Page images
PDF
EPUB

II DE STATV LIBERO VEL STATV LIBERIS

1 Qui sub conditione testamento liber esse iussus est, statu liber appellatur. 2 Statu liber, quam diu pendet conditio, seruus heredis est.

3 Statu liber, seu alienetur ab herede, siue 5 usu capiatur ab aliquo, libertatis conditionem secum trahit. 4 Sub hac conditione liber esse iusSUS: SI DECEM MILIA HEREDI DEDERIT, etsi ab herede abalienatus sit, emptori dando pecuniam ad libertatem peruenit: idque lex duodecim tabularum iu- 10 bet. 5 Si per heredem factum sit, quo minus statu liber conditioni pareat, proinde fit liber, atque si conditio expleta fuisset. 6 Extraneo pecuniam dare iussus et liber esse, si paratus sit dare, et is cui iussus est dare, aut nolit accipere, aut ante 15 quam acceperit moriatur, proinde fit liber, ac si pecuniam dedisset.

7 Libertas et directo potest dari hoc modo LIBER SIT, LIBERVM ESSE IVBEO,

LIBER ESTO,

II DE STATV LIBERO VEL STATV LIBERIS] Hic index Mommseno uidetur ex breuiatoris officina profectus esse: nec enim inscriptio, quae ne Latine quidem scripta est, omnia comprehendit, quae hoc titulo tractantur (SS 7-12 de directa et per fidei commissum data manu missione agitur): et tituli argumentum ad manu missionem testamentariam pertinet. Cf. Schillingius Animadu. spec. I.

1 DE STATV LIBERV VEL STATV LIBERIS Vat. De statu

statu liber

3 quãdiu

liberis ed. princ. De statu libero Schillingius (st. li. ead. m.) Vat. 4 pendit Vat. est ed. princ. inclin. litt. Cuiaciana b. omisit Vat. 6 usu capiatur Cuiaciana b in mrg. Cf. Obs. XIII 16 et not. post. suscipiatur Vat. ed. princ. 8 heréde Vat. 9 pecunia Vat. 10 peruenit Marezollius (Hugo 1. C. A. p. 1603). pueniet 11

herede Vat.

lex

Vat. ed. princ. idq: duodecim (lex ead. m.) Vat. 12. 16 proinde (pinde) Vat. Cuiacjana b. perinde ed. princ. condicio Vat. 14 et liber esse ed. princ. ut liber .ee. Vat. ut liber esset Bluntschelius. Cf. Heimbachius (Leipz. Repert. 1843 III p. 103) nolit Turnebus Adu. VII 21. nollet Vat. ed. princ.

15

MANV MITTAT.

et per fidei commissum, ut puta ROGO, FIDEI COMMITTO HEREDIS MEI, VT STICHVM SERVVM 8 Is qui directo liber esse iussus est, horcinus fit libertus: is autem cui per fidei commis5 sum data est libertas, non testatoris, sed manu missoris fit libertus. 9 Cuius fidei committi potest ad rem aliquam praestandam, eiusdem etiam libertas fidei committi potest. 10 Per fidei commissum libertas dari potest tam proprio seruo testa10 toris, quam heredis aut legatarii, uel euius libet extranei seruo. 11 Alieno seruo per fidei commissum data libertate, si dominus eum iusto pretio non uendat, extinguitur libertas, quoniam nec pretii computatio pro libertate fieri potest. 12 Li15 bertas sicut dari, ita et adimi tam testamento quam codicellis testamento confirmatis potest, ut tamen eodem modo adimatur, quo et data est.

III DE LATINIS

1 Latini ius Quiritium consequuntur his mo20 dis: beneficio principali, liberis, iteratione, militia, naue, aedificio, pistrino: praeterea ex senatus consulto uulgo quaesitos tres enixa. 2 Beneficio

III DE LATINIS ] 4) De Latinis. Cf. Gai I 28-35. Titulus parum accommodate ad argumentum conceptus est: certe plenior esse debuit uel ita: Latini quibus modis ius Quiritium consequuntur, Cf. Mommsenus.

2 ut Stichum ed. princ. ut iste cum Vat. uti stichum Puchta (Hugo 5 praef.). Cf. XXIV 12. Lachmannus 3 manu mittatis***is Vat. 4 horcinus Vat. ed. princ. orcinus Charondas libertus edd. cum not. Cui. Cuiaciana b.

