s(cripti) s(unt), quive] | ex iis prognati erint, aequaliter in familiam nominis mei permanea[nt, eodemque semper iure sint. Et] ab hac re promissioneque dolus malus cuius vestrum, de quibus agitur, [absit. Si adversus ea f(actum) erit, q(uanti) e(a) r(es) e(rit),] | tantam pecuniam dari, et amplius poenae nomine HS L m(ilia) n(ummum), stipulatu[s est T. Flavius Syntrophus,] | spopondit T. Flavius Aithales libertus.

Tum hortulos cum aedificio e[t vineis maceria clusis, ita 20. ut] | empti sunt et quae postea iis accesserunt, mancipio accepit T. Flavius Aithalles de T. Flavio Syntropho HS n(umm)o I libripende Ti. Claudio Phileto.

Antestatus est T. Flavium Theopom[pum; et in vacuam possessionem horto] rum, qui s(upra) s(cripti) s(unt), ex causa supra scripta ire aut mittere iussit T. Flavius Syntrophus T. Flavium Aithalem, seque] | inde excessisse desisseque possidere dixit, salva volu[ntate si qua ossa ex lege ante dicta] | hortis inferri consacrarive voluerit.

Actum III

s M[artias?

. . cos.]. | M. Clodi Satur- 25. nini, A. Cascelli Doryphori, T. Flavi Pii, T. St. . . . ., | ~ Ti. Claudi Phile[ti].

1.2

e. Aliae donationes.

Hoc monimentu(m) L. Titurius Sabinus se vivo donavit L. Salvio Symphoro mancupavitque sestertio nummo uno. 2. D(is) M(anibus) Sex. Iulio Stratonico amico optimo M. Aur. Fortunatus et M. Aur. Alexander daede runt donaveruntque, cui et fruendum mancipationem fecerunt SS n(ummo) I cet.

...

3.5 Cosmus, aedituus matris d[eum •] | Antiocho sacerdote annis XII, eiusd[em rogatu] | ab imp. Augusto gratis manumissus, ol[las .. quae] | supra sunt, HS n. I donationis causa mancip[avit].

4. Hoc monumentum sive | sepulchrum cum aria sua | T. Fuficius Felix de Iulia Rufina donationis | causa mancipio ac

1) possidereque. 2) Romae. Or. 4567; Wi. 266. I. L. 6,3,20278. Or. 4571. 4) intellege mancipatione.

3) Romae. C.

5) Romae. C.

I. L. 6,1,611 n. 2211; Or. 2984. 6) Romae. C. I. L. 6,2,10240. Fabretti, inscr. 50,283.

I,1.

cepit | HS. n. uno, quod comparavit | Fuficiae Ampliatae | coniugi karissimae cet.

4

5.1 C. Avilio Lescho | Ti. Claudius Buccio | columbaria IIII, oll(aria) VIII se vivo a solo ad | fastigium mancipio | dedit. | 6.2.. HS.L m. n. arcae eorum3 [intulit] | excepta stipulatione, ut ex usuris . . m II* s(ummae) s(upra) s(criptae) | quodannis idibus Iunis natali suo in [c]onventu inter praesentes hora II usque ad asse dividatur, deducta ornatione statuae HS C n(ummis). Quodsi ita | factum non erit, tunc ea HS. L m. n. dari rei p(ublicae) Ostiens (ium) sub eadem condicionem stipulatus est cet.

CAPUT III.

EMPTIONES".

1. Emptio pueri a. 142 p. C."

Dasius Breucus emit mancipioque accepit | puerum Apalaustum, sive is quo alio nomine | est, n(atione) Grecum, apo

p.

68

1) Romae. C. I. L. 6,1575 n. 12905; Or. 4544. 2) C. I. L. 14,80 n. 431 Ostiae; principium deficit. Similis est titulus Ostiensis alius l. 1. n. 367, in quo legitur . . . excepta stipulatione [ut] ex usuris semissibus et m. II s. s. s. quodannis idib(us) Martis natali suo inter praesentes hora II usque ad asse dividiatur, deducta ornatione statue, et familiae Augustal(ium) HS C n.; quotsi ita factum non erit, tum ea HS XL m. n. dari rei p. Ost. sub eadem condicione qua s(upra) s(criptum) est. 3) Scil. Augustalium Ostiensium. 4) Haec non intelleguntur, sed re

deunt fere in titulo citato supra nota 2. 5) s. s.; tertium s omissum est. 6) Cautio haec et undecim alia instrumenta infra relata sumpta sunt e tabellis ceratis in formam triptychorum conscriptis, in metallis aurariis Transsilvanicis prope oppidum Verespatak inde ab a. 1786 usque 1855 repertis. De forma eorum diptychis aeneis supra p. 231 (n. 6) descriptis simillima pauca addam. Ligneae nimirum adhibebantur in privatis negotiis tabulae, tenuissima cera inductae, cui scriptura stilo incidebatur. Quae ns laederetur, ita coniungebantur tabulae, ut sex fierent paginae, quarum quattuor interiores inscriberentur, binae exteriores, cera non inductae, pro operculo scripturam interiorem tuerentur. Cf. tabulam p. 257.258. Magnitudine diptychis aeneis pares fere erant, longae m. 0,14-16, latae m. 0,06—–0,13. Perforatae ut diptycha filo linteo colligabantur, obsignatio autem ita perficiebatur, ut pagina secunda et tertia interiorem scripturam continerent signis clausam, quarta cum signa et signatorem nomina tum initium exteriorie exempli, quinta eius finem.

