2 Si defuncti unus sit filius, ex altero filio mortuo item nepos unus uel etiam plures, ad omnes hereditas pertinet, non ut in capita diuidatur, sed in stirpes, id est ut filius solus mediam partem habeat et nepotes, quotquot sunt, alteram dimidiam: 5 aequum est enim nepotes in patris sui locum succedere et eam partem habere, quam pater eorum, si uiueret, habiturus esset.

3 Quam diu suus heres speratur heres fieri 10 posse, tam diu locus agnatis non est, uelut si uxor defuncti praegnans sit, aut filius aput hostes sit.

4 Agnatorum hereditates diuiduntur in capita: uelut si sit fratris filius et alterius fratris duo plu- 15 resue liberi, quotquot sunt ab utraque parte personae, tot fiunt portiones, ut singuli singulas capiant.

5 Si plures eodem gradu sunt agnati, et quidam eorum hereditatem ad se pertinere noluerint, 20 uel ante quam adierint decesserint, eorum pars adcrescit his, qui adierint. quodsi nemo eorum adierit, ad insequentem gradum ex lege hereditas

ut 1) legis XII praecepta proponat. SS 1-6: Gai III 1-16.

4

1 defuncti unus Io. Cannegieterus, Lachmannus. defunctus Vat. ed. princ. defuncti Cuiacius in not. defuncto Hugo 2 et ex Cuiacius in not. 2 mortuo item Lachmannus. mortuo iam Vat. ed. prine. iam mortuo Cuiacius in not. nepus Vat. 3 sed] sed ut ed. princ. stirpe Vat. 6 equi Vat. in p. s. locum Hugo (Ciu. Mag. IV 405). in p. s. loco Vat. p. s. loco ed. princ. Cf. Gai III 8 'placebat nepotes neptesue...in parentis sui locum succedere.' 7 habete Böckingii apogr. Vat.

9 heres fieri Vat.

14 ueluti ed. princ..

Vat. 18 sint Hugo I.
Hugo ibid.

11 pregnans Vat.

frater filius Vat. C. A. p. 1607

aput Vat. plures uel 21 adierunt

non transmittitur, quoniam in legitimis hereditatibus successio non est.

6 Ad feminas ultra consanguineorum gradum legitima hereditas non pertinet: itaque soror fratri 5 sororiue legitima heres fit.

7. Ad liberos matris intestatae hereditas ex lege duodecim tabularum non pertinebat, quia feminae suos heredes non habent: sed postea imperatorum. Antonini et Commodi oratione in senatu 10 recitata id actum est, ut sine in manum conuentione matrum legitimae hereditates ad filios pertineant, exclusis consanguineis et reliquis agnatis. 8 Intestati filii hereditas ad matrem ex lege duodecim tabularum non pertinet: sed si ius 15 liberorum habeat, ingenua trium, libertina quattuor, legitima heres fit ex senatus consulto Tertulliano, si tamen ei filio neque suus heres sit, quiue inter suos heredes ad bonorum possessionem a praetore uocatur, neque pater, ad quem lege

$ 61 Post hanc paragraphum omissa ab excerptore Vlpiani uerba, quae Collatio XVI 4, 2 seruauit, Böckingio auctore addenda sunt: 'Si agnatus defuncti non sit, eadem lex duodecim tabularum gentiles ad hereditatem uocat his uerbis SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILES FAMILIAM HABENTO. Nunc nec gentilicia iura in usu sunt.' In quem locum haec est scripturae discrepantia: eamdem Ber. eandem Vind. uocant Ber. uocantur Vind. si agnatus Scal. apogr. in marg. si gnatus Ber. sic natus Vind. nec escit Charondas Leg. XII Tab. 26, Cuiacius Obs. VII 18. neseit Ber. Vind. familias Vind. habento. Nunc] heres hanc libri. habento corr. Charondas 1. e. nunc Oiselius ap. P. Pithoeum. Cf. Dirksenus 1. c. p. 357 sqq. Schillingius Diss. crit. p. 65-85 in usus est Vind. Cf. Gai III 17: Si nullus agnatus sit, eadem lex XII tabularum gentiles ad hereditatem uocat: qui sint autem gentiles primo commentario rettulimus: et cum illic admonuerimus totum gentilicium ius in desuetudinem abisse, superuacuum est hoc quoque loco de ea re curiosius tractare.'

