καὶ ὑποθήκας ἐπείρασαν ἀφελέσθαι νομίμως | γεγονυίας, καὶ ἀποδεδομένα δάνεια παρὰ τῶν ἀπολαβόντων ἀναπράσσειν πρὸς βίαν, καὶ ἀγορασμοὺς ἀναδάστους ποιεῖν, αποσπώντες τὰ κτήματα τῶν 21. ὠνησαμένων, ὡς | συμβεβληκότων τισὶν ἀναβολικά' ειληφόσ[ι] ἐκ τοῦ φίσκου, ἢ στρατηγοῖς, ἢ πραγματικοῖς, ἢ ἄλλοις τῶν προσωφειληκότων τῷ δημοσίῳ λόγῳ. Κελεύω οὖν, ὅστις ἂν ἐνθάδε | ἐπίτροπος τοῦ κυρίου ἢ οἰκονόμος ὕποπτόν τινα ἔχῃ τῶν ἐν τοῖς δημοσίοις πράγμασι ὄντων, κατέχεσθαι αὐτοῦ τὸ ὄνομα ἢ προγράφειν, ἵν[α μηδ]εὶς τῷ τοιούτῳ συνβάλλῃ, | ἢ μέρη τῶν ὑπαρχόν23. των αὐτοῦ κατέχειν ἐν τοῖς δημοσίοις γραμματοφυλακίοις πρὸς ὀφείλημα. Ἐὰν δὲ τις, μήτε ὀνόματος κατεσχημένου, μήτε τῶν ὑπαρχόντων κρατουμένων, δανίσῃ νομίμως λαβὼν ὑποθήκην, ἢ φθάσῃ ἃ ἐδάνισεν κομίσασθαι, ἢ καὶ ὠνήσηταί τι, μὴ κατεχομένου 25. τοῦ ὀνόματος, μηδὲ τοῦ ὑπάρχοντος, οὐδὲν πράγμα ἕξει· | τὰς μὲν γὰρ προῖκας, ἀλλοτρίας οὔσας καὶ οὐ τῶν εἰληφότων ἀνδρῶν, καὶ ὁ θεὸς Σεβαστὸς ἐκέλευσεν καὶ οἱ ἔπαρχοι ἐκ τοῦ φίσκου ταῖς γυναιξὶ ἀποδίδοσθαι, ὧν βεβαίαν δεῖ | τὴν πρωτοπραξίαν φυ

λάσσειν.

non licet usurpantes, etiam de hoc proscribere necessarium fuit. Saepe enim mihi denuntiatum est, quod quidam hypothecas legitime constitutas tollere conati sint, nec non debita soluta ab iis qui acceperint per vim reposcere, et emptiones irritas facere emptoribusque res emptas eripere, quippe qui contraxissent cum iis qui species devehendas a fisco accepissent1 vel cum strategis vel cum tabellionibus vel cum aliis publicae rationi obnoxiis. Iubeo igitur, si quis posthac procurator Caesaris aut dispensator suspectum aliquem eorum habeat, qui in publicis negotiis versantur, aut nomen eius detineri aut proscribi, ne quis cum eo contrahat, aut partes bonorum eius pro debitis retineri in publicis tabulariis. Si quis autem alicui, cuius neque nomen detentum est neque bona possessa, crediderit hypotheca legitime accepta, aut quae crediderit antea ab eo receperit, aut ab eo emerit aliquid, neque nomine neque bonis detentis, nihil negotii ei fiet. Dotes enim, cum alienae sint neque virorum qui eas acceperant, etiam divus Augustus iussit et praefecti a fisco mulieribus reddi, quarum privilegium exigendi firmum servari oportet.

8. Decretum XVvirum sacris faciendis a. 2893. (I) M. Magrio Basso, L. Ragonio | Quintiano cos. x k. Iunis.~|

[1) Intellegi videntur qui ex Aegypto Romam devehunt anabolicas species (vita Aurel. 45), anabolicarii (Vat. fr. 137). Tí. M.] [2) Cf. Dig. 48,19,9,4. Tн. M.] 3) [C. I. L. 10,353 n. 3698; Or. 2263. E tabula marmorea Cumis prope castellum Baianum reperta a. 1785, edita post alios a me l. 1. Continet decretum decurionum Cumanorum factum die 23. m. Maži a. 289, quo sacerdos Matris Deum creatur (v.1—15), et epistulam, XVvirum

Cumis in templo divi Vespasiani, in ordine decurionum, || quem M. Mallonius Undanus | et Q. Claudius Acilianus prae- 5. t(ores) coegerant. Scribundo sorte | ducti adfuerunt Caelius Pannychus, Curtius Votivos, Considius Felicianus.

Referentibus pr(aetoribus) de sacerdote faciendo Matris | Deae Baianae in locum Restituti sacerdotis defuncti placuit universis Licinium Secundum || sacerdotem fieri. ~|

(II.) XV(viri) sac(ris) fac(iendis) p(r(aetoribus) | et magistratibus Cuman(is) sal(utem). |

10.

