HOMINEM

HERES

HOMINEM

DARE, heredis electio est, quem uelit dare.

15 Ante heredis institutionem legari non potest, quoniam uis et potestas testamenti ab here

eam legem ueniat 4) de in utiliter legatis SS 15-24: de quibus Gaius II 229-245.

electio .ẽ. nisi X uelit dare Vat., in quo tacite est a m. pr. in litura, relicua inclinatis litteris expressa a sec. ma. in lacunis codicis addita: in heredis i m. alt. ex e facta, denique uelit dare (ut sequens ante) pr. ma. sed pallido atramento scripta. idemque est et si tacite legauerim Titio hominem, aut decem, heres meus dato hominem dare heredis electio est rel. om. ed. princ. In cod. Tilii tria uacua spatia esse ab idemque est usque ad hominem, et ab hoc uerbo usque ad heres et ab hoc rursus ad illa hominem dare heredis electio est, praeterea haec quem uelit dare oblitterata fuisse, ita tamen ut adhuc agnosci potuerint illa uelit dare testatur Cuiacius Obs. XVII 28, ubi haec ille supplementa: idemque est si (est et si Cuiaciana b) generaliter legauerim Titio hominem. At si ita heres meus damnas esto hominem dare heredis electio est, quem uelit dare proposuit, exhibita, sed illa si generaliter... Titio et postea quem inclinatis litteris expressa, in Cuiaciana b. idemque est, si tacite legauerim Titio hominem. At si ita: Heres meus damnas esto hominem dare, heredis electio est rel. om. Cuiacius in notis. idemque est, et si ita cui legauerim: Titio hominem do. at si ita dixerim heres meus damnas esto hominem dare, heredis electio est quem uelit dare Göschenus. idemque est et si tacite optionem ita legauerim: Titio hominem do lego. Quod si per damnationem legatum sit, ueluti hoc modo: Titio hominem aut decem heres meus damnas esto dare, h. e. e., quem u. d. Zurneddenus apud Hugonem 5 praef. idemque est etsi tacite data sit optio, hoc modo: Titio hominem do lego. si uero per damnationem, uelut heres meus damnas esto hominem dare, h. e. e., quem u. d. Lachmannus, idemque est, etsi tacite legauerim optionem. At si ita: heres meus damnas esto hominem dare, heredis electio est, quem uelit dare Sauinius (Obligationenr. 1 393) 3 heredis (is m. alt. ex e corr.) institutione (m. alt.) Vat. 4 uis ló. Cannegieterus, Lachmannus (conl. Paul. l. 1 D. XXVI 1. Gai I 122. Cf. IV 144 al.). omisit Vat. ed. princ.

dis institutione incipit. 16 Post mortem heredis legari non potest, ne ab heredis herede legari uideatur, quod iuris ciuilis ratio non patitur. in mortis autem heredis tempus legari potest, uelut

5 CVM HERES MORIETVR.

17 Poenae causa legari non potest. poenae autem causa legatur, quod cohercendi heredis causa relinquitur, ut faciat quid aut non faciat, non ut ad legatarium pertineat, ut puta hoc modo SI FI10 LIAM TVAM IN MATRIMONIO TITIO CONLOCAVERIS, DECIM MILIA HS. SEIO DATO.

18 Incertae personae legari non potest, uel uti

QVICVMQVE FILIO MEO FILIAM SVAM IN MATRIMONIO CONLOCAVERIT, EI HERES MEVS TOT MILIA HS.

1 institutioně (* m. alt.) Vat.

