33 Legatorum perperam solutorum repetitio non est.

XXV DE FIDEI COMMISSIS

1 Fidei commissum est, quod non ciuilibus uerbis, sed precatiue relinquitur, nec ex rigore iuris ciuilis proficiscitur, sed ex uoluntate datur relinquentis. 2 Verba fidei commissorum in usu

fere haec sunt FIDEI COMMITTO, PETO, VOLO DARI et similia. 3 Etiam nutu relinquere fidei com10 missum in usu receptum est. 4 Fidei commissum relinquere possunt, qui testamentum facere possunt, licet non fecerint: nam intestatus quis moriturus fidei commissum relinquere potest. 5 Res per fidei commissum relinqui possunt, quae etiam per 15 damnationem legari possunt. 6 Fidei commissa

C. DE FIDEI COMMISSIS. XXV. Hoc titulo Vlpianus a consilio et ordine disputationis Gaianae subinde deflexit. Ni mirum ille, fere eandem uiam ut in legatis persecutus, a fidei commissi definitione ac formula usuque exorditur (SS 1.2.3): ac deinceps omnium fidei commissorum communia disputat, h. e. quis (§ 4) quid (§ 5) cui (§ 6) fidei committere possit, deque fidei commissi ac legati differentiis

1 sq. repetitio est Cuiacius in not. (aut..haec sententia accipienda est de legatis damnationis: quibus adici possunt legata incertis personis soluta... aut quod magis est, negatio abundat.'), Cf. Gai II 283 item [quod] quisque ex fidei commisso plus debito per errorem soluerit, repetere potest: at id quod ex causa falsa per damnationem legati plus debito solutum sit, repeti non potest. idem scilicet iuris est de eo legato, quod non debitum uel ex hac uel ex illa causa per errorem solutum fuerit.' 5 pcatiue Vat. relinquetur Vat. 6 iure Vat. 7 relinquentes Vat. 8 uere haec sunt Vat. fere sunt haec ed. princ. usu Vat. ed. princ. usu Hugo 1. C. A. p. 1607. in usum prop. Böckingius. Cf. Schillingius Diss. crit. p. 56 commissum ed. princ. fidei comisso Vat. Cuiaciana b Fortasse nam et intestatus ed. princ. intestatu Vat, intestato Cuiaciana b, Lachmannus quis quamuis Momm

senus

10 in

fidei 12

dari possunt his, quibus legari potest.

7 Latini Iuniani fidei commissum capere possunt, licet legatum capere non possint. 8 Fidei commissum et ante heredis institutionem, et post mortem heredis, et codicellis etiam non confirmatis testamento 5 dari potest, licet ita legari non possit. 9 Item Graece fidei commissum scriptum ualet, licet legatum Graece scriptum non ualeat. 10 Filio, qui in potestate est, seruoue heredibus institutis seu his legatum sit, patris uel domini fidei committi 10 potest, quamuis ab eo legari non possit. 11 Qui testamento heres institutus est, codicellis etiam non confirmatis rogari potest, uel ut hereditatem totam uel ex parte alii restituat, quamuis directo heres institui ne quidem confirmatis codicellis possit. Fidei commissa non per formulam petuntur, ut legata: sed cognitio est Romae quidem consulum aut praetoris, qui fidei commisso uocatur, in pro

12 15

(SS 7-11) et de petitione fidei commissi (S 12) quaeque non ualeant fidei commissa (S 13) exponit. Gaius autem ab hereditatibus fidei commissariis, de quibus Vlpianus S$ 14-16, exorsus (II 246–259), ad singularum rerum fidei commissa (II 260-262) pergit ac praecipue eam, cuius Vlpianus breui in extremo titulo mentionem facit, fidei commissariam libertatem (II 263-267) copiosius tractat: denique desinit in fidei commissorum legatorumque differentiis (II 269-289). Praeterea Vlpia

11

1 his quibus ed. princ. hi qui Vat. his qui Cuiaciana b, sed quibus legari non potest in marg. fidei commissa dare possunt hi qui legare possunt Cuiacius in not. post. legari (corr. ex ligari) Vat. 5 codicellis Cuinciana b. codicelli Vat. codicillis ed. princ. 6 licet ita Huschkius. licet Vat. edd. 7 grece et 8 grecé Vat. 9.10 seu his Vat. Cuiaciana b. seu si his ed. princ. ligari Vat. 12. 15 codicellis Vat. Cuiaciana b. codicillis ed. princ. 13 Fortasse uel delendum: cf. Gai II 273. 277. Sed uide p. 70, 3 14 parte Vat. directo Vat. Cuiaciana b. ex directo ed. princ. 17 legata (corr. e li gata) Vat. 18 fidei comisso Vat. prob. Lachmannus, idem de fidei commisso coniciens. fidei commissarius ed. princ.

uinciis uero praesidis prouinciae.