15.

Cum ex epistula vestra cognoverimus creasse VOS sacerdotem | Matris Deum Licinium Secundum | in locum Claudi Re- 20. stituti defuncti1, secundum voluntatem vestra(m) | permissimus ei occavo et corona dum taxat intra fines coloniae vestrae 25. uti. Optamus vos bene valere. I

Pontius Gavius Maximus | pro magistro suscripsi XVI kal. Septembres M. Umbrio Primo, || T. Fl(avio) Coeliano cos. 30.

9. Decretum pontificum2.

[D(is)] Manibus). [Collegi|[u]m pon[tif]icum d[e] crevit, si ea ita sunt que libelo | [c]ontenentur, placere per [collegium parentibus lice]re3 puela|[m, d(e)] q(ua) agatu|[r, s]acelo || [eximere | et i]ter|[um ex] pra|[escr]ipto | [d]eponere et scripturam titulli at pristinam formam restituere pia culo prius | dato operis faciendi ove atra.

Romanorum datam die 17. Aug. eiusdem anni, quo sacerdos creatus confirmatur. TH. M.] 4) Consules ordinarii a. 289 sunt v. 12, eiusdem anni suffecti in fine v. 29.30.

1) defunc cui. 2) C. I. L. 10,985 n. 8259. Prope Tarracinam nuper repertum loco antiquo in pilis duabus collocatis hinc inde ad ingressum sepulcri. Cf. titulus urbanus Orell.794: reliquiae traiectae (scilicet ex Selinunte Ciliciae Romam) ex permissu collegii pontificum piaculo facto. 3) Spatium quod vacat cum non plus duas litteras capiat, quadratarius errarit necesse est quibusdam omissis; notio permittendi ita requiritur, ut ea sublata decreti tenor solvatur; neque enim eximunt corpus et deponunt pontifices, sed permittunt, ut eximatur et deponatur. Itaque non recte pro eo vocabulum amicus quidam commendavit spatio sane aptum peregre.

CAPUT VII.

CONSTITUTIONES IMPERATORUM.

1. Edictum Augusti de aquaeductu Venafrano'. [Edictum [im]p. Ca[esaris Augusti] (desunt versus sex) Venafranorum nomin[e .... ius sit lice]atque.

Qui rivi specus saepta fon[tes] que aquae [ducen10. dae reficiundae | causa supra infrave libram [facti aedificati structi sunt, sive quod aliut opus eius aquae ducendae r[efi]ciundae causa supra infrave libram | factum est, uti quidquid earum r[er]um factum est, ita esse habere itaque | reficere reponere restituere resarcire semel saepius, fistulas canales | tubos ponere, aperturam committere, sive quid aliut eius aquae du15. cen dae causa opus [er]it, facere placet: dum qui locus ager

in fundo, qui Q. Sirini (?) L. f. Ter. [est esseve] dicitur, et in fundo, qui L. Pompei M. f. Ter. Sullae | est esseve dicitur, m[acer]ia saeptus est, per quem locum subve quo loco | specus eius aquae p[erve]nit, ne ea maceria parsve quae eius maceriae | aliter diruat[ur tollatur, quam specus reficiundi aut inspiciendi 20. causa: [neve quid ibi pri]vati sit, quominus ea aqua ire fluere ducive poss[it]..20.. Dextra sinistraque circa eum rivom circaque | o[pera, quae eius aqu]ae ducendae causa facta sunt, octonos pedes agrum | [v]acuo[m esse placet]; p[e]r quem Venafranis eive, qui Venafranorum [nomine opus su]m[et?], 25, iter facere eius aquae ducendae operumve eius aquae | [ductus faciendor]u[m] reficiendorum [causa2], quod eius s(ine) d(olo)

locum

1) C. I. L. 10,479 n. 4842. Hoc edictum Mommsenus e lapide marmoreo, quem muro insertum Venafri invenit, primus edidit (ZGR. 15,287), postea ab Henzeno ex gypseo lapidis ectypo suppletum prodiit in annalibus instit. archeol. Rom. 1854 p. 6 (imagine photographica adiuncta) et Or. 6428; a. 1876 lapis Mommseno rogante e pariete extractus est et adservatur hodie Venafri in aedibus Ianuarii Nola. Samniticum, quo ab Augusto colonia deducta est. esse exstructum eique ius hoc edicto constitutum ex nafri repertis Mo. probavit. Capita quae distinxi in lapide versibus in marginem una littera prominentibus notata sunt. ins. Mo.

