cura, quod totum mihi tradidisti; officia [ita par]titi sumus, ut ego tu[t]elam tuae fortunae gererem, tu meae custodiam sustineres. Multa] || de hac parte omittam, ne tua propria mecum 40. communicem: satis sit [hoc] mi[hi tuis] | de sensibus [indi]casse. |

[Liberalitatem tuam c[u]m plurumis necessariis tum praecipue pietati praesti[tisti. Ex tuis licet cum laude quis alias nominaverit, unam dumtaxat simillimam [tui . hJabuisti sororem tuam: nam propinquas vestras d[ignas eiusmodi || officiis domibus vestris apud nos educavistis. Eaedem ult 45. condicionem dignam familiae vestrae consequi possent, dotes parastis: quas quid[em a vobis | constitutas communi consilio ego et C. Cluvius excepimus et probantes [liberalitatem, | ne vestro patrimonio vos multaretis, nostram rem familiarem sub[didimus | nostraque praedia] in dotes dedimus. Quod non venditandi nostri c[ausa | rettuli, || sed ut illa consilia vestra con-50. cepta pia liberalitate honori no[s duxisse constaret exequi de nos]tris1.

b. Laudatio Murdiae (Saec. I p. C.).

[~ Dis Manibus] . . || Murdiae L. f. matris. ~||

I sed propriis viribus adlevent cetera, quo firmiora | probabilioraque sint. |

1.

Omnes filios aeque fecit heredes, partitione filiae data. 5. Amor | maternus caritate liberum, aequalitate partium constat. Viro certam pecuniam legavit, ut ius dotis honore iudici augeretur.

Mihi, revocata memoria patris eaque in consilium et fide sua adhibita, aestumatione facta, certas res testamento praelegavit, neque ea mente, quo me fratribus meis quom eorum3 10. aliqua contumelia praeferret, sed memor liberalitatis patris

1) Hic desinit superius tabulae fragmentum; inferius ad ius non spectat. 2) C. I. L. 6,1354 n. 10230. Oratio subscripta dedicationi lapidi binis columnis inscripta fuit, quarum altera a Winckelmanno reperta a C. Fea a. 1784 edita est (Storia delle arti di Winckelm. 3,202), indeque a Rudorffio denuo edita commentarioque illustrata (Berl. ak. Abh. 1868, 217; ZRG. 9,287). Extat adhuc Romae. Murdiae matri filius habuit vel scripsit hanc laudationem, quam orthographia et scriptura aetati Augusti addic ait Mo. C. I. L. 1. l. 3) forum.

BRUNS, Fontes iuris. Ed. V.

20

mei reddenda mihi statuit, quae iudicio viri sui ex patrimonio meo cepisset, ut ea, ussu suo custodita, proprietati meae resti tuerentur1.

CAPUT XV.

IURA SEPULCRORUM.2

1. Prohibitiones alienandi.

1.3 D(is) M(anibus). A. Larcius Adiutor fecit monumentum sibi suis libertis libertabusque posterisque eorum1. Hoc m(onumentum) veto veniri, veto donari.

2.5 hoc autem monumentum cum aedificio neque mutabitur neque veniet neque donabitur neque pignori obligabitur, sed nec ullo modo alienabitur, ne de nomine exeat familiae suae. 3. fecerunt sibi et suis libertis libertabusq(ue) posterisq(ue) eorum, ut usque ad unum ex domo eorum qui extiterit possideat, ne at exterum perveniat.

6

4.7 fecit

et sibi et suis posterisque eorum ita, ne de nomine libertorum libertarumve meorum posterisq. eorum exeat. 5.8 ux(ori) f(ecit) et s(ibi) v(ivus), inq(ue) memoriam perpetuam hortos coherentes sive suburbanum tradidit lib(ertis) libertabusque ex familia ux(oris), excepitq(ue), ne quis eos venderet, sed per genus ipsorum posessio decurreret vel per adnatos vel manumissos.

6.9

hi horti ita uti o(ptimi) m(aximi)que sunt, cineribus servite meis, hos neque dividi volo neq(ue) alienari.