13 Poe

nae causa uel incertae personae ne quidem fidei commissa dari possunt.

14 Is qui rogatus est alii restituere heredita5 tem, lege quidem Falcidia locum non habente, quoniam non plus puta quam dodrantem restituere rogatus est, ex Trebelliano senatus consulto restituit, ut ei et in eum dentur actiones, cui restituta est hereditas: lege autem Falcidia interueniente, 10 quoniam plus dodrantem uel etiam totam hereditatem restituere rogatus sit, ex Pegasiano senatus consultu restituit, ut deducta parte quarta ipsi, qui scriptus est heres, et in ipsum actiones conseruentur, is autem, qui recipit hereditatem, legatarii nus sub finem tituli $ 17 a Gaio omissum fidei commissum tacitum leuiter perstringit. Cf. Böckingii syst. tab. cum adn.

1 praesidis prouinciae scripsi Lachmanno auctore. psidib: prouinciaru Vat. praesidum prouinciarum edd. praesidis prouinciarum praefert Lachmannus. Of. Gai II 278 'fidei commissa uero Romae quidem aput consulem uel aput eum praetorem, qui praecipue de fidei commissis ius dicit, persequimur: in prouinciis uero aput praesidem prouinciae.' paene Vat. 2 causa uel Sauinius (Hugo 2). cauša *** | *** uel Vat. causa certae uel ed. princ. 4 his Vat. 5 locum ed. princ. inclinatis litteris Cuiaciana b. omisit Vat. 6 plus puta ed. princ. plus puta Vat. plus..... puta Cuiaciana b 7 tribelliano Vat. 10 plus dodrantem Vat. plus quam dodrantem ed. princ. plus dodrante Hugo 5 praef. Cf. XXVIII 7. Hugo (Ciu. Mag. IV 405). Lachmannus. Vide l. 25 § 1 D. VII 1 'plus pretium soluit.' Brissonius Parerg. 74 11 restituhere Vat. est Hugo I. C. A. p. 1607 pecatiano Vat. 12 consultu Vat. consulto edd. ut Cuiacius in not, et in marg. Cuiacianae b, Vat. uel ed. princ. ipsi Hugo (Ciu. Mag. IV 403). ipse Vat. ed. princ. 13 heres, et Hugo. heres Vat. heres hereditatem restituat et ed. princ. Cuiaciana b, sed hereditatem restituat inclinatis litteris actionis Vat. 'Vt deducta parte quarta in ipsum actiones conseruentur. Cetera desunt.' Cuiacius in not. post. 14 recipit Vat. Cuiaciana b. recepit ed. princ.

8

loco habeatur.. 15 Ex Pegasiano senatus consultu restituta hereditate commoda et incommoda hereditatis communicantur inter heredem et eum, cui reliquae partes restitutae sunt, interpositis stipulationibus ad exemplum partis et pro parte sti- 5 pulationum. partis autem et pro parte stipulationes proprie dicuntur, quae de lucro et damno communicando solent interponi inter heredem et legatarium partiarium, id est cum quo partitus est heres. 16 Si heres damnosam hereditatem dicat, 10 cogitur a praetore adire et restituere totam, ita ut ei et in eum, qui recipit hereditatem, actiones dentur, proinde atque si ex Trebelliano senatus consultu restituta fuisset. idque ut ita fiat, Pegasiano senatus consulto cautum est.

17 Si quis in fraudem tacitam fidem adcommodauerit, ut non capienti fidei commissum restituat, nec quadrantem eum deducere senatus censuit, nec caducum uindicare ex eo testamento, si liberos habeat.

