Page images
PDF
EPUB

attinet, omnes homines aequales sunt.
de R. J.

Ulp. 1. 32 D.

2. Locum, in quo servus sepultus est, religiosum esse Aristo ait. Id. 1. 2 pr. D. de relig. 11, 7.

3. Illud certum est, serviles quoque cognationes impedimento esse nuptiis, si forte pater et filia, aut frater et soror manumissi fuerint. § 10 I. de nupt. 1, 10.

4. Nec servus quidquam debere potest, nec servo potest deberi. Sed cum eo verbo abutimur, factum magis demonstramus, quam ad ius civile referimus obligationem. Ulp. 1. 41 D. de pecul. 15, 1.

5. Servi ex delictis quidem obligantur et si manumittantur, obligati remanent; ex contractibus autem civiliter quidem non obligantur, sed naturaliter et obligantur et obligant: denique si servo, qui mihi mutuam pecuniam dederat, manumisso solvam, liberor. Id. l. 14 D. de O. et A. 44, 7.

6. Cum servo nulla actio est. Gaj. l. 107 D. de R. J. II. Die Auffassung des Sklaven als Sache und zugleich als vernünftiges Wesen macht sich auch in dem Verhältnis des Sklaven zu seinem Herrn geltend, dessen R. sich aus dominium (über den Sklaven als bloßes Eigentumsobjekt) und potestas (über den Sklaven als

passives Familienglied) zusammensett. a. Infolge der potestas nimmt der Sklave gewissermaßen teil an der Persönlichkeit und dem commercium des Herrn (§ 83. II. a. 4?), als dessen Repräsentant er alle auf Erwerb von Rechten gerichtete R-handlungen (des ius gent. sowohl, wie des ius civ.) vornehmen kann. (§ 20. I. § 75. II. b.) b. Als dominus steht dem Herrn jede beliebige Verfügung über den Sklaven, wie über ein anderes Eigentumsobjekt zu; doch ist dieses R. — sowie auch das aus der potestas fließende ius vitae necisque und die häusliche Strafgewalt in der Kaiserzeit aus Rücksichten der Humanität und guten Sitte beschränkt und dem Sklaven sogar ein Beschwerde-R. wegen grausamer und unwürdiger Behandlung eingeräumt worden.

a. 1. Οι οικέται ἀπρόσωποι ὄντες, ἐκ τῶν προσώπων τῶν οἰκείων δεσπότων χαρακτηρίζονται. Theophil. ad pr. I. de stip. serv. 3, 17.

2. In potestate itaque sunt servi dominorum. Quae quidem potestas iuris gentium est; nam apud omnes peraeque gentes animadvertere possumus, dominis in servos vitae necisque potestatem esse, et quodcumque per servum adquiritur, id domino adquiri. Gaj. I. § 52.

3. Verbum potestatis non solum ad liberos trahimus verum etiam ad servos. Ulp. 1.3 § 3 D. de don. int. vir. 24, 1. b. 1. Sed hoc tempore neque civibus Romanis nec ullis aliis hominibus, qui sub imperio populi Romani sunt, licet supra modum et sine causa in servos suos saevire: nam ex constitutione sacratissimi imperatoris Antonini qui sine causa

servum suum occiderit, non minus teneri iubetur, quam qui alienum servum occiderit. Sed et maior quoque asperitas dominorum per eiusdem principis constitutionem coercetur: nam . . . praecepit, ut si intolerabilis videatur dominorum saevitia, cogantur servos vendere. Et utrumque recte fit: male enim nostro iure uti non debemus. Gaj. I. § 53. 2. Quod autem dictum est, ut servos de dominis querentes praefectus audiat, sic accipiemus: . . si saevitiam, si duritiam, si famem, qua eos premant, si obscoenitatem, in qua eos compulerint vel compellant, apud praefectum urbi exponant. Hoc quoque officium praefecto urbi a D. Severo datum est, ut mancipia tueatur, ne prostituantur. Ulp. 1. 1 § 8 D. de off. praef. urbi. 1, 12.

III. Rechtlich frei und bloß thatsächlich in ihrer Freiheit mehr oder weniger beschränkt waren a. der addictus (nexus, iudicatus f. § 192. II. B. § 116. § 131. III. c.); b. der auctoratus (§ 131. I. f.) und der ab hostibus redemptus. (§ 36. I. d.) c. Dagegen nimmt eine Mittelstellung zwischen Freien und Sklaven ein der erst in der späteren kaiserlichen Gesetzgebung (seit dem 4. Jahrh.) zur Anerkennung gelangte Stand der an die Scholle gebundenen Gutsangehörigen (coloni), welche mitsamt ihrer Nachkommenschaft von dem betreffenden Grundstücke untrennbar und unter der Botmäßigkeit des Grundherrn (dominus, patronus) stehend — demselben zu einem jährlichen Kanon für die Nuzung der ihnen überwiesenen Parzellen verpflichtet waren.

[ocr errors]

a. Aliud est servum esse, aliud servire . . Qui servus est si manumittatur, fit libertinus, non itidem addictus.

Ad

servum nulla lex pertinet, addictus legem habet. Quintil. V. 10, 60. VII. 3, 26.

b. Gladiatores ita se vendunt et cautiones faciunt: 'uri flammis, virgis secari, ferro necari.' Qui se vendunt ludo, Porph. in Hor. sat. II. 7, 58. 59.

auctorati dicuntur.

c. — ipsi (sc. coloni) originario iure teneantur, et licet condicione videantur ingenuii, servi tamen terrae ipsius cui nati sunt aestimantur, nec recedendi quo velint aut permutandi loca habeant facultatem, sed possessor eorum iure utatur et patroni sollicitudine et domini potestate. 1. un. C. de col. Thr. 11, 52. (51.)