Venafrum oppidum fuit Aquaeductum ibi ab eo aliis inscriptionibus Ve

2) causa excidit in lapide,

m(alo) fiat, ius sit liceatque, quaeque earum rer]um cuius faciendae reficiendae causa opus erunt, quo proxume poterit, advehere adferre adportare, quaeque inde exempta erunt, | quam maxume aequaliter dextra sinistraque p(edes) VIII iacere, dum ob eas res damn[i] | infecti iurato promittatur. Earumque rerum omnium ita habendarum | colon (is) (?) Ven[afra]nis ius po- 30. testatemque esse placet, dum ne ob id opus dominus eorum cuius agri locive, per quem agrum locumve ea aqua ire fluere | ducive solet invius fiat; neve ob id opus minus ex agro suo in partem agri | quam transire transferre transvertere recte possit; neve cui1 eorum, per quorum agros ea aqua ducitur, eum aquae ductum corrumpere abducere avertere facereve, quo-35. minus ea aqua in oppidum Venafranorum recte duci | fluere possit, liceat.

Quaeque aqua in oppidum Venafranorum it fluit ducitur, eam aquam distribuere discribere vendundi causa, aut ei rei vectigal inponere constituere, IIviro IIviris praefec(to) praefectis eius coloniae ex maioris partis decurionum decreto, quod 40. decretum ita factum erit, cum in decurionibus non minus quam duae partes decurionum adfuerint, legemque ei dicere ex decreto decurionum, quod ita ut supra scriptum est decretum erit, ius potestatemve2 esse placet; dum ne ea aqua, quae ita distributa discripta deve qua ita decretum erit, aliter quam fistulis plumbeis d(um) t(axat) ab rivo p(edes) L ducatur; neve| eae fistulae aut rivos nisi sub terra, quae terra itineris viae 45. publicae limitisve erit, ponantur conlocentur; neve ea aqua per locum privatum in vito eo, cuius is locus erit, ducatur. Quamque legem ei aquae tuendae op[e]ribusve, quae eius aquae ductus ususve causa facta sunt erunt, tuendis | [IIviri praefect]i [e]x decurion(um) decreto, quod ita ut s(upra) s(criptum) est factum erit, dixerin[t, | eam fir]mam (?) ratamque esse 50. | 40.. Venafranae s 8.. atio quam colono aut incola[e aut]... | da.. 8.. is cui ex decreto decurionum ita ut supra comprensum est negotium 65. datum erit, agenti, tum, qui inter civis et peregrinos ius dicet, iudicium reciperatorium in singulas res HS X reddere, testi

...

placet ~.. (desunt versus undecim)

1) qui. 2) immo potestatemque.

5.

busque dumtaxat X denuntiand[o qu]aeri placet; dum reciperatorum reiectio inter eum qui aget et eum quocum agetur ita fie[t, ut ex lege, quae de iudicis privatis lata est, | licebit oportebit. ~

2. Edictum Claudii de civitate Anaunorum

a. 46 p. C.1

M. Iunio Silano Q. Sulpicio Camerino cos. | idibus Martis ~ Bais in praetorio edictum | Ti. Claudi Caesaris Augusti Germanici propositum fuit id quod infra scriptum est: ~||

Ti. Claudius Caesar Augustus Germanicus, pont(ifex) | maxim(us), trib(unicia) potest(ate) VI, imp(erator) XI, p(ater) p(atriae), co(n)s(ul) designatus IIII, dicit: |

2

(1.) Cum ex veteribus controversis pendentibus aliquamdiu etiam | temporibus Ti. Caesaris patrui mei, ad quas ordinandas | Pinarium Apollinarem miserat, quae tantum modo 10. inter Comenses essent, quantum memoria refero, et | Bergaleos3, isque primum apsentia pertinaci patrui mei, | deinde etiam Gai principatu quod ab eo non exigebatur referre, non stulte quidem, neglexserit, et posteac | detulerit Camurius Statutus ad me, 15. agros plerosque || et saltus mei iuris esse: in rem praesentem misi Plantam Iulium amicum et comitem meum, qui cum adhibitis procuratoribus meis quique in alia | regione quique in vicinia erant, summa cura inquisierit et cognoverit, cetera quidem, ut mihi demon strata commentario facto ab ipso sunt, 20. statuat pronun tietque ipsi permitto. ~|

(2.) Quod ad condicionem Anaunorum et Tulliassium et Sinduno rum pertinet, quorum partem delator adtributam Tri25. den tinis, partem ne adtributam quidem arguisse dicitur, || tametsi animadverto non nimium firmam id genus hominum habere civitatis Romanae originem: tamen cum longa | usurpatione

1) C. I. L. 5,538 n. 5050. E tabula ahenea, quae a. 1869 prope Tridentinum in vico 'Cles' vallis 'di Non' effossa est (a. 0,5 m., l. 0,38), primum edita a Mo. Herm. 4,99 (indeque in ZRG. 9,179), post eum a F. Kenner, Edict d. Kais. Claud. 1869, cum tabula ad archetypon depicta et commentario. 2) petentibus. 3) Hodie 'Bergell' sive 'Val di Bregaglia'. 4) quisque. 5) Hodie 'Non, Dolas, Saone', in pago 'Giudicaria' prope Tridentum.

-