descendunt, per eminentiam autem legitimi dicuntur, qui ex lege duodecim tabularum introducuntur, seu palam, quales sunt agnati, seu per- consequentiam, quales sunt patroni. 4 Agnati sunt 5 a patre cognati uirilis sexus, per uirilem sexum descendentes, eiusdem familiae, uel uti patrui, fratres, filii fratris, patrueles. 5 Qui liberum caput mancipatum sibi uel a parente uel a coemptionatore manu misit, per similitudinem patroni tu10 tor efficitur, qui fiduciarius tutor appellatur.

6

Legitimi tutores alii tutela in iure cedere possunt. 7 Is cui tutela in iure cessa est, cessicius tutor appellatur: qui siue mortuus fuerit, sine capite minutus, siue alii tutela porro cesserit, 15 redit ad legitimum tutorem tutela. sed et si legitimus decesserit aut capite minutus fuerit, cessicia quoque tutela extinguitur. 8 Quantum ad agnatos pertinet, hodie cessicia tutela non procedit, quoniam permissum erat in iure cedere tutela 20 feminarum tantum, non etiam masculorum: femi

S$ 3.4 Legitima tutela agnatorum et patronorum. Cf. Gai I.155157. 165. $5 Fiduciarins tutor. Cf. Gai I 166. SS 6-8 Cessio tutelae legitimae. Cf. Gai I 168-172.

$ 8 lex Claudia sustinet] Haec excerptorem iam ita scripta in integro suo Regularum codice repperisse suspicatur Monimsenus: quae

3 palam scripsi. p palam Vat. propalam edd. 3.4 agniti Vat. 5 uirilés Vat. 6 patrui fratres filii fratris patruelis Vat. ed. princ. fratres, filii fratris, patrui, patrueles Charondas. patrui, fratres patrueles, filii fratris patruelis Cuiacius in not. 8 a coemptionatore Hugo 4 (cf. Gai I 166). aquo emptia natore Vat. a quoemptionatore Cuiaciana b. a coemptore ed. princ. 11 tutelam Hugo 3

12 cessa ed. cum not. Cui. Fabrot. concessa Vat. ed. princ. cessitius Turnebus Adu. VII 21 (Cf. Gai I 169. 170). cessicus Vat. ed. princ. 14 tutelam Hugo 3 porro cesserit Heisius (Hugo I. C. A. p. 1604). pcesserit Vat. Cuiaciana b. cesserit ed. princ. 18 hodie cessitia tutela ed. princ. o diecessi atutela Vat. hodie cessio tutelae Schillingius 19 tutelam Hugo 3

narum autem legitimas tutelas lex Claudia sustulit, excepta tutela patronorum.

9 Legitima tutela capitis diminutione amittitur. 10 Capitis diminutionis species sunt tres, maxima, media, minima. 11 Maxima capitis di- 5 minutio est, per quam et ciuitas et libertas amittitur, uel uti cum incensus aliquis uenierit, aut quod mulier alieno seruo se iunxerit, denuntiante domino eius ancilla facta fuerit ex senatus consulto Claudiano. 12 Media capitis diminutio dicitur, 10 per quam sola ciuitate amissa libertas retinetur: quod fit in eo, cui aqua et igni interdicitur. 13 Minima capitis diminutio est, per quam et ciuitate et libertate salua status dum taxat hominis mutatur: quod fit adoptione et in manum conuentione. 15 14 Testamento quoque nominatim tutores dati confirmantur eadem lege duodecim tabularum his uerbis VTI LEGASSIT, SVPER PECVNIA TVTELAVE,

quoniam ille non recte capiebat, praeter morem aboliti iuris notitiam reliquit. SS 9-13 Amissio tutelae legitimae (agnatorum). Capitis

diminutio. Cf. Gai I 158-163.

1 sustulit Cuiacius in notis. (Cf. Gai I 171). sustinet Vat. ed. princ. 2.3 sustinet. excepta t. patronorum. Legitima Vat. sustinet. Excepta t. patronorum, legitima ed. princ. Correxit distinctionem Schultingius 4 diminutio7 uenierit nis Hugo 5 praef. minutionis Vat. ed. princ. ed. princ. uenerit Vat. Cuiaciana b qd (quod) Vat. Cuiaciana b. cum ed. princ. 9 eius Huschkius. et Vat. ed. princ. 14 homines Vat. 15 manu conditioné Vat.