18 Libertas dari potest per fidei commissum.

XXVI DE LEGITIMIS HEREDIBVS

1 Intestatorum ingenuorum hereditates pertinent

D. DE LEGITIMIS HEREDITATIBVS: quo comprehenduntur a) de gentiliciorum hereditatibus: XXVI; b) DE LIBERTORVM SVCCESSIONIBVS: XXVII. Cf. Schillingius Diss. crit. p. 64.

HEREDIBVS, quod est in inscriptione tit. XXVI, a breuiatore pro

1 locu Vat. pecatiano Vat.

consultu Vat. con

sulto edd. 5 partes & pro partes Vat. 6 partes aut et p partes stipulationis ppriae Vat.

9 partiaru Vat.

11 cogitur Hugo 5 praef. coget Vat. ed. princ.
actionis Vat.

restituhere Vat. 12 eum] eo Vat.

13 pinde Vat. Cuiaciana b. perinde ed. princ. Tribelliano Vat. consultu Vat, consulto edd. 14 pegatiano Vat. 15 cautum est ed. princ. cautu Vat. Cuiaciana b. cauetur prop. Böckingius 20 liberos Vat. in litura si ex liberis existat Cuiacius in notis 23 pertinent Collatio. ed. princ. Vlp. pertinet Vat.

15

20

primum ad suos heredes, id est liberos, qui in potestate sunt, ceterosque, qui in liberorum loco sunt si sui heredes non sunt, ad consanguineos, id est fratres et sorores ex eodem patre: si nec hi 5 sunt, ad reliquos agnatos proximos, id est cognatos uirilis sexus per mares descendentes eiusdem familiae. id enim cautum est lege duodecim tabularum hac SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC ESCIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HA10 BETO.

fectum, Vlpianus hereditatibus scripserat, exhibitum in Collatione TIT. XVI DE LEGITIMA SVCCESSIONE KAP. IIII. VLPIANVS LIBRO SINGVLARI SVB TITVLO DE LEGITIMIS HEREDITATIBVS (Vlpianus... titulo om. Vind.): Intestatorum HABETO.' Cf. Schillingius Diss. crit. p. 15 sq. et p. 48 sq.

S 1 Ingenuorum] gentiliciorum Collatio, quod ab Vlpiano scriptum excerptor mutauit eodem consilio, quo conseruata in eodem Collationis titulo § 2 Vlpiani uerba (uide XXVI 6), quippe quae ita desinerent: nunc nec gentilicia iura in usu sunt, extinxit. Vide de illa permutatione Hugonem (Ciu. Mag. VI 498), Lachmannum, denique Mommsenum.

De gentiliciorum autem hereditatibus Vlpianus bipertite agit,

2 in liberorum Vat. ed. princ. Vlp. Vind. Coll. liberorum Berol. Coll. Cf. Schillingius Diss. crit. p. 55. Heimbachius (Leipz. Repert. 1843 III p. 108) 3 non sint Collatio 4 et] aut Vind. Coll. patrem Berol. Coll. 5 proximos id est cognatos omisit Collatio 6 uirili Vind. Coll. matres Vind. Coll. eusdem Berol. Coll. 7 id] his Berol. ed. Pith. Coll. sic Cuiacius legem Berol. Coll. 8 hac Collatio. Vat. Cuiaciuna b Vlp. ac ed. princ. ast Ant. Contius Breu. coll. uet. 1. XII tab. fragm. p. 271. at Io. Cannegieterus. Cf. Dirksenus (ZwölfTaf. Fragm. p. 349 sqq.) intestato Vat. Cuiaciana b Vip. intestatus Collatio. ed. princ. Vlp. cui suus] cuius Collatio 9 escit Charondas Leg. XII Tab. 25. Cuiacius Obs. VII 18. omisit sed lacuna relicta Vat. Vlp. est Collatio. sit Hauboldus Leg. XII Tab. 14 in Prodr. nou. edit. Inst. Cf. 0. Mülleri Festus p. 386 cui suus extabit heres, nec ed. princ. cui suus heres nec extabit Cuiacius in not. Cuiaciana b familiam Vind. Coll. ed. princ. Vip. familia Berol. Coll. familiae Vat. Vip. habeto Vat. edd. Vip. habeatur codd. edd. Coll.