Page images
PDF
EPUB

1. Zur Belohnung des Sclaven, der a) den Mörder seines Herrn, b) Falschmünzer, c) Mädchenräuber, d) Deserteure anzeigte 18).

2. Zur Strafe des Herrn, a) wenn der Herr den kranken Sclaven weder pflegen, noch im Krankenhause unterbringen läßt 11), b) wenn eine Sklavin unter der Bedingung, ne prostituatur veräußert, die Bedingung aber nicht zugehalten wird 15), c) wenn ein Sclavenkind ausgesezt wird 16), d) wenn ein Nichtchrist einen christlichen Sclaven an sich bringt 17).

3. Wenn der Sclave in den geistlichen Stand aufgenommen wird, oder gewisse weltliche Aemter erlangt 18).

4. Wenn ein Sclave 10 oder 20 Jahre im guten Glauben als Freier gelebt hat 19).

5. Wenn die Mutter des Sclaven bona fide als Freie gelebt hat, und seit ihrem Tode mindestens fünf Jahre verfloffen find 20).

*) Von Justinian aufgehoben c. 2. Cod. Communia de mm. VII. 15. **) Eben so arg. c. un. Cod. de nudo jure Quir. toll. VII. 25. ttt) Eben so Nov. CXIX. c. 2.

*†) Auch diese Latinitas Juniana hob Justinian auf, und verordnete, daß die Mm. in allen Fällen, in denen sie sonst lat jun. bewirkte, das römische Bürgerrecht mit fich bringen solle. §. un. Cod. de lat. lib. toll. VII. 6. —§. 3. J. de libertinis I. 5. *1*) Von Justinian aufgehoben. c. un. C. de dedit. libert. toll. VII. 5. Auch die durch die Lex Fusia Canina (a. n. 761) eingeführte Beschränkung der Zahl der in einem Testamente freizulaffenden Sclaven, hob Justinian auf. Inst. de lege F. C. subl. I. 7. c. un. Cod. de lege F. C. toll. VII. 3.

Zimmern Rechtsgeschichte II. S. 201. f. f. 736 ff. Puchta II. §. 213. Böcking a. a. D. I. 241 f. Deurer Grundriß S. 206 ff.

2) Unterholzner Zeitschr. für gesch. Rechtswiff. II. S. 139 f.

3) Göschen das. III. S. 269. ff.

4) S. auch Gajus II. 263–267.

[ocr errors]

5) Dig XL. 7. de statuliberis. Madai, die Statuliberi des römischen Rechts. 8. Halle 1834. Jhering II. 175. Ueber das »morari in libertate« Puchta II. §. 213. 6) Cod. Theod. de Manum. in eccles. IV. 7. Cod. Just. de his qui in eccles.

mm. I. 13.

e. un. §. 10. Cod. de lat. lib. toll. VII. 6.

®) Jd. est: apud acta, testato coram magistratu. Fabrot. apud Vinnium.

9) C. A. v. Vangerow. Ueber die Latini Juniani. 8. Marburg 1833.

10) Gajus I. 22-24. c. un. Cod. de lat. lib. toll. VIII. 6. Sie konnten aber cives romani werden. Ulp. tit. III. 1. Gajus I. §. 28. c.

1) Puchta II. §. 217.

12) S. Gaji Inst. ed. Göschen (ec. 3. cur. Lachmann) 8. Berol. 1842. p. 11.

18) c. 1-4. Cod. VII. 13.

14) c. un. §. 3. Cod. de lat. lib. toll. VII. 6.

15) c. un. §. 4. eod.

16) c. 3. 4. Cod. de inf. exp. VIII. 51.

17) c. 1. 2. Cod. Ne christ. mancip. etc. I. 10.

18) e. 4. Cod. de praep. sacri cubiculi. XII. 5. Nov. V. c. 2. §. 2. Nov. CLVII. c. Böcking a. a. D. I. S. 248 Nr. 83.

17.

19) Cod. de longi temp. praescr. etc. VII. 33. Böcking 1. 1. Puchta II. §. 213. 20) Cod. ne de statu defunct. etc. VII. 21. Böcking l. l. 16. a. u. S. 1. 1. 242

II. Eigenschaften und Zustände der physischen Personen, welche auf die Rechts- und Handlungsfähigkeit derselben von Einfluß sind.

a) Ohne Rücksicht auf ihre Stellung als Mitglieder einer Gemeinschaft zu andern Mitgliedern derselben.

1. Geschlecht.

§. 44. Ulp. L. 10. D. de statu hominum. (I. 5.)

Quaeritur, hermaphroditum cui comparamus? et magis puto ejus sexus aestimandum, qui in eo praevalet.