Vat.

15

liberto Vat. ed. princ. 7 prestanda Vat. 11 comisso 12. 13 ptio. ptii Vat. 14 libertate Vat. adimitatĕtestamento Vat. 16 codicellis Vat. semper (Cf. Isidori Orig. V 24, 14). codicillis edd.

19 Latinius Vat.

21 pristino Vat. preterea et Vat. 22 uulgo quaesitum (siue quaesitos) ter (tres Böck.) enixa Hugo (Ciu. Mag. IV 394). uulgo quaesit te re nexa Vat. ueluti quae

principali Latinus ciuitatem Romanam accipit, si ab imperatore ius Quiritium impetrauerit. 3 Liberis ius Quiritium consequitur Latinus, qui minor triginta annorum manu missionis tempore fuit: nam lege Iunia cautum est, ut si ciuem Romanam uel 5; Latinam uxorem duxerit, testatione interposita quod liberorum quaerendorum causa uxorem duxerit, postea filio filiaue nato nataue et anniculo facto, possit apud praetorem uel praesidem prouinciae causam probare, et fieri ciues Romani tam ipse quam 10 filius filiaue eius et uxor: scilicet si et ipsa Latina sit: nam si uxor ciuis Romana sit, partus quoque ciuis Romanus est ex senatus consulto, quod auctore diuo Adriano factum est. 4 Iteratione fit ciuis Romanus, qui post Latinitatem, quam acceperat, 15 maior triginta annorum, iterum iuste manu missus est ab eo, cuius ex iure Quiritium seruus fuit. sed huic concessum est, ex senatus consultu etiam liberis ius Quiritium consequi.

5 Militia ius Quiritium accipit Latinus, si inter 20 uigiles Romae sex annis militauerit, ex lege Vi

sit ter enixa ed. princ. uulgo quae sit ter enixa Cuiaciana b. (scto) Volusiano quae sit ter enixa Sauinius (Hall. Allg. Litt. Zeit. 1812 II 71). uulgo quaesitum enixa Lachmannus. mulier (uirgo Schill.) quae sit ter enixa Heimbachius (Leipz. Repert. 1843 Ill p. 103) téstatione Vat. 7 duxit Vat. cullo Vat. 9 prouintiae Vat. Cui. Cuiaciana b. causa Vat. ed. princ.

5 ciue Vat.

6

ane

8 natu Vat.
causam edd. cum not.

10 ciues Romani

13

Lachmannus (conl. Gai I 29). ciuem romanŭ Vat. ed. princ. ciuis Romanus Charondas 12.13 ciues Vat. consultu Vat.

Vat.

ex scto, ut

...

14 diui atriani Vat. auctoritate diui Hadriani prop. Böckingius 16 sed iuste Heimbachius (Leipz. Repert. 1843 III p. 104) 18 .e. ut (t in lit.) consequatur Hugo I. C. A. p. 1603. ut consequi possit prop. Böckingius 18 consultu Vat. consulto edd. 19 liberi Vat. 20 accepit si omisit Vat. 21 uigilis Vat. annos Böckin21 Visellia Cuiacius in notis. Visillia Vat. ed. princ.

Vat.

gius

...

sellia. praeterea ex senatus consultu concessum est ei, ut si triennio inter uigiles militauerit, ius Quiritium consequatur. 6 Naui Latinus ciuitatem Romanam accipit, si non minorem quam decim 5 milium modiorum nauem fabricauerit, et Romam sex annis frumentum portauerit, ex edicto diui Claudi.

IIII DE HIS QVI SVI IVRIS SVNT

1 Sui iuris sunt familiarum suarum principes, 10 id est pater familiae, itemque mater familiae. 2 Qui matre quidem certa, patre autem incerto nati sunt, spurii adpellantur.

V DE HIS QVI IN POTESTATE SVNT

1 In potestate sunt liberi parentum ex iusto 15 matrimonio nati.

2 Iustum matrimonium est, si inter eos, qui nuptias contrahunt, conubium sit, et tam masculus pubis quam femina potens sit, et utrique consentiant, si sui iuris sunt, aut etiam parentes eorum,

S6] Duos extremos modos, quibus Latini ius Quiritium consequuns tur, aedificium et pistrinum (u. § 1) Mommsenus taedio epitomatori.. omissos arbitratur.

