Page images
PDF
EPUB

Ubicumque: ὁ ἀνθύπατος ὁπουδήποτε ὤν, τουτέστι καὶ ἐν άλλη επαρχία, ἧς οὐκ ἄρχει δι δόναι δύναται. Οὕτως καὶ ὁ ὕπατος. ὁ δὲ praetor s...

15. (Dar. 10.

In tutelis. Sab. : ἐν τῷ παρόντι τίτλῳ διαλέγεται περὶ testamentarion ἐπιτρόπων, καὶ ὅτι ὁ διδοὺς παισὶν ἐπίτροπον ἔδοξεν δεδωκέναι καὶ τοῖς postumois τὸν αὐτὸν ἐπίτροπον.

Quid sit. Sab.: τῇ τῶν παίδων προσηγορία καὶ οἱ ἔγγονοι περιέχονται, οὐκέτι δὲ τῇ τῶν υἱῶν. Διὰ τοῦτο ὁ δεδωκὼς τοῖς παισὶν ἐπίτροπον ἔδοξεν αὐτὸν καὶ τοῖς ἐγγόνοις δεδωκέναι.

16. (Dar. 2.

...εἶπεν ἐν τῷ de tutelis αὐτοῦ α βιβλίῳ, ὡς ὅπου τις τοῦ οἰκείου ἀδελφοῦ ἀπογραφέντος εἰς τὰς latinas colonias ἐπιτροπεύει ἀνήβου ὄντος ̇ παρέλθε ἕως τοῦ τέλους τοῦ κεφαλαίου, καὶ τὸ δ ́ καὶ ε κεφάλαιον, εὑρήσεις δὲ τοῦτο ἐν τῷ ε κεφαλαίω, ὡς μετὰ ρ Επ ἀπὸ τοῦ τέλους :

Nam et..co qui a furioso: ὅτι ὁ παρὰ μαινομένου αγοράσας δύναται usucapere. Sab.: πάρελθε ν' ἔπη ἕως τοῦ et quidem cum res venit : οὐκ ἄλλως γίνεται δεσπότης ὁ ἀγοραστής.

Ubicumque]. Proconsul ubicumque est, id est etiam in provincia, cui non praeest, dare potest. Ita etiam consul. Praetor autem...

Zach. 16.)

In tutelis] Sab.: in praesenti titulo disseritur de testamentariis tutoribus et quod is, qui dedit liberis tutorem, videtur dedisse etiam postumis eundem tutorem.

Quid si] Sab. : liberorum appellatione etiam nepotes comprehenduntur, non vero filiorum. Ob id qui dedit liberis tutorem videtur eum etiam nepotibus dedisse.

Zach. 14.)

... dixit in ejus de tutelis libro I, velut ubi quis fratris sui impuberis descripti in Latinas colonias tutor est. Praetereas usque ad finem capituli et 4 et 5 capitulum invenies autem hoc in 5 capitulo post verba circiter 100 a fine:

Nam et... qui a furioso]. Qui a furioso emit potest usucapere. Sab.: praetereas 50 verba usque ad: 'et quidem cum res venit'. Non aliter fit dominus emtor.

17. (Dar. 14. Zach. 15.)

4 lignes illisibles.

Nam Latinus e lege Atilia

Nam Latinus e lege Atilia

1. Krueger, suivi dubitativement par Lenel, Pal., 2, 1155, no 5: se rapporterait alors a D., 26, 2, 6. Zach. : 'videtur'. —4. Peut-être povoßißhgs.

1

[blocks in formation]

tutor dari non potest]. Nota quod Latinus non datur Atilianus tutor, ut in fine sequentis XXXVIII libri hoc te docui.

Ex inquisitione datus tutor etiamsi patiatur capitis deminutionem, manet tutor. Praetereas 10 verba usque ad 'aliis quoque modis': captivitas tutorum vel etiam pupillorum solvit tutelam; similiter vero etiam ad tempus datus...

18. (Dar. 13. Zach. 17.)

οὐκ ἔστιν. . . .

Atilianos επίτροπος οὔτε ἀφίστασθαι δύναται οὔτε in jure cedere e. πάρελθε κέ ἔπη ἕως τοῦ Tutelam... ὁ ὑπεξούσιος ὡς μὴ ὢν legis δεκτικὸς οὐ δύναται in jure cedere ἑτέρῳ τὴν ἐπιτρο πήν. Capax: ὥς... ὁ ὑπεξούσιος ἐπίτροπος ουετει testamentarian ἐπιτροπήν.