1) Qui sequuntur vv. septendecim omisi. 2) De iure sepulcrorum cf. Lübbert, commentationes pontificales p. 54-70; Mo., Staatsrecht 2,67; Hu., die Multa 315. 3) Romae. C. I. L. 6,2210 n. 21096. Or. 4388. Integer hic titulus est. 4) Omnes fere qui sequuntur tituli aut liberis aut libertis aut utrisque posterisque eorum scripti sunt; sed notandum est liberos ius sepeliendi habere, sive heredes patri exstiterint sive se abstinuerint, libertos autem non aliter, nisi heredes exstiterint patrono, quamvis quidam inscripserint monumentum sibi libertisque suis fecisse. D. 11,7,6.. mae. C. I. L. 6,1598 n. 13203; Or. 4386. n. 22083; Or. 4403. 7) Romae. Or. 4387. 583 n. 4332. 9) Montisferrati. C. I. L. 5,842 n. 7454; Or. 4417.

-5) Ro

6) Romae. C. I. L. 6,2288

-

8) Cordubae. C. I. L. 2,

7.1 — ne veneat, ne fiduciare liceat, nec de nomine exire liceat secundum sententias pontificum cet.

8.2

ea condicione, ne fiducient, ne vendant, neve alio quo genere id sepulchrum, sive monumentum est, alienare ulli potestas sit cet.

2. Multae alienationum prohibitarum.

-

9.8 hunc monumentum si qui vendere volent, tunc ad rem publicam coloniae Puteolanae pertinebit.

10.4 neque ulli liquebit locationis causa in annis centum quandoq(ue) transvendere; quodsi qui adversus it fecerint, eorum bona pertinere debebunt ad rem publicam Brundisinorum.

11. ne de nomine meo exiat; quod si quis id monimentum partenve eius vendere quis volet, vel donationis causa cui mancipare voluerit, aliove quo nomine eius monimenti partem alienare temptaverit, dare damnas esto aerario populi Romani HS XV m(ilia) n(ummum) et collegio pontificum HS XV m. n. et emptor et venditor.

12.6 si quis hoc sepulchrum vel monimentum vendere vel donare voluerit vel corpus alienum invehere vellit, dabit poenae nomine ark(ae) pontif(icum) HS ō n., et ei cui donatum vel venditum fuerit, eadem poena tenebitur.

13. Hoc monumentum ne quis a nomine nostro alienare audeat neve in eo corpus extraneum inferri patiatur: alioquin sit facultas cuicumque ex familia nostra3 adeundi per querellam pontifices cc. vv., quorum de ea re notio est, et poenam HS L m. n. arcae collegii eorum inferendorum exsequendi.

14.9 quod si quis hunc monimentum vel aedificium donationis causam vel alioque nomine temptaverit facere, dare damnas esto aerario populi Romani HS L m. n., item v(irginibus) V(estalibus) HS L m. n.

-

3)

-

1) Romae. Or. 7331. 2) Romae. C. I. L. 6,1122 n. 8456. Puteolis. C. I. L. 10,362 n. 3750; Or. 4430. 4) Brundisii. C. I. L. 9,15 n. 136; Or. 4431. 5) Romae. C. I. L. 6,1344 n. 10219; Or. 4425. 6) Romae. C. I. L. 6,1593 n. 13152; Or. 4427. 7) Romae. Ed. in Mo. Staatsr. 22 p. VII,1. C. I. L. 6,1368 n. 10284. 8) In alio tit. dictum est: [eilus rei persecutio cuilibet de populo datur, C. I. L. 5,1033 n. 8305. ·9) Romae. C. I. L. 6,1421 n. 10848; Or. 4428.

15.1 ita ut ne quis ex hoc agro aedificisve, quibus donationis causa emancipatum erit, de nomine alienasse velit, nisi in persona filiorum aut libertorum suorum, ne simili(?) poena sepulchri teneatur.

16.2

huic munimento intercedet lex, ne donatio fiat; quodsi quis admiserit, inferet aerario p(opuli) R(omani) HS XXX n.

17.3 si q(uis) hanc ar(cam) vender(e) aut emere aut exacisclaver(it), tunc poen(ae) nom(ine) dabit rei p(ublicae) Aquil(eiensium) HS XX n. Delator quart(am) accip(iet).

18.4

quisqu(is) hunc mon(imentum) immutare alioque quo genere vendere aut donare voluerit, tunc dare debebit HS L m. n. aerario p. R.

19.5 hoc monumentum sive locum si quis vendere vel donare voluerit, inferet virginib(us) Vestalib(us) HS XX n. aut aerario populi Romani cet.