3 in ed. princ. (Cf. XXVIII 8. Pauli Sent. Recept. III 6, 6). & Vat. ad Lachmannus 4 legari (i pr. ma. ut uid. in e corr.) Vat. 5 morietur Lachmannus (Cf. Paul. 1. c.). moriat Vat. ed. princ. ut Veron. Gai II 232 6 paene Vat. bis ligari et 7 ligatur Vat. 7 cohercendi Vat. causa ed. princ. omisit Vat. Cf. Gai II 235: 'poenae autem nomine legari uidetur quod coercendi heredis causa relinquitur.' Fortasse poenae.. causa legatur (siue legatu. č.) quod cohercendi heredis relinquitur. Cf. l. 38 D. XL 7. Vid. l. 2 D. L 14. Gai IV 147 Lachm. Rudim. Inst. gramm. II 116 Stallb. 8 quid Cuiacius in not. marg. Cuiacianae b. quidê Vat. ed. princ. 9 ad legatarium marg. Cuiacianae b. legatarù Vat. Cuiaciana b. legatum ed. princ. 10.13 matrimonio Vat. ed. princ. (Cf. l. 77, 1 D. XXXVI 1). matrimonium utrobique Böckingius 11 decem (decim scripsi. cf. I 24) milia HS. Böckingius. dece mi decem Vat. (i m. pr. superscr. mi linea transducta delendum significauit m. alt., eadem decem in spatio a pr. ma. relicto addidit). decem milia ed. princ. 12 incerte psona Vat. 13 filiu meũ Vat. 14 heres meus Schultingius. homini Vat. ed. princ

centum

tot milia HS. Böckingius. tot mi Vat. (lineam per tot mi transductam et superscriptum centum alt, ma. addidit). tot mi....... Cuiaciana b. tot milia ed. princ. tot sestertium milia Huschkius

DATO. sub certa tamen demonstratione incertae personae legari potest, uelut EX COGNATIS MEIS,

QVI NVNC SVNT, QVI PRIMVS AD FVNVS MEVM VENERIT, EI HERES MEVS ILLVD DATO.

19 Neque ex falsa demonstratione neque ex 5 falsa causa legatum infirmatur, falsa demonstratio est uelut TITIO FVNDVM, QVEM A TITIO EMI, DO LEGO, cum is fundus a Titio emptus non sit. falsa causa est uelut TITIO, QVONIAM NEGOTIA MEA CVRAVIT, FVNDVM DO LEGO, ut negotia eius 10 numquam Titius curasset.

20 A legatario legari non potest. gatum ab eo tantum dari potest, qui

21 Le

22 15

ideoque filio familiae herede instituto uel seruo, neque a patre neque a domino legari potest. Heredi a semet ipso legari non potest.

23 Ei

qui in potestate, manu mancipioue est scripti heredis, sub conditione legari potest, ut requiratur, an quo tempore dies legati cedit, in potestate

4

1 incertae Vat. m. all. ed. princ. incerta Vat. M. pr. 3 primus Böckingius. primo Vat, ed. princ. ms Vat. Cf. p. 57, 8 7 uelut Titio] ueluti Seia Hugo 5 praef. 8 is fundus ed. prine. his fundos Vat. his fundus Cuiacius in not. post. is in edd. quibusd. cum not. Cuiacii omissum lego. Cum is f. ... non sit, falsa ed. princ. 10 ut] cum Cuiacius in notis. utut Hugo 3 13 ab eo Cuiacius in notis. Vat, m. pr. Cuiaeiana b. ei corr. Vat. m. alt. ed. princ. extraneus est Vat. m. alt. addidit in spatio pr. m. uacuo relicto, ed. princ. In cod. Tilii uacuum spatium fuisse testatur Cuiacius in not, post. ex sua persona heres est Cuiacius in not. inclin. litt, Cuiaciana b. ex testamento heres est Schultingius (cont. Vip. 1. 3 § ult. D. XXXVIII 6). testamento heres scriptus est Lachmannus (cont. XIX 13) 14 herede Schultingius, Vat. heredi ed. princ. 15 ligari Vat. ip soligari Vat. 18 legari corr. ex ligari Vat. ut requiratur Vat. Cuiaciana b. sed (at Hugo I. C. A. p. 1606) requiritur, ut ed. princ. 19 an Lachmannus (cont. § 32 I. de leg. II 20). omisit Vat. edd. legati Vat. (e corr. ex i, et ti in lit.)

16

heredis non sit. 24 Ei cuius in potestate, manu mancipioue est heres scriptus, legari potest.

25 Sicut singulae res legari possunt, ita uniuersarum quoque summa legari potest, ut puta hoc 5 modo HERES MEVS CVM TITIO HEREDITATEM MEAM PARTITO, DIVIDITO: quo casu dimidia pars bonorum legata uidetur: potest autem et alia pars, uelut tertia uel quarta, legari: quae species par titio dicitur.