IIII DE HIS QVI SVI IVRIS SVNT] B. De his qui sui iuris sunt uel alieno iuri subiecti. IV-X. Cf. Gai I 48-141. Quae quomodo cohaereant cum superioribus atque olim ab Vlpiano fuerint distributa e

1 preterea Vat. postea P. Faber in not. consultu -Vat. consulto edd. 2 ei] ei, qui maior triginta annorum manu missus est conl. Gai I 31 Lachmannus triennium Böckingius uigilis Vat. princ. ciuitate romana Vat. nore Vat. deci Vat. (cf. I 24). lium Schultingius. milia Vat. ed. princ.

3 naui Vat. naue ed. 4 accepit Vat. midecem edd. 5 milroma Vat.

7

claudi Vat. 9 principis Vat. 11 certa omisit Vat. 12 spuri Vat. 14 et Vat.

16 Iusto Vat.

17

conubium Vat. semper tã a masculos Vat. 18 pubis Vat. pubes edd. uiripotens Turnebus Adu. VII 21 19 sint Hugo I. C. A. p. 1604, ut p. 14, 1

si in potestate sunt. 3 Conubium est uxoris iure ducendae facultas. 4 Conubium habent ciues Romani cum ciuibus Romanis: cum Latinis autem 5. Cum ser

et peregrinis ita, si concessum sit. uis nullum est conubium.

6 Inter parentes et li- 5 beros infinite cuiuscumque gradus sint conubium non est: inter cognatos autem ex transuerso gradu olim quidem usque ad quartum gradum matrimonia contrahi non poterant, nunc autem etiam ex tertio gradu licet uxorem ducere, sed tantum fratris filiam, 10

Gaio apparet I 48. Ceterum nec inscriptio IIII, nec proxima DE HIS QVI IN POTESTATE SVNT ab Vlpiano interpositae sed, quod Mommseno uidetur, ab excerptore e diuisionibus quas desideramus retentae: cum praesertim V SS 6.7 in collatione sub titulo DE NVPTIIS ex Vlpiano citentur. De nuptiis autem, quas Gaius nulla alia ratione, quam quod inter causas patríae potestatis sunt, attingit (cf. Gai I 5664), Vlpianus generatim egit, ut postea tit. VI de dotibus. Vid. Böckingii adn. ad syst. tab. et Mommseni disputationem.

Interpolationem excerptoris manu factam Mommsenus agnoscit in additis otiose, ut ipsi uidetur, infinite u. 5. filiam u. 10, ac repositis aut aut u. 10 pro nec-nec quod est in Coll. Vid. infra.

-

[ocr errors]

2 conubiu Vat. 5 Inter parentes p. 15, 7 spurii sunt] Vide Mosaicarum et Romanarum legum Collationem C TIT. VI DE INCESTIS NVPTIIS. KAP. II. VLPIANVS LIBRO REGVLARVM SINGVLARI SVB TITVLO DE NVPTIIS' (libro regularum singulari Ber. liber singulari Vind. libro singulari Verc. de nuptiis sub titulo Ber. Vind. de nuptiis titulo Verc. Cf. Schillingius Diss. crit. p. 12 sq.) 6 infinite om. Coll. cuiusque Verc. Coll. sint (siue sit) Coll. omisit Vat. edd. Vlp. 7 cognatos] cogatur Vind. Verc. Coll.

transuersu Verc. Coll. 8 usque ad quartum gradum om. ed. Pith. Coll. 9 non poterant] conpeterant Vind. Coll. etiam om. Coll. tertio] quarto Cuiacius in not. 10 sqq. sed tantum fratris filiam, non etiam sororis filiam nec amitam uel materteram, quamuis eodem gradu sit Cuaciana b. sed (si ed. princ.) tamen fratrès (fratris ed. princ.) filia non etia sororis filia aut amita uel matertera quauis eode gradu sit Vat. ed. princ. sed tantum fratris filiam (filia Ber. Vind. Verc.), non etiam sororis nec amitam (amita Vind.) nec materteram (matertera Vind. Verc.) quamuis eodem gradu sint Collatio. Cf. Cuiacius Obs. XIII 16. Sed tamen fratris aut sororis filiam nep

« PreviousContinue »