Paul. L. 15. §. 1. D. de testibus. (XXII. 5.)

Hermaphroditus, an ad testamentum adhiberi possit, qualitas sexus incalescentis ostendit.

Pap. L. 9. D. de statu hominum.

In multis juris nostri articulis deterior est conditio feminarum, quam masculorum.

Ulp. L. 1. Dig. de verb. sign.

Verbum hoc si quis, tam masculos quam feminas complectitur.
Id. L. 195. pr. eod.

Pronuntiatio sermonis in sexu masculino ad utrumque sexum plerumque

porrigitur.

Pomp. L. 45. pr. Dig. de leg. II.

Exemplo pessimum est, foeminino vocabulo etiam masculos contineri.
Die Gründe der besondern Frauenrechte 1) sind:

a) Imbecillitas sexus, infirmitas foeminarum. b) Pudicitia sexui congruens. c) Die frühere körperliche Reife. d) Reine Billigkeitsrücksicht 2).

1) Hier einstweilen nur Ulp. L. 2. pr. D. de reg. j. L. 17. Ferminae ab omnibus officiis civilibus vel publicis remotae sunt. Im älteren Rechte waren sie daher insbesondere nicht befähigt jene Privatrechtsgeschäfte giltig zu verrichten, welche vor den Comitien vorgenommen werden mußten. S. Jhering II. 103 f. 2) c. 12. §. 1. Cod. qui pot. in pign. VIII. 18. Glück Pand. II. 126 f.

§. 45. 2. Alter.

Major (legitima aetas, und minor aetas 25 J. und darunter) Majores, minores. Minores: puberes, impuberes (pupilli; aetas pupillaris. Impuberes: pubertati proximi, infantiae proximi. — Infantes.

a) Infantia.

[ocr errors]

S. Ulp. L. 70. D. de V. O. (XLV. I.) L. 65. §. 3. Dig. ad Sct. Trebell. (XXXVI. 1.) 1).

c. 18. pr. Cod. de bon. mat. (VI. 30.)

Si infanti, id est, minori septem annis etc.

§. 10. Inst. de inut. stip. (III. 20.)

Infans, et qui infantiae proximus est, non multum a furioso distant, quia hujusmodi aetatis pupilli nullum habent intellectum.

b) Impubertas (aetas pupillaris)

c. 3. C. quando tutores vel curat. esse desin. (V. 60.)

Indecoram observationem in examinanda marium pubertate resecantes, jubemus: quemadmodum feminae post (impletos) duodecim annos omnimodo pubescere judicantur, ita et mares, post excessum quatuordecim (annorum) puberes existimentur, indagatione corporis inhonesta cessante.

Pr. I. quib. mod. tutela finitur. (I. 22.)

Pupilli pupillaeque, cum puberes esse coeperint, tutela liberantur. Pupertatem autem veteres quidem non solum ex annis sed etiam ex habitu corporis in masculis aestimari volebant. Nostra autem majestas dignum esse castitate nostrorum temporum (existimans), bene putavit, quod in feminis etiam antiquis impudicum esse visum est, id est inspectionem habitudinis corporis, hoc etiam in masculos extendere. Et ideo nostra sancta constitutione promulgata pubertatem in masculis post decimum quartum annum completum illico initium accipere disposuimus: antiquitatis normam in feminis bene positam, in suo ordine relinquentes, ut post duodecim annos completos viri potentes esse credantur 2).

Pomp. L. 239. pr. Dig. de v. s.

Pupillus est, qui, cum impubes est, desiit in patris potestate esse, morte aut emancipatione.

Begriff der Infantiae proximi, et pubertati proximi. Aeltere Theorie nach Accursius Gloss. ad §. 10. Inst. III. 20. Neuere Theorie nach Jac. Gothofred. Comm. ad L. III. Dig. de reg. j. 3).

Ulp. L. S. 1. Dig. de reg. j.

Impubes ab omnibus officiis debet abstinere.

§. 10. J. de inut stip. (III. 20.)

Pupillus omne negotium recte gerit, ita tamen, ut ubi tutoris auctoritas necessaria sit, adhibeatur tutor, veluti si ipse obligetur. Sed quod diximus de pupillis, utique de iis verum est, qui jam habent aliquem intellectum, nam infans, et qui infantiae proximus est, non multum a furioso distant: quia hujusmodi aetatis pupilli nondum habent intellectum. Sed in proximis infantiae propter utilitatem eorum, benignior juris interpretatio facta est, ut idem juris habeant, quod pubertati proximi. Sed qui in potestate parentis et impubes, ne autore quidem patre obligatur. §. 18. J. de obl. quae ex delicto. (IV. 1.)