§ 36. (§ 26.) 2. Entstehung der servitus.

Theod.

[Müll. § 52.

B. J. § 47. P. § 211. 220. Schi. § 27.
370. 371. 374. 800. II. 365. D. § 107.]

Ku. I. § 129. 366.

Der Sklavenstand entsteht entweder durch Geburt (§ 33. II.) oder durch folgende Ereignisse, welche den Verlust der Freiheit zur Folge haben:

attinet, omnes homines aequales sunt.
de R. J.

Ulp. 1. 32 D.

2. Locum, in quo servus sepultus est, religiosum esse Aristo ait. Id. 1. 2 pr. D. de relig. 11, 7.

3. Illud certum est, serviles quoque cognationes impedimento esse nuptiis, si forte pater et filia, aut frater et soror manumissi fuerint. § 10 I. de nupt. 1, 10.

4. Nec servus quidquam debere potest, nec servo potest deberi. Sed cum eo verbo abutimur, factum magis demonstramus, quam ad ius civile referimus obligationem. Ulp. 1. 41 D. de pecul. 15, 1.

5. Servi ex delictis quidem obligantur et si manumittantur, obligati remanent; ex contractibus autem civiliter quidem non obligantur, sed naturaliter et obligantur et obligant: denique si servo, qui mihi mutuam pecuniam dederat, manumisso solvam, liberor. Id. 1. 14 D. de O. et A. 44, 7.

6. Cum servo nulla actio est. Gaj. l. 107 D. de R. J. II. Die Auffassung des Sklaven als Sache und zugleich als vernünftiges Wesen macht sich auch in dem Verhältnis des Sklaven zu seinem Herrn geltend, dessen R. sich aus dominium (über den Sklaven als bloßes Eigentumsobjekt) und potestas (über den Sklaven als passives Familienglied) zusammenseßt. a. Infolge der potestas nimmt der Sklave gewissermaßen teil an der Persönlichkeit und dem commercium des Herrn (§ 83. II. a. 4?), als dessen Repräsentant er alle auf Erwerb von Rechten gerichtete R-handlungen (des ius gent. sowohl, wie des ius civ.) vornehmen kann. (§ 20. I. § 75. II. b.) b. Als dominus steht dem Herrn jede beliebige Verfügung über den Sklaven, wie über ein anderes Eigentumsobjekt zu; doch ist dieses R. sowie auch das aus der potestas fließende ius vitae necisque und die häusliche Strafgewalt in der Kaiserzeit aus Rücksichten der Humanität und guten Sitte beschränkt und dem Sklaven sogar ein Beschwerde-R. wegen grausamer und unwürdiger Behandlung eingeräumt worden.

a.

2. 1. Οἱ οἰκέται ἀπρόσωποι ὄντες, ἐκ τῶν προσώπων τῶν οἰκείων δεσπότων χαρακτηρίζονται. Theophil. ad pr. I. de

stip. serv. 3, 17.

2. In potestate itaque sunt servi dominorum. Quae quidem potestas iuris gentium est; nam apud omnes peraeque gentes animadvertere possumus, dominis in servos vitae necisque potestatem esse, et quodcumque per servum adquiritur, id domino adquiri. Gaj. I. § 52.

3. Verbum potestatis non solum ad liberos trahimus verum etiam ad servos. Ulp. 1. 3 § 3 D. de don. int. vir. 24, 1. b. 1. Sed hoc tempore neque civibus Romanis nec ullis aliis hominibus, qui sub imperio populi Romani sunt, licet supra modum et sine causa in servos suos saevire: nam ex constitutione sacratissimi imperatoris Antonini qui sine causa

servum suum occiderit, non minus teneri iubetur, quam qui alienum servum occiderit. Sed et maior quoque asperitas dominorum per eiusdem principis constitutionem coercetur:

praecepit, ut si intolerabilis videatur dominorum saevitia, cogantur servos vendere. Et utrumque recte fit: male enim nostro iure uti non debemus. Gaj. I. § 53. 2. Quod autem dictum est, ut servos de dominis querentes praefectus audiat, sic accipiemus: . . si saevitiam, si duritiam, si famem, qua eos premant, si obscoenitatem, in qua eos compulerint vel compellant, apud praefectum urbi exponant. Hoc quoque officium praefecto urbi a D. Severo datum est, ut mancipia tueatur, ne prostituantur. Ulp. 1. 1 § 8 D. de off. praef. urbi. 1, 12.

III. Rechtlich frei und bloß thatsächlich in ihrer Freiheit mehr oder weniger beschränkt waren a. der addictus (nexus, iudicatus f. § 192. II. B. § 116. § 131. III. c.); b. der auctoratus (§ 131. I. f.) und der ab hostibus redemptus. (§ 36. I. d.) c. Dagegen nimmt eine Mittelstellung zwischen Freien und Sklaven ein der erst in der späteren kaiserlichen Gesezgebung (seit dem 4. Jahrh.) zur Anerkennung gelangte Stand der an die Scholle gebundenen Gutsangehörigen (coloni), welche mitsamt ihrer Nachkommenschaft von dem betreffenden Grundstücke untrennbar und unter der Botmäßigkeit des Grundherrn (dominus, patronus) stehend demselben zu einem jährlichen Kanon für die Nuzung der ihnen überwiesenen Parzellen verpflichtet waren.

Ad

a. Aliud est servum esse, aliud servire . . Qui servus est si manumittatur, fit libertinus, non itidem addictus. servum nulla lex pertinet, addictus legem habet. Quintil. V. 10, 60. VII. 3, 26.

b. Gladiatores ita se vendunt et cautiones faciunt: 'uri flammