Cum providentia optumi principis tectis quoque | urbis 5. nostrae et totius Italiae aeternitati prospexerit, quibus ipse non solum praecepto augustissimo sed etiam exsemplo | suo prodesset, conveniretq(ue) felicitati saeculi instantis | pro portione publicorum operum etiam privatorum custodire1, deberentque 10. apstinere se omnes cruentissimo genere | negotiationis, ne[que]2 inimicissimam pace faciem inducere | ruinis domum villarumque, placere: si quis negotiandi causa | emisset quod3 aedificium, ut diruendo plus adquireret quam quanti emisset, tum duplam pecuniam, qua mercatus eam rem | esset, in aerarium inferri, 15. utique de eo nihilo minus ad senatum | referretur. Cumque aeque non oporteret malo exsemplo vendere quam | emere, ut venditores quoque coercerentur, qui scientes dolo malo contra 1 hanc senatus voluntatem vendidissent, placere: tales venditiones inritas fieri. Ceterum testari senatum, domini[s nihil]" | constitui, 20. qui rerum suarum possessores futuri aliquas [partes] | earum mutaverint, dum non negotiationis causa id factum [sit3]. | 25. Censuere. In senatu fuerunt CCCLXXIII. | II. [Q] Volusio, P. Cornelio cos. VI non Mart. S.C. | Quod Q. Volusius, P. Cornelius verba fecerunt de postulatione necessari[orum] | Alliatoriae Celsil[7]ae, q. d. e. r. f. p., d. e. r. i. c. | 10 Cum S.C., quod factum est Hosidio Geta et L. Vagellio cos. clarissimis viris, ante d[iem X.9] k. | Oct. auctore divo Claudio, cautum esset, ne1o quis domum villamve dirueret, quo plus11 sibi adquireret, neve quis negotiandi causa eorum quid emeret venderetve, poenaq(ue) in emptorem, qui adversus id S.C. fecisset, constituta esset, [ut] qui quid emisset duplum eius 30. quanti emisset in aerarium inferre cogeretur et eius qui vendidisset inrita fieret venditio, de iis autem, qui rerum | suarum possessores futuri aliquas partes earum mutassent, dum modo | non negotiationis causa mutassent, nihil esset novatum; et necessari | Alliatoriae Celsil[]ae, uxoris Atilii Luperci ornatissimi 1) custodiac vel custodia. 4) oportere. 2) ne. 3) quodquod proposuit Mo. 7) dominio. 8) om. 9) ante decim. 10) Ab hoc verbo usque ad vocem venditio (v. 29) SC. ad verbum fere relatum est a Paulo in D. 18,1,52. exempla, quo plus Dig. 11) quam vel quod 5 6 viri, exposuis sent huic ordini, patrem eius Alliatorium Celsum emisse fundos cum aedificis in | regione Mutinensi1, qui vo- 35. carentur campi Macri, in quibus locis mercatus agi superioribus solitus esset temporibus, iam per aliquod annos desisset haberi, eaque | aedificia longa vetustate dilaberentur neque refecta usui essent futura, quia neque | habitaret in iis quisquam nec vellet in deserta ac2 ruentia commigrare: ne quid | fraudi multae poenaeq(ue) esset Celsil[1]ae, si ea aedificia, de quibus in hoc ordine actum esset, aut demolita fuissent, aut ea con- 40. dicione3 sive per se sive cum agris vendidisset, ut emptori sine fraude sua ea destruere tollereque liceret; | in futurum autem admonendos ceteros esse, ut apstinerent se a tam foedo genere negotiation[is], hoc praecipue saeculo, quo excitari nova et ornari universa, quibus felicitas orbis terrarum splenderet, magis conveniret, quam ruinis aedificiorum ullam partem deform[are] | Italiae et adhuc retinere priorum temporum [incu-45. riam quae universa affecisset | ita ut diceretur senectute ac tumulo iam rem Romanam perire]. Censuere. In senatu [fuerunt]. 