In summa sciendum est, quaesitum esse, an impubes rem alienam amovendo, furtum faciat? Et placuit, quia furtum ex affectu (furandi) consistit, ita demum obligari eo crimine impuberem, si proximus pubertati sit, et ob id intelligat se dellinquere.

Gajus L. 3. pr. de R. J.

Pupillum, qui proximus pubertati sit, capacem esse et furandi et injuriae faciendae.

Ulp. L. 13. §. 1. Dig. de dolo malo. (IV. 3.)

ego arbitror et ex suo dolo conveniendum, si proximus pubertati

est, maxime si locupletior ex hoc factus est.

Vgl. L. 9. Dig. de adqu. vel. om. hered. (XXIX. 2.)

c) Pubertas 4).

c. 3. Cod. V. 60 (oben unter b).

c. 3. C. quando dies legati (VI. 55.)

Ex his verbis: »Do, lego Aeliae Severinae feliae meae et Secundae decem quae legata accipere debebit, cum ad legitimum statum pervenerit«; non conditio fideicommisso, vel legato inserta, sed petitio in tempus legitimae aetatus dilata videtur. Et ideo si Aelia Severina filia testatoris, cui legatum relictum est, die legati cedente, vita functa est: ad heredem suum actionem transmisit, scilicet ut eo tempore solutio fiat, quo Severina, si rebus humanis subtracta non fuisset, vicesimum quintum annum aetatis implesset. Non coeptum enim annum, sed impletum, si de emolumento relicti fideicommissi tractetur, exspectandum esse juris prudentibus placuit.

Pr. §. 2. Inst. de curatorib. (I. 23.)

§. 2.

in

Pr. Masculi quidem puberes et feminae viripotentes usque ad XXV. annum completum curatorem accipiunt; quia licet puberes sint, adhuc tamen ejus aetatis sunt, ut sua negotia tueri non possint. viti adolescentes curatores non accipiunt, praeterquam in litem; curator enim et ad certam causam dari potest.

Plena pubertas §. 4. Inst. de adopt. (I. 11.) L. 40. §. 1. Dig. eod.

(I. 7.) L. 14. §. 1. D. de alimentis (XXXIV. 1.)

d) Major aetas.

c. 5. Cod. VI. 53 (oben unter c).

Venia aetatis.

c. 2. C. de his qui veniam aetatis (II. 45.)

Omnes adolescentes, qui honestate morum praediti paternam frugem, vel avorum patrimonia gubernare cupiunt, et super hoc imperiali auxilio indigere coeperint, ita demum aetatis veniam impetrare audeant, cum vicesimi anni metas impleverint: ita ut post impetratam aetatis veniam iidem ipsi per se principale beneficium allegantes, non solum per scripturam annorum numerum probent, sed etiam testibus idoneis advocatis, morum suorum instituta, probitatemve animi, et testimonium vitae honestioris. edoceant.

Einfluß höherer Altersstufen auf die Privat-Rechte 5).

1) Glück Pand. II. 211.

2) Ueber die historische Entwicklung des Rechts rücksichtlich der Feststellung der Mündigkeitstermine. Glück II. 212. Savigny System III. §. 310. Böcking a. a. D. 203. 204.

3) Savigny III. S. 109. Dirksen verm. Schr. I. S. 180. Glück II. 212. Unterholzner Zeitschr. f. gesch. Rechtswiff. I. Bd. S. 44. ff.

4) Savigny III. 80 u. Zeitschr. f. gesch. Rechtsw. X. 3. (Ueber den Schuß der Minderj. im röm. N. u. insb. von d. Lex Plaetoria.) Jhering II. 155.

5) Thibaut über die senectus Archiv. f. civ. Prax. VIII. Nr. 2.

§. 46. 3. Gesundheit und Krankheit.

Modest. L. 101. §. 2. D. de V. S.

Verum est, morbum esse temporalem corporis imbecillitatem, vitium. vero perpetuum corporis impedimentum veluti si talum excussit, nam et luscus utique vitiosus est.

Javol. L. 113. D. de V. S.

Morbus sonticus est, qui cuique rei nocet 1).

[ocr errors]

Cael. Sab. bet Ulp. L. 1. §. 7. Dig. de aed. ed. (XXI. 1.) Morbus est habitus cujusque corporis contra naturam, qui usum ejus ad id facit deteriorem, cujus causa natura nobus ejus corporis sanitatem dedit.

§. 9. J. de adoptionibus (I. 11.)

Sed et illud utriusque adoptionis commune est, quod et ii, qui ge

Dworzak, römisches Recht.

5

« PreviousContinue »