10 26 Vsus fructus legari potest iure ciuili earum rerum, quarum salua substantia utendi fruendi potest esse facultas, et tam singularum rerum, quam plurium, item partis. 27 Senatus consulto

cautum est, ut etiam si earum rerum, quae in abusu 15 continentur, ut puta uini, olei, tritici usus fructus legatus sit, legatario res tradantur, cautionibus interpositis de restituendis eis, cum usus fructus ad legatarium pertinere desierit.

5) de utiliter relictis legatis. SS 25-28.

5 ms.

1 num sit Mommsenus 2 legari potest marg, utriusque Cuiacianae. Cuiacius Obs. VI 37 et in not. post. legari (e corr. ex i ut u. 3) non potest Vat. ed. princ. legari omnino potest P. Faber in not. Cf. Gai II 245 Ex diuerso constat ab eo qui in potestate [tua] est herede instituto recte tibi legari.' 4 hoc modo Erbius (Hugo Ciu. Mag. IV 402). modo Vat. Meuius ed. princ. Vat. Cf. p. 57, 8 6 partito, diuidito Cuiacius in not. partito diuidito Vat. ed. princ. partitor, diuidito Hugo I. C. A. p. 1606. Cf. Nonius p. 472, 11 'partir et pro partiretur.' p. 475, 20 6 sq. bonoru legata Vat. bolegata Cuiaciana b. bonorum legata ed. princ. bonorum Titio legata Schultingius. bonorum ei legata Böckingius 8.10 ligari Vat. 9 dicitur scripsi. appellatur Vat. m. alt. in uacuo spatio addidit. Cuiaciana b inclinatis litteris. ed. princ. 10 iure ciuili legari potest ed. prine. 11 substantia Vat. 13 plurimu Vat. item Heisius (Hugo I. C. A. p. 1606). id .e. Vat. ed. princ. patissinato consulto Vat. 14 quả Fat.

norum

.......

28 Ciuitatibus omnibus, quae sub imperio populi Romani sunt, legari potest: idque a diuo Nerua introductum, postea a senatu auctore Adriano diligentius constitutum est.

29 Legatum, quod datum est, adimi potest uel 5 eodem testamento uel codicellis testamento confirmatis, dum tamen eodem modo adimatur, quo modo datum est.

30 Ad heredem legatarii legata non aliter transeunt, nisi si iam die legatorum cedente lega- 10 tarius decesserit. 31 Legatorum, quae pure uel in diem certum relicta sunt, dies cedit antiquo quidem iure ex mortis testatoris tempore, per legem autem Papiam Poppaeam ex apertis tabulis testamenti: eorum uero, quae sub conditione relicta 15 sunt, cum conditio extiterit.

32 Lex Falcidia iubet non plus quam dodrantem totius patrimonii legari, ut omni modo quadrans integer apud heredem remaneat.

6) de ademptione et adquisitione legatorum S$ 29-31 agit: quibus nihil est in Gai institutionibus quod respondeat. Postremo 7) de modo legatorum ad legem Falcidiam. SS 32.33. Legem Falcidiam de summa in legatis permissa Gaius quoque tetigit, sed non eodem ut monui disputationis ordine: II 224-228. Ceterum Gaius etiam antiquiorum quae huc pertinerent legum mentionem fecit, h. e. legis XII tabb., Furiae, Voconiae, postremo Falcidiae, addito: et hoc iure nunc utimur. Quare Mommisenus Vlpiani breuiatorem putat antiquiores illas de summa in legatis permíssa leges, quippe quas abolitas esse uideret, suo periculo resecuisse: lex Furia quidem testamentaria bis alibi in his excerptis commemoratur I 2. XXVIII 7: cuius inconstantiae, nota non in Vlpianum, sed in eius breuiatorem cadit.

1 populi Romani Cuiacius in notis (conl. l. 26 D. XXXVI 1). marg. Cuiacianae b. ptoriani Vat. cod. Tilii teste Cuiacio Obs. XVII 28. ed. princ. Cf. XX 16 3 Hadriano Böckingius. Marco (conl. 1. 20 D. XXXIV 5) Cuiacius in not. 6 codicellis Vat. codicillis edd. Cf. II 12

11 legatariu Vat. 14 papiam popeam ed. princ. po pea. papeam Vat. 15 condicione Vat. 16 extiterit. Lex edd. cum not. Cuiacii. exteterit. lex Vat. extiterit, lex ed. princ. 18 legari Vat.