2) de senatus consultis Orphitiano et Tertulliano disserat SS 7.8: de quibus nihil est apud Gaium: cf. tamen Gai III 24.

3 gradu Vat. 5 sorori uel Vat. 6 matre intestate Vat. 8 jmp. antoninus Vat. 10 manum Hugo 2. manu Vat. ed. princ. Sed uide Brissonium Parerg. 73 cuentioné Vat. 14 pertinet parum conuenire cum pertinebat u. 7 opinatur Hugo I. C. A. p. 1607 18 possessione Vat. 19 lege Vat.

hereditas bonorumue possessio cum re pertinet, neque frater consanguineus: quodsi soror consanguinea sit, ad utrasque pertinere iubetur hereditas.

XXVII DE LIBERTORVM SVCCESSIONIBVS VEL 5

BONIS

1 Libertorum intestatorum hereditas primum ad suos heredes pertinet, deinde ad eos, quorum liberti sunt, uelut patrónum, patronam liberosue patroni. 2 Si sit patronus et alterius patroni 10 filius, ad solum patronum hereditas pertinet. 3 Item patroni filius patroni nepotibus obstat. 4 Ad liberos patronorum hereditas defuncti pertinet, ita ut in capita, non in stirpes, diuidatur.

5 Legitimae hereditatis ius, quod ex lege duo- 15 decim tabularum descendit, capitis minutione amittitur.

XXVIII DE POSSESSIONIBVS DANDIS

1 Bonorum possessio datur aut contra tabulas testamenti, aut secundum tabulas, aut intestati.

b) DE LIBERTORVM SVCCESSIONIBVS: XXVII. De huius tituli inscriptione recte olim Schultingius: de bonis hic non agitur generaliter: adeoque illa DE BONIS forte sunt ab illo qui haec excerpsit.' Cuius inscriptionis incommoda deinceps Schillingius, Lachmannus, denique Mommsenus significarunt. Apud Gaium nihil est, quod huic titulo respondeat.

Post S 1 inseri iubet Mommsenus Collat. XVI 4, 2, quem locum nos Böckingium secuti ad XXVI 6 ascripsimus.

nus.

$ 5 qui hunc locum obtineat e Gai III 51 perspici monet LachmanSed cf. Böckingii syst. tab. cum adn. XXVIII DE POSSESSIONIBVS DANDIS: Gai III 18-76. Vide ad tit. XVIIII et XX.

11 patrů Vat. tibus. Cf. Gai III 60. 1 D. XXXVIII 2 rus. ptinet aut Vat.

XXVII 5-XXVIIII. Cf.
Vlpianum de honorum

12 Fortasse alterius patroni nepoPauli Sent. Rec. III 2, 1. L. 23, 13 pertinet, ita ut Io. Cannegietepertinet ut edd. 14 stirpe Vat.

20 secundum Bluntschelius (cf. XX 14). ‘addit in marg. manuscr. secundum' marg. Char. a. aduersus Vat. ed. princ. aut Cuiacius in not. omisit Vat. ed. princ.

20

2 Contra tabulas bonorum possessio datur li beris emancipatis testamento praeteritis, licet legitimo iure non ad eos pertineat hereditas. 3 Bonorum possessio contra tabulas liberis tam natu5 ralibus quam adoptiuis datur: sed naturalibus qui dem emancipatis, non tamen et illis, qui in adoptiua familia sunt, adoptiuis autem his tantum, qui in potestate manserunt. 4 Emancipatis liberis ex edicto, datur bonorum possessio, si parati sunt 10 cauere fratribus suis, qui in potestate manserunt, bona, quae moriente patre habuerunt, se conlaturos.