Legitimos οὐ δύναται legitimo ἄλλῳ in jure cedere την ἐπιτροπὴν, οὐ γὰρ οἷον τε τὸν αὐτὸν καὶ legitimon εἶναι καὶ cessicion.

non est. ....... Atilianus tutor neque abdicare potest neque in jure cedere... praetereas 25 verba usque ad 'tutelam'.... Filius familias cum legis actionis (?) capaxnon sit, non potest in jure cedere alii tutelam. Capax]:... filius familias tutor... testamentariam tutelam.

Legitimus non potest legitimo alio in jure cedere tutelam, neque enim consentaneum est eundem et legitimum esse et cessicium.

[blocks in formation]
[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small]

L'ouvrage désigné de ce nom par Cujas, son 1er éditeur, est un recueil de consultations adressées par un jurisconsulte d'une époque récente à des avocats auxquels il donne en même temps la solution de la question posée et les textes qui appuient cette solution. Parmi ces consultations, quelques-unes se rapportent directement à des hypothèses concrètes, d'autres semblent indiquer d'avance à l'avocat la solution de difficultés futures. Le chapitre final ne contient que des textes et est considéré par certains comme une addition. Malgré l'utilité qu'il présente soit pour l'appréciation du niveau juridique de son temps, soit pour la connaissance des rapports qui existaient alors entre les jurisconsultes et les praticiens, ce document nous intéresse surtout par les textes qu'il cite et qui sont empruntés aux sentences de Paul et aux trois codes grégorien, hermogénien et théodosien. Le cercle même des sources auxquelles puise le compilateur et les ressemblances relevées par Huschke entre le langage de la Consultatio et celui de la lex Romana Burgundionum portent à placer sa composition au début du VIe siècle, et elle paraît avoir été écrite en France, où l'on en trouve une citation dans l'évêque Ives de Chartres au début du XIIe siècle et où l'on rencontre aussi, au XVIe, le seul manuscrit dont on ait connaissance: un ms. appartenant à Antoine Loisel duquel il offrit une copie à Cujas. C'est d'après cette copie que Cujas a publié d'abord des citations, puis le texte intégral de la Consultatio dans divers volumes qui, le ms. de Loisel et la copie de Cujas étant aujourd'hui perdus, restent le seul instrument de la critique moderne. V. la liste des éditions dans Krueger, Gesch. d. Q., p. 307. Cf. aussi, sur les diverses questions soulevées par cet ouvrage, Huschke, J. a., pp. 834-838; Karlowa, R. R. G., 1, pp. 973-976; Krue1. Krueger, suivi par Lenel: 'Civis Romanus'; Huschke: ooυ; Zachariae : στι

f

ger, Gesch. d. Q., pp. 305-307.- Les deux éditions les plus récentes sont celles de Pugge, Corpus juris antejustiniani 1, 1831, pp. 393-407, et de Huschke, J. a., pp.835-859. Les chiffres placés entre parenthèses à la suite des constitutions sont ceux de leurs dates.

I, 1. Consuluisti me, utrum inter fratrem et sororem habita de rebus dividendis pactio virtutem aliquam possit retinere quam tamen pactionem dicis mulierem illam metu mariti et imperio subscripsisse et ignorasse, quae vel quales condiciones ipsi pactioni fuissent inditae vel insertae. 2. Ergo si ita est, quemadmodum tua consultatione significas, pactum hujusmodi jure dissolvitur, nec stare poterit, quia legum beneficiis omnimodis impugnatur. 3. Primoreque juxta id, quod proposuisti, capite inviti pactio et metu coacti ipsis legibus de pactis clamantibus apertissime infirmatur; nam manifeste constitutum est, ne quispiam pacisci cogetur invitus. 4. Dein textus memoratarum legum sic continet: 'quas libero arbitrio et voluntate confecit'. Quis erit tam destitutus sapientia et vacuus intellectu, ut dicat illam pactionem fortem et firmam esse debere, quam mulier metu coacta mariti subscripsit imperio? Ac sic liberam voluntatem et proprium arbitrium non intellegitur habuisse. 5. Ac per hoc ipso legum capite, sicut jam supra dictum est, tale pactum nullius judicatur esse momenti, quantum leges subter annexae testantur. 6. Ex corpore Gregoriani lib. II.: Imp. Severus A. Julio Conserturino. Ea, quae per vim et metum gesta sunt, etiam citra principale auxilium irrita esse debere jam pridem constitutum est. Accepta kal. Jul. Dextro II et Prisco coss. (a. 196).