Plus XL tabellae repertae sunt, integra triptycha

Dasius Breucus emit mancipioque accepit
puerum Apolaustum sive is quo alio nomine
est, n. Grecum, apocatum pro uncis duabus

X DC de Bellico Alexandri, f. r. M. Vibio Longo.
Eum puerum sanum traditum esse, furtis noxaque
solutum, erronem fugitium caducum non esse
prestari: et si quis eum puerum, q. d. α.,
partenve quam quis ex eo evicerit, q. m.
emptorem s. s., eunve ad q. ea res pertinebit,
uti frui habere possidereq. recte liceat,
tunc quantum id erit, quod ita ex eo evic-
tum fuerit,

257

Tab. I antica.

Tab. I postica.

Tab. II antica.

catum1 pro uncis duabus | DC de Bellico Alexandri, f(ide) r(ogato) M. Vibio Longo. || Eum puerum sanum traditum esse, 5. furtis noxaque solutum, erronem, fugitium2, caducum non esse, | prestari, et si quis eum puerum q(uo) d(e) a(gitur) | partenve3 quam quis ex eo evicerit, q(uo) m(inus) emptorem s(upra) s(criptum), eunve ad q(uem) ea res pertinebit, I uti frui habere 10. possidereq(ue) recte liceat, | tunc quantum id erit, quod ita ex eo evictum fuerit, || t(antam) p(ecuniam) duplam p(robam) r(ecte) II, 1. d(ari) f(ide) r(ogavit) Dasius Breucus, d(ari) f(ide) p(romisit)| Bellicus Alexandri, id[em] fide sua esse iussit Vibius Longus;| proque eo puero, q(ui) s(upra) s(criptus) est, pretium || eius X DC 5. accepisse et habere se dixit | Bellicus Alexandri ab Dasio Breuco. | Act(um) kanab(is) leg(ionis) XIII g(eminae), XVII kal. Iunias Rufino et Quadrato cos.

(Signatores septem v. p. 258.4)

2. Emptio puellae a. 139 p. C.5

Maximus Batonis puellam nomine | Passiam, sive ea quo I, 1.

IV, ceterorum nonnisi tabulae singulares valdeque mutilae, ita ut multarum argumentum dubium sit. Servantur pleraeque Pestini in museo nationali. Scriptae sunt omnes litteris cursivis lectu tam difficilibus, ut a. 1840 demum primum explicandi et edendi periculum faceret F. Massmann (libellus aurarius). Post eum alii alias ediderunt, omnes Mo. in C. I. L. 3,921–959, adiutus a Zangemeistero. Habemus nunc viginti quinque cautionum reliquias, quarum duodecim admodum mutilas omisi. Scriptae sunt ab anno 131 p. C. usque ad annum 167 (initium belli Marcomanici), pleraeque in vico Alburno maiore, prope quem repertae sunt, nonnullae in vicis vicinis, una in canabis vel in castris legionis XIII gem., quae postea facta sunt municipium Apulum (Mo. p. 182). Ad ius Romanum pertinent omnes, sed qui contrahunt magna ex parte peregrini sunt ex gente Dalmatica Pirustarum (cf. Caes. b. g. 5,1), quos ex aurifodinis Dalmaticis in Dacicas a Traiano imp. deductos esse verisimile est (Mo. p. 214). 6) C. I. L. 3,941. Repraesentavi aliquatenus triptychon hoc p. 257.258.

1) i. e. apochatum, ut infra n. 3 v. 3. Mo. intellegit eum, de cuius pretio is, qui eum olim vendiderat venditori apocham dedit. 2) Ext. fugitivum. 3) Ext. partemve. 4) Inter signatores sunt ipse venditor eiusque fideiussor, ita ut quinque tantum reliqui haberi possint testes. Idem est in ceteris triptychis, nisi quod in VII,1 praeter debitorem duo tantum testes adsunt, et in V,2 tres vel quattuor praeter debitorem fideiussoremque. Qua de re v. Mo. p. 922. Bruns, d. sieben Zeugen d. röm. Rechts.

C. I. L. 3,937. E tript. Transs. tab. I et II; periit III.

5)