Page images
PDF
EPUB

15. Pro his bonis quae fiscus inquietat, manus opponere nemo quidem prohibetur................ (Marquent 3 lignes environ). .... tur...... es... .. Caesariani (?) .. pellunt.......

16. Advocati fisci etiam post depositum officium contra fiscum, a quo salarium acceperunt, nisi in sua parentum filiorum pupillorumve suorum causa, libertorum etiam, adesse prohibentur, et si adfuerint, infamia plectuntur. Sane hoc principali beneficio impetrare non prohibentur.

17. Fisci advocati, quibus ad tempus officium mandatum est, quia salarium non accipiunt, contra fiscum adesse non prohibentur.

18. Capite legis censoriae cavetur, ut non tantum, cum quid... (Minque 1 ligne ou deux ou plus) .... praestatur, cujus rei omissa professio commisso intra quinquennium locum facit.

18. Earum rerum nomine quae per fraudem fisco ablatae sunt vel professioni subtractae, quadruplum fisco dependitur, alias duplum.

19. A debitore fisci in fraudem datas libertates retrahi placuit. Sane ipsum ita emere, ut manumittat, aut fideicommissam libertatem praestare non est prohibitum.

20. Ab eo, qui reus criminis postulatus adversam sententiam meruit, tempore reatus quocumque modo alienata a fisco cum quadruplis fructibus revocantur.

21. Fidejussorem ejus, qui cum dispensatore contraxit, ip...

13. TABLEAU DES DEGRÉS DE COGNATION.

Petit exposé du système des degrés de cognation placé en tête de presque tous les mss. de la Notitia dignitatum, qui a été publié en premier lieu par Boecking et que sa comparaison avec d'autres dissertations de même nature contenues dans le Digeste et ailleurs (Paul, 4, 11. D., 38, 10, 1. Inst., 3, 6) permet de supposer avoir été extrait des œuvres d'un jurisconsulte classique, de celles d'Ulpien, conjecture Huschke. Pour l'établissement critique du texte cf. Krueger, Collectio., 2, pp. 166-167.

DE GRADIBUS.

1. Gradus cognationum appellantur ab eo, quod personae cognatorum aliae proximiore, aliae longiore gradu sunt et ob id quasi gradatim altera alteram antecedit. 2. Omnes personae cognatorum aut supra numerantur aut infra aut ex transverso sive a latere. Supra numerantur parentes, infra

liberi, ex transverso sive a latere fratres et sorores liberique eorum, item parentium fratres et sorores liberique eorum. 3. Primo gradu supra pater et mater, infra filius et filia. 4. Secundo supra avus avia, infra nepos neptis, ex transverso frater et soror: hinc enim transversus incipit gradus. 5. Tertio supra proavus proavia, infra pronepos proneptis: ex transverso fratris et sororis filius et filia, patruus amita, id est patris frater et soror, avunculus matertera, id est matris frater et soror. 6. Quarto supra abavus abavia, infra abnepos abneptis ex transverso fratris et sororis nepos et neptis: patruus magnus et amita magna, id est avi frater et soror: avunculus magnus matertera magna, id est aviae frater et soror: consobrinus consobrina, id est qui quaeve ex fratribus aut sororibus aut fratre et sorore progenerantur. Sciendum tamen proprie consobrinos appellari eos, qui ex duabus sororibus nati sunt, quasi consororinos, eos autem, qui ex duobus fratribus procreati sunt, fratres patrueles vocari, eos vero, qui ex fratre et sorore nascuntur, amitinos dici. Hoc gradu sunt etiam patrui amitae avunculi materterae filii. 7. Quinto gradu sunt supra atavus atavia, infra adnepos adneptis ex transverso fratris et sororis pronepos proneptis: propatruus proamita, id est proavi frater et soror: proavunculus promatertera, id est proaviae frater et soror: consobrini filius filia: item propius sobrinus sobrina, id est patrui magni amitae magnae avunculi magni materterae magnae filii filiae. 8. Sexto gradu sunt supra tritavus tritavia, infra trinepos trineptis: ex transverso fratris et sororis abnepos abneptis abpatruus abamita, id est abavi frater et soror: abavunculus abmatertera, id est abaviae frater et soror: item consobrini nepos neptisque item propatrui proamitae proavunculi promaterterae filii filiae: item sobrini sobrinae, id est qui quaeve ex duobus consobrinis progenerantur.

14. TABLEAU DES AGNATS.

Tableau voisin du précédent, mais relatif aux agnats seuls appelés à la succession civile, qui se trouve dans un certain nombre de mss. de la loi des Wisigoths (cf. Haenel, Lex Rom. Wisig., p. 456a) et a été publié pour la 1re fois par Cujas, Observationes, 6, 40.*