7. Item alia ex corpore et libro supradicto: Imp. Antoninus A. Juliae Basiliae. Pacta, quae ab invitis contra leges constitutionesque fiunt, nullam vim habere indubitati juris est, et cet. PP. V kal. Aug. Antonino A. IIII et Albino coss. (a. 213).

8. Imp. Alexander A. Dionysio. Ad locum: Pactum, quod mala fide factum est, irritum esse, et cetera. PP. II id. Sept. Alexandro Aug. cons. (a. 226).

9. Item alia eod. libro et corpore: Impp. Diocletianus et Maximianus AA. Aurelio Heraclidi. Si non ex mandato uxoris tuae adversario ejus cautionem remisisti, idque evidentibus documentis monstrari potest, quod citra conscientiam uxoris tuae et ea invita factum est, carebit effectu. PP. VIII id. Sept. Diocletiano IIII et Maximiano III coss. (a. 290).

10. Item alia eodem libro et corpore: Impp. Carus et Numerianus AA. Aurelio. Cum fraudis studio transactionem

interpositam esse dicas, quod inter vos gestum est, infirmat juris auctoritas, et reliqua. PP. VI idus Decembr. Caro et Carino coss. (a. 283).

11. Ergo si leges servantur et custodiuntur principum statuta, pactionem, de qua locuti sumus, manifestissimum est nullas vires habere. 12. Nam hoc loco Theodosiani legem de pactis pro hoc credidi inserendam, quia initium ipsius constitutionis tale est, ut dicas: 'Si adversum pacta vel transactiones, quas libero arbitrio et voluntate confecit, putaverit esse veniendum, et poenam reddat, et emolumenta perdat, et infamiam incurrat'; sed ille, qui liberum arbitrium habuit, non ille, qui invitus fecit et faciendi voluntatem non habuit.

II, 1. Secundo loco me consulendum sub hac voce duxisti, ut diceres divisionem in castello sic factam a marito mulieris ipsius, ut illa nesciente domus cum membris suis vel hospitiis circumjectis divisa sit. 2. Sine conscientia uxoris si ea praedictus maritus fecerit nulla aequalitate servata, nulla compensatione in omnibus custodita, ad haec verba ex legum constitutione respondi maritum in negotiis uxoris sine mandato non recte aliquid definire: nec posse aliquid firmum et stabile esse, quod sine conscientia uxoris de rebus uxoriis visus fuerit transegisse; praesertim si doceatur inutilis esse et sine aequalitate vel compensatione ipsa divisio. 3. Notum est, quod etiam si mandato uxoris niteretur, et fraudulenta divisio vel minus aequalis posset ostendi, vacua et inanis specialiter remaneret. 4. Adde, quod sine uxoris conscientia maritus dicitur definisse, qualem poterit habere virtutem? Aut quid valebit, cum primum hoc refragari voluerit? 5. Sed ne forte dicat: 'Amplexa es divisionem et acquievisti rebus divisis', respondendum est legaliter, et pro omni veritate hoc specialiter habendum, quia etiam inter majores personas et legales, si fraudulenta divisio facta probetur, legibus rescinditur, et a judice divisio ipsa, aestimantibus magnis viris, ad meliora reducitur, et facta compensatione firmior divisio constituitur, sicut lex infra scripta evidenti lectione declarat. 6. Ex corpore Gregor. libro III: Impp. Diocletianus et Maximianus AA. Aureliae Severae. An divisio, quam jam factam esse proponis, convelli debeat, rector provinciae praesente parte diversa diligenter examinabit; et si fraudibus eam non caruisse perspexerit, quando etiam majoribus in perperam factis divisionibus soleat subveniri, quod improbum atque inaequaliter factum esse constiterit, in melius reformabit. PP. XVII kal. Jul. ipsis IIII et [Constantio] III coss. (a. 290).

« PreviousContinue »