18. SC. Trebellianum a. 567. (Ulpianus 1. III fideicommissorum: Factum est SC. temporibus Neronis, VIII. kal. Sept., Annaeo Seneca et Trebellio Maximo cos., cuius verba haec sunt:) 9 Cum esset aequissimum in omnibus fideicommissariis hereditatibus si qua de his bonis iudicia penderent, ex his eos subire, in quos ius fructusque transferretur, potius quam cuique periculosam esse fidem suam: placet, ut actiones, quae in heredem heredibusque dari solent, eas neque in eos neque his dari, qui fidei suae commissum sic, uti rogati essent, restituissent, sed his et in eos, quibus ex testamento fideicommissum restitutum fuisset: quo magis in reliquum confirmentur supremae defunctorum voluntates. 1) Muliniensi. 2) desertac. 5) deformem. 3) conditione. 4) ornari in. 6) Suppl. Mo. 7) D. 36,1,1,1.2. Consules qui nomi8) Mo. coni. eas lites. 9) nantur suffecti sunt anni ut videtur 56. periculosum cod. 19. SC. de imperio Vespasiani a. 691. .... foedusve cum quibus volet facere liceat ita, uti licuit divo Aug(usto), | Ti. Iulio Caesari Aug(usto), Tiberioque Claudio Caesari Aug(usto) Germanico; ~| utique ei senatum habere, relationem facere, remittere, senatus consulta per relationem discessionemque facere liceat 5. ita, uti licuit divo Aug(usto), Ti. Iulio Caesari A(ugusto), Ti. Claudio Caesari | Augusto Germanico; ~| 10. utique cum ex voluntate auctoritateve iussu mandatuve eius praesenteve eo senatus habebitur, omnium rerum ius perinde | habeatur servetur, ac si e lege senatus edictus esset habereturque; ~| utique quos magistratum potestatem imperium curationemve cuius rei petentes senatui populoque Romano commendaverit, quibusque suffragationem suam dederit promiserit, eorum comitis quibusque extra ordinem ratio habeatur; ~| 15. utique ei fines pomerii proferre promovere cum ex republica censebit esse, liceat ita, uti licuit Ti. Claudio Caesari Aug(usto) | Germanico; ~ | 3 utique quaecunque ex usu rei publicae maiestateque divinarum humanarum publicarum privatarumque rerum esse | censebit1, ei agere facere ius potestasque sit, ita uti divo Aug(usto),| 20. Tiberioque Iulio Caesari Aug(usto), Tiberioque Claudio Caesari | Aug(usto) Germanico fuit; ~| utique quibus legibus plebeive scitis scriptum fuit, ne divus Aug(ustus), | Tiberiusve Iulius Caesar Aug(ustus), Tiberiusque Claudius Caesar Aug(ustus) | Germanicus tenerentur, iis legibus 25. plebisque scitis imp(erator) Caesar | Vespasianus solutus sit; quaeque ex quaque lege rogatione | divum Aug(ustum), Tiberiumve Iulium Caesarem Aug(ustum), Tiberiumve | Claudium Caes(arem) Aug(ustum) Germanicum facere oportuit, ea omnia imp(eratori) Caesari Vespasiano Aug(usto) facere liceat; ~| utique quae ante hanc legem rogatam acta gesta | decreta 1) C. I. L. 6,167 n. 930. E tabula ahenea Romae saec. XIIII reperta, hodie in museo Capitolino adservata. Capita more solito distincta sunt. De quaestione, utrum lex haec fuerit an SC., v. Mo. Staatsr. 2,840–2. — 2) que om. 3) humarum. 4) esse e censebit. - imperata ab imperatore Caesare Vespasiano Aug(usto) | iussu 30. mandatuve eius a quoque sunt, ea perinde iusta rataq(ue) | sint, ac si populi plebisve iussu acta essent. ~| Sanctio. ! Si quis huiusce legis ergo adversus leges rogationes plebisve scita | senatusve consulta fecit fecerit, sive quod eum ex 35. lege rogatione plebisve scito s(enatus)ve c(onsulto) facere oportebit, non fecerit huius legis ergo, id ei ne fraudi esto, neve quit ob eam rem populo dare debeto, | neve cui de ea re actio neve iudicatio esto, neve quis de ea re apud | [s]e agi sinito. ~ 20. SC. Macedonianum a. 69-79.1 (Ulp. 1. XXIX ad ed.: Verba SCti Macedoniani haec sunt:) Cum inter ceteras sceleris causas Macedo, quas illi natura administrabat, etiam aes alienum adhibuisset et saepe materiam peccandi malis moribus praestaret, qui pecuniam ne quid amplius diceretur incertis nominibus crederet: placere, ne cui, qui filio familias mutuam pecuniam dedisset, etiam post mortem parentis eius, cuius in potestate fuisset, actio petitioque daretur: ut scirent qui pessimo exemplo faenerarent, nullius posse filii familias bonum nomen exspectata patris morte fieri. 21. SC. Rubrianum a. 103 (?2) (Ulpianus l. V fideicommissorum: Subventum libertatibus est SCto, quod factum est temporibus divi Traiani Rubrio Gallo et Caelio Hispone cos. in haec verba:) Si hi, a quibus libertatem praestari oportet, evocati a praetore adesse noluissent, si causa cognita praetor pronuntiasset libertatem his deberi, eodem iure statum servari, ac si directo manumissi essent. 1) D. 14,6,1. De aetate SCti hoc loco nil dictum est; sed quod ait Suetonius Vesp. 11: Auctor senatui fuit (Vesp.) decernendi, ne filiorum familiarum feneratoribus exigendi crediti ius unquam esset, videtur de hoc SC. intellegendum esse. 2) D. 40,5,26,7. Annus incertus est, cum consules nominati suffecti sint; a. 103 proposuit Mo. Forsch. 1,51. 3) Plin. ep. 4,9: Caepio Hispo. Or. 3670: Caepioni Hisponi cos. Cf. Mo. l.l. 22. SC. Iuncianum a. 127.1 (Ulpianus 1. V fideicommissorum: Factum est SC., Aemilio Iunco et Iulio Severo cos., in haec verba:) Placere, [ut] si quis ex his, qui fideicommissam libertatem ex quacumque causa deberent servo, qui mortis tempore eius, qui rogavit, non fuerit,2 adesse negabitur: praetor cognoscat; et si in ea causa esse videbitur, ut, si praesens esset, manumittere cogi deberet: id ita esse pronuntiet. Cumque ita pronuntiasset, idem iuris erit, quod esset, si ita, ut ex fideicommisso manumitti debuisset, manumissus esset. 23. SC. Iuventianum a. 1293. (Ulpianus 1. XV ad edictum: de petitione hereditatis cum forma SCto sit data, optimum et ipsius SCti interpretationem facere, verbis eius relatis:) Pridie idus Martias Q. Iulius Balbus et P. Iuventius Celsus Titius Aufidius Oenus Severianus consules verba fecerunt de his, quae imperator Caesar Traiani Parthici filius divi Nervae nepos Hadrianus Augustus imperator maximusque princeps proposuit quinto nonas Martias quae proximae fuerunt libello" complexus esset, quid fieri placeat; de qua re ita censuerunt: cum, antequam partes caducae ex bonis Rustici fisco peterentur, hi qui se heredes esse existimant', hereditatem distraxerint, placere: redactae ex pretio rerum venditarum pecuniae usuras non esse exigendas; idemque in similibus causis servandum. Idem placere: a quibus hereditas petita fuisset, si adversus eos iudicatum esset, pretia, quae ad eos rerum ex hereditate venditarum pervenissent, etsi eae 8 1) D. 40,5,28,4. 2) isque ins. Dig., delevit Mo. 3) D. 5,3,20.6. 4) Exordium restituendum est ita: Pridie idus Martias. Quod Q. Iulius Balbus, P. Iuventius Celsus Titus Aufidius Hoenius Severianus cos. v. f. de his quae imp. Caesar, divi Traiani Parthici f. divi Nervae n., Traianus Hadrianus Augustus optimus maximusque princeps p(ater) p(atriae) (pro proposuit Pithoeus). Consules duo sunt, non quattuor, id quod putavit Rud. RG. 1,117; alter поλváνupos est sicut infra in SC. Beg. M. Nonius Mucianus (cf. Mo., Hermes 3,75). 5) oratio, l. 22 et 40 h. t. 7) L. 20, § 12: ita senatus locutus est: 'eos qui 6) corr. existimas |