16 tutoris Vat. tutores dati nominatim Hugo I. C. A. p. 1605 17 eade lege duodécim Vat. 18 pecunia tutelaue ed. princ. pecunia tutelabae Vat., in quo latere fortasse pecuniae tutelaeue post alios Huschkius adnotauit (Rhein. Mus. f. Iurispr. VII 67). De super cum genet. cf. Rudim. Inst. gramm. II 235 Stallb. In lege ipsa ante pecunia additum fuisse familia (cf. Cic. de inu. II 50, 148. Ad Herenn. I 13, 23) post Cuiacium et alios (cf. Dirksenus Zwölftaf. Fragm. p. 337 sq. 342) Huschkius 1. c. demonstrauit: quam uocem tamen Böckingius non debuit in textum VIpiani inferre. Cf. Heimbachius (Leipz. Repert. 1843 III p. 104)

SVAE REI, ITA IVS ESTO: qui tutores datiui appellantur.

15 Dari testamento tutores possunt liberis, qui in potestate sunt. 16 Testamento tutores dari possunt hi, cum quibus testamenti fa5 ciendi ius est, praeter Latinum Iunianum: nam Latinus habet quidem testamenti factionem, sed tamen tutor dari non potest: id enim lex Iunia prohibet. 17 Si capite diminutus fuerit tutor testamento datus, non amittit tutelam: sed si ab10 dicauerit se tutela, desinit esse tutor: abdicare autem est dicere nolle se tutorem esse. in iure cedere autem tutela testamento datus non potest: nam et legitimus in iure cedere potest, abdicare se non potest.

15

18 Lex Atilia iubet mulieribus pupillisue non habentibus tutores dari a praetore et maiore parte tribunorum plebis, quos tutores Atilianos appellamus. sed quia lex Atilia Romae tantum locum habet, lege Iulia et Titia prospectum est, ut in 20 prouinciis quoque similiter a praesidibus earum dentur tutores.. 19 Lex Iunia tutorem fieri iubet Latinae uel Latini inpuberis eum, cuius etiam ante

S$ 14-17 Testamento dati tutores. Cf. Gai I 144-154.

SS 18-24 Ex uariis legitimis causis a magistratu dati uel petiti tutores. Cf. ad tit. XI et Gai I 173-187.

6 téstamenti factione Vat.

11

1 suae rei datiuum esse (legassit i. e. legem dixerit suae rei) ostendit Schillingius (Bemerk, üb. R. R. G. p. 97) dauiti Vat. 2 tutoris Vat. 4 testaménti Vat. ee. In iure. cedere aut ed. princ. esse. In iure 12 tutelam Böckingius 16.17 tutoris Vat.

20

Vat. esse in iure. Cedere autem autem cedere Cuiacius in not., 13 nam et] tametsi Mommsenus 17 plebes Vat. 19 'fortasse habebat.' Böckingius prouinciis quoque Charondas. prouincia quoque Vat. ed. princ. prouincia quaque Marezollius (Hugo 1. C. A. p. 1605). Cf. VIII 4 21 tutore Vat. 22 latinae Vryhoffius Obs. iur. ciu. c. 31 p. 154, Vat. Latino ed. princ. Latini inpuberis Lachmannus. latinis inpuberib: Vat. ed. princ. euius Val. Cuiaciana b. Cuiarius in not. post.

qui ed. princ.

manu missionem ex iure Quiritium fuit. 20 Ex lege Iulia de maritandis ordinibus tutor datur a praetore urbis ei mulieri uirginiue, quam ex hac ipsa lege nubere oportet, ad dotem dandam, dicendam promittendamue, si legitimum tutorem pu- 5 pillum habeat. sed postea senatus censuit, ut etiam in prouinciis quoque similiter a praesidibus earum ex eadem causa tutores dentur. 21 Praeterea etiam in locum muti furiosiue tutoris alium dandum esse tutorem ad dotem constituendam senatus 10 censuit. 22 Item ex senatus consulto tutor datur mulieri ei, cuius tutor abest, praeter quam si patronus sit, qui abest: nam in locum patroni absentis tutor aliter peti non potest, nisi ad hereditatem adeundam et nuptias contrahendas. idemque 15 permisit in pupillo patroni filio. 23 Hoc amplius senatus censuit, ut si tutor pupilli pupillaeue suspectus a tutela submotus fuerit uel etiam iusta de causa excusatus, in locum eius alius tutor detur.