[graphic]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

15. FRAGMENT dit de DOSITHÉE.

Extrait d'un ouvrage juridique conservé dans un recueil d'exercices de traduction latins grecs qu'une conjecture ancienne et répandue attribue au grammairien Dosithée et qu'une autre conjecture admet avoir été composé par lui en 207, mais dont un examen plus approfondi laisse en réalité la date et le compilateur incertains. V. Keil, Gramm. Lat., 7, 1880, pp. 367 et ss.; Boucherie, Comptes rendus de l'Académie des inscriptions, 1868, p. 271, Notices et extraits des mss., 23, 2, 1872, pp. 280 et ss., et Krueger, Gesch. d. Q., pp. 251-252. Le fragment juridique latin et sa traduction grecque ne nous sout parvenus ni l'un ni l'autre dans leur forme originale; mais, ainsi que l'a démontré Lachmann dans une étude où il a en même temps posé les principes de la restitution du texte primitif (Versuche ueber Dositheus, 1837, reproduit Kleinere Schriften, 1876, pp. 198 et ss.), ils ont été transformés par une série de traductions et de retraductions serviles et inintelligentes d'écoliers dont nous avons seulement les résultats dans les deux familles de mss. du texte représentées l'une par un ms. de Leyde qui donne seul le paragraphe 1 (Lugd. Bat. 80, IX ou Xe siècle), la seconde par un autre ms. de Leyde de la main de Scaliger (Lugd. Bat. 61), par un ms. actuellement incomplet de Paris (Lat. 6503, VIII ou IXe siècle, selon Boucherie; Xe ou XIe d'après l'opinion courante) et par l'édition de Pithou de 1573 faite peutêtre sur ce dernier ms. Le fragment, dans lequel sont mentionnés Proculus, Octavenus, Neratius Priscus et Julien, paraît, d'apres les expressions du paragraphe 3: Regulas enim exsequenti mihi, être tiré d'un liber regularum. Il a été attribué, sans raisons bien décisives, par Cujas à Ulpien, par Lachmann à Paul, par Huschke à Cervidius Scaevola, par Dirksen à Gaius et par Voigt et Karlowa à Pomponius. Cf. notamment Huschke, J. a., pp. 424-425, et Karlowa, R. R. G., 1, pp. 764765. Les deux versions grecques et latines de ce fragment et d'un autre petit recueil intitulé Divi Hadriani sententiae et epistulae ont été éditées d'une manière complète par Boecking, Dosithei interpretamentorum liber tertius, 1832. Parmi les éd. du texte latin, il convient de signaler celle donnée par le même Boecking avec la restitution de Lachmann en regard, à la suite de sa 4e éd d'Ulpien, 1855, pp. 158170; celle de Huschke, J. a. pp. 426-434, dont s'est principalement inspiré M. Giraud, et celle de Krueger, Collectio, 2, pp. 119-157, que nous avons généralement suivie en annexant comme lui au texte défiguré du paragraphe 1er une restitution analogue à celle de Lachmann.

1. Omme enim justum [cum jure] aut civile appellatur aut naturale dicitur [vel nationis] aut gentile justum. Ab eo enim nominatur et omnes nationes similiter eo sunt usae: quod enim bonum et justum est, omnium utilitati convenit. [Se] quod autem justum civile[m] proprium est

Omne enim jus aut civile appellatur aut naturale. Naturale dicitur etiam jus gentium: ab eo nominatum, quod omnes gentes similiter eo sunt usae: quod enim bonum et aequum est, omnium utilitati convenit. Sed jus civile proprium est civium Romanorum, ab eo

[et] romanorum et ab eis dictum, quoniam nostra civitas ea veritate utitur. Sed quidam hoc esse quod omnes civibus suis praedicent aut majori parti expedit. Sunt enim qui et tradiderunt quanti tamen justitiae esse. Plurima hanc autem definitionem veriorem esse tradiderunt quae initio diximus.

dictum, quod nostra civitas eo... utitur. Sed quidam hoc esse praedicant, quod omnibus civibus peculiariter aut mujori parti expedit. Sunt etiam qui tradiderunt

Plurimi autem eam definitionem veriorem esse tradiderunt quam initio dixi

mus.

2. Juris civilis ut quid appositicium appellatur, ex pluribus partibus constat. Sed constitutiones imperatorias similiter honorandum. Quod est et praetoris edictum similiter vel proconsulis. Ex eo enim consenserunt prudentiam et receptum est responsis et summatim solemus haec dicere. Lex enim Julia et Papia ceterae partes justitiae appellantur.

3. Regulas enim exsequenti mihi ad ea studia necessarium ante omnia scire. Nec enim unius sunt condicionis, sed variae quae per singula, quae pertinent ad eam enarrationem, referenda sunt per ordinem.

4. Omnes enim aut ingenui sunt aut liberti. Sed ut magis possint singula declarari, melius videtur incipere a libertis adferre et primum de Latinis scribere, ne saepius eadem interpretari cogamur. Primum ergo videamus, quale est quod dicitur de eis, qui inter amicos olim manumittebantur, non esse liberos, sed domini voluntate in libertate morari et tantum serviendi metu dimitti.

5. Antea [enim] una libertas erat et manumissio fiebat vindicta vel testamento vel censu et civitas Romana competebat manumissis: quae appellatur justa manumissio. Hi autem, qui domini voluntate in libertate erant, manebant servi: sed si manumissores ausi erant in servitutem denuo eos per vim ducere, interveniebat praetor et non patiebatur manumissum servire. Omnia tamen quasi servus adquirebat manumissori, velut si quid stipulabatur vel mancupio accipiebat vel ex quacumque causa alia adquisierat, domini hoc faciebat, id est manumissi omnia bona ad patronum pertinebant.

6. Sed nunc habent propriam libertatem qui inter amicos manumittuntur, et fiunt Latini Juniani, quoniam lex Junia, quae libertatem eis dedit, exaequavit eos Latinis colonariis, qui cum essent cives Romani [liberti], nomen suum in coloniam dedissent.

« PreviousContinue »