20.6

si quis autem istam memoriam ex numero filiorum sibe libertorum distrahere voluerit, inf. aer(ario) p(ublico) p(0puli) R(omani) HS I (L?) m. n.

7

21. si quis autem hoc vendere voluerit, arkae ponteficum HS X m. n. inferet, vel si quis alienum corpus hic intulerit, poenam supra scriptam inferet.

22.8 hoc monumentum | si quis donationis vel emancipationis causa ali tradere voluerit, prius inferet arce pontificum SS C. m. denarii. | cet.

3. De sepulcro violato et de mortuo inferendo. 23.9— huic monimento manus qui intulerit, dabit sestertios XX.

1) Romae. C. I. L. 6,2127 n. 20061; Or. 4421. 2) Veronae, sed eo delatus ex urbe. Maffei, museum Ver. p. 320. 3) Aquileiae. C. I. L. 5,106 n. 952; Or. 7337. Similiter C. 5,979: si quis hanc arcam vendere aut emere aut exacisclare. volet ...; et n. 1102: arcam aperuerit aut exacisclaverit et aliut corpus posuerit. 4) In via Appia. C. I. L. 6,2202 n. 20989 = Grut. 1133,3. 5) Romae. C. I. L. 6,1631 n. 13618. Similiter Grut. 881,9. Or. 2145. 4509. 4549. 4610.

-

6) Romae. Grut. 827,2.

7) Romae. Grut. 835,8. - 8) Romae. Fabretti, inscr. p. 49 n. 281.

9) Romae. Or. 4423.

24.1

hui si qui man(us) intul(erit), virginebus Vesta

libus solvet poena HS n. V. XX.

25.2

HS IX n.

3

si quis titulum meum violaverit, inferat aerario

26. si quis aeam arcam [po]st mortem eorum aperire vo[lu]eri[t, inferet] decuriae meae1 X XXV . . .

27.5 si qui vero post mortem nostram eandem arcam aperire voluerit, inferet convibio veteranorum sive Martensium X. C.

28.6 sibi libertabusque suis, ita ne quis ubi ego conquiesco, comburat aut cineres suas ponat; quae adversus fecerit, virginibus damnas esto d(are) HS m(ilia) cet.

29.7 huic monumento ustrinum applicari non licet.

30.8 in hoc monimento ali inuri licet nulli, nisi quorum nomina s(cripta) s(unt).

31.9 quisquis hunc titulum - deasciaverit atviolaverit vendiderit, HS CC milia n. aerario populi Romani damnas esto dare cet.

32.10 si quis huic monimento post me aliquam controversiam facere voluerit aut de nomine auferre, inferet aerario p. R. HS V. m. n. cet.

12

33.11 si quis eum titul(um) adulteraverit, alienigenum corp(us) aut ossa aut cineres in hoc monum(entum) inferre volens, ad hum(andum) non habere et12 dare debeat a(erario) p. R. HS L m. n. Huic mon(umento) dol(us) mal(us) abesto. 34.18 Dis Manibus P. Alfeni Anterotis. Locus exc(eptus) sepulcri et itineris, in front(e) p(edes) XI, in agr(o) p. XXXIIII, et poena excepta HS XX cet.

35.14

...

Horatius ..f.] Balb[us] | municipibus [su]eis

1) Romae. C. I. L. 6,939 n. 5175; Or. 7339; Wi. 291. 2) Romae. Or. 4424. 3) Salonis. C. I. L. 3,321 n. 2107; Or. 4429. legii fabrorum et centonariorum.

4) Scil. col

5) [Ravennae. Mur. 1131,3. Tн. M.] — 6) Oxonii, originis Romanae. Or. 4393. 7) Romae. Or. 4384. Cf. 7334:

ne quis hic urina(m) faciat. 7302: duodecim deos et Deanam et Iovem opt. max. habeat iratos quisquis hic mixerit aut cacarit. 8) Canusii.

C. I. L. 9,42 n. 405; Or. 7332. 9) Ostiae. C. I. L. 14,128 n. 1153; Or. 7338. 10) Romae. C. I. L. 6,1075 n. 7788; Or. 2691. 11) Prope Romam. Or. 5048. 12) haberet. 13) Puteolis. C. I. L. 10,241 n. 2039; Or. 4422. 14) Sassinae Umbriae. C. I. L. 1,265 n. 1418; Wi. 316.