subtilius cognoscenda egregie meruit Eduardus Woelfflin, nonnulla etiam sumpsimus ex copiis Gustavi Andresen. rebus autem enucleandis praeter Muellenhoffium operam utilissimam dederunt Georgius Waitz, qui publicas, Wilhelmus Wackernagel et Carolus Weinhold, qui privatas res explicaverunt. his viris ceterisque, quos et h. 1. enumerare longum est nec in commentario, paucis locis exceptis, commemorare licuit, omnia fere debentur, quae in quarta hac editione novavimus. quibus ut emendavisse Kritzii opus scholisque nostris paululum profuisse videamur, maximopere optamus. Scripsi Berolini idibus octobribus a. MDCCCLXXVII. W. HIRSCHFELDER. PROLEGOMENA. turam - Cornelius Tacitus nec quo praenomine usus sit nec quo loco annove natus sit, memoriae proditum est. annum autem natalem probabili coniectura assequi licet. narrat enim ipse Hist. I 1. dignitatem nostram a Vespasiano incohatam, a Tito auctam, a Domitiano longius provectam non abnuerim. his verbis quin magistratus quaesturam, aedilitatem, praesignificaverit, non est dubium. quoniam autem principatus temporibus quaesturae annus aetatis vicesimus quintus, aedilitati vicesimus septimus erat constitutus (Mommsen Röm. St. R. 12 555), apparet anno fere p. Chr. 54 Tacitum natum esse, ut anno 79 quaesturam, anno 81 aedilitatem adeptus esse putandus sit. eundem annum Plinii minoris (VII, 20) epistula anno 107 conscripta demonstrat: erit rarum et insigne duos homines aetate dignitate propemodum aequales nonnullius in litteris nominis alterum alterius studia fovisse. equidem adolescentulus cum iam tu fama gloriaque floreres, te sequi tibi longo sed proximus intervallo et esse et haberi concupiscebam. haec Plinius, cum anno centesimo consul fuisset, quadragesimo sexto aetatis anno Tacito amico scripsit qui quinquaginta tres annos natus erat et tribus annis ante Plinium consul fuerat: certe aetate et dignitate propemodum aequales, sed Tacitus maior erat. neque rationi nostrae repugnat, quod Tacitus scribit c. 1. Dialogi qui anno fere 75 habitus esse fingitur ut verba docent c. 17. sextam iam felicis huius principatus stationem, qua |