1 ex iure ed. princ. qui ius Vat. ius Cuiacius in not. post. qui (i. e. quis) iure Mommsenus. cuiusque ius Huschkius fuerunt siue fuerint Schillingius. Cf. Gai I 167 'set Latinarum et Latinorum inpuberum [tutelae non] ad...pertinet, sed ad eos quorum ante manu missionem ex iure Quiritium [fuerunt].' 3 urbis] urbano prop. Schultingius ut p. 29, 5 5 promitténdaue Vat. 6 pupillum Vat.

13 ab

Cuiaciana b. cod. Tilii teste Cuiacio Obs. XVII 28. pupilla non ed. princ. illa non P. Faber in not. non Cuiacius in not. 7 prouinciis quoque Charondas. prouintia quoque Vat. ed. princ. prouincia quaque Marezollius. Vide p. 27, 20 similitér Vat. 8 preterea Vat. 9 alium prop. Hugo 4. alterum Vat. ed. princ. sentes Vat. 14 tutor aliter scripsi. alter (superscr. i m. pr.) Vat. (cf. Lachm.). alter ed. princ. alius tutor Huschkius 15 contraendas Vat. 16 pupillo, quod demi iusserat Cuiacius in not., idem retineri uult Obs. XVII 28 17 pupilleue Vat. 18 tutella Vat. 19 eius alius

i

tutor detur scripsi. eius tutor alius Vat. eius tutor alius detur ed. princ. eius detur alius Marezollius (Hugo I. C.

24 Moribus tutor datur mulieri pupilloue, qui cum tutore suo lege aut legitimo iudicio agere uult, ut auctore eo agat (ipse enim tutor in rem suam auctor fieri non potest): qui praetorianus tu5 tor dicitur, quia a praetore urbis dari consueuit.

25 Pupillorum pupillarumque tutores et negotia gerunt et auctoritatem interponunt: mulierum autem tutores auctoritatem dum taxat interponunt.

26 Si plures sunt tutores, omnes in omni re de10 bent auctoritatem accommodare, praeter eos qui testamento dati sunt: nam ex his uel unius auctoritas sufficit.

27 Tutoris auctoritas necessaria est mulieribus quidem in his rebus: si lege aut legitimo iu15 dicio agant, si se obligent, si ciuile negotium gerant, si libertae suae permittant in contubernio alieni serui morari, si rem mancipi alienent. pupillis autem hoc amplius etiam in rerum nec mancipi alienatione tutoris auctoritate opus est. 20 28 Liberantur tutela masculi quidem pubertate: puberem autem Cassiani quidem eum dicunt, qui habitu corporis pubis apparet, id est

esse

S25] Hinc duo de tutela loci tractantur, ab Gaio et Vlpiano in extremo capite positi, qui sunt: 1) de auctoritate tulorum S$ 25-27. Cf. Gai I 189-193. 2) de finienda tutela SS 28-28. Cf. Gai I 194.

196.

A. p. 1605). eius detur tutor alius mauult Böckingius. Cf. Gai 1 182 si tutor... remotus sit in locum eius alius tutor [detur].' 4 praetorius (ut est Gai I 184. § 3 I. de auct. tut. 1 21 et paraphr. Theophili in h. 1.) prop. post P. Fabrum in not. Io. Cannegieterus. Cf. Hugo I. C. A. p. 1605 5 dicetur Vat. qui a Vat. urbis] Vid. p. 28, 3

с

17

7 et autoritatem Vat. 10 auctoritate a comodare Vat. testamento Cuiacius in notis. tunc Vat, ed. princ. 13 auctoritas necessaria Vat. * 14 réb: Vat. rem mancipi Cuiaciana b. cod. Tilii teste Cuiacio Obs. XVII 28. rem mancipia Vat. mancipia ed. princ. 19 auctoritate Vat. Fortasse alienationem tutoris auctoritate 22 habito Vat. pubis Vat. pubes edd.