5 Secundum tabulas bonorum possessio datur scriptis heredibus, scilicet si eorum, quibus contra 15 tabulas competit, nemo sit, aut petere nolint. 6

Etiam si iure ciuili non ualeat testamentum, forte quod familiae mancipatio uel nuncupatio defuit, si signatum testamentum sit non minus quam septem testium ciuium Romanorum signis, bonorum pos20 sessio datur.

7 Intestati datur bonorum possessio per septem gradus: primo gradu liberis, secundo legitimis he

possessionibus scripsisse Schultingius arbitratur. Distribuitur argumentum in partes quattuor: a) de possessionibus dandis ex edicto successorio: XXVIII; b) de bonis libertorum possidendis ex edicto partis dimidiae et lege Papia: XXIX; c) de bonis Latinorum libertorum; d) de bonis eorum qui dediticiorum numero sunt. Atque duae partes postremae mutilato epitomae exitu ablatae sunt. Primam autem partem, compendiose a Gaio III 26-38 absolutam, multo plenius hoc titulo exposuit Vlpianus, ita quidem, ut

1) de personis quibus aut contra tabulas (S$ 2-4), aut secuudum tabulas (SS 5.6), aut intestati (§§ 7-9) bonorum possessio detur,

2 legitimo iure Lachmannus. legitimo Vat. Cuiaciana b. legitima ed. princ.

3 non ad eos Vat. Cuiaciana b. 4 tam naturalibus quam adoptietiam emancipatis post Schultingium 10 fratribus Cuiacius in not. patrib: habuerint Hugo I. C. A. p. 1607. nollent Vat. nolit prop. Böckingius. 16 testamento Vat. 17 defuit **

Io. Cannegieterus
Vat. ed. princ.
15 nolint ed. princ.
uoluerit Huschkius
Vat. 21 intesti Vat.

22 secundù Vat.

redibus, tertio proximis cognatis, quarto familiae patroni, quinto patrono, patronae, item liberis uel parentibus patroni patronaeue, sexto uiro, uxori, septimo cognatis manu missoris, quibus per legem Furiam plus mille asses capere licet. et si nemo 5 sit, ad quem bonorum possessio pertinere possit, aut sit quidem, sed ius suum omiserit, populo bona deferuntur ex lege Iulia caducaria. 8 Liberis bonorum possessio datur tam his, qui in potestatem usque in mortis tempus fuerunt, quam emancipa- 10 tis, item adoptiuis, non tamen etiam in adoptionem datis. 9 Proximi cognati bonorum possessionem accipiunt non solum per feminini sexus personam cognati, sed etiam agnati capite diminuti: nam licet legitimum ius agnationis capitis minu- 15 tione amiserint, natura tamen cognati manent.

10 Bonorum possessio datur parentibus et liberis intra annum, ex quo petere potuerunt, ceteris intra centum dies. 11 Qui omnes intra id tempus si

2) de temporibus quibus detur bonorum possessio (S$ 10.11) deque datae possessionis effectu (S$ 12.13) agat.

1.2 familiae patroni, quinto patrono Cuiacius in not. post. familiae patroni patrono Vat. familiae: quinto patrono ed, princ. 2 item liberis uel parentibus Huschkius (Studien p. 77). item liberosue Vat. liberisue ed. princ. item liberis parentibusue Cuiacius in not. post. E cod. Tilii Cuiacius Obs. XX 34 sententiam ita refert: 'Rectissime Vlpianus - - lib. Reg., ut in ipso originali legi, quod est penes Iac. Tilium Intestati bon. possessionem dari quarto gradu familiae patroni. Quinto patrono patronae..item liberis patroni patronaeue, ubi quartum et quintum gradum uocat, quam ante ex Inst. Iust. dixi quintum et sextum.' 3 patroneue Vat. uero Vat. 5 licet. et si nemo Vat. Cuiaciana b. licet, si nemo ed, princ. Distinctionem corr. Cuiacius in not. 9 potestate Vat. ed. princ. potestate Charondas 11 itém Vat. adoptionem ed. princ. adoptione Vat, Cuiaciana b. Sed cf. Brissonius Parerg. 73 12 possessione Vat. 14 diminutia Vat,

16 amisérint Vat. 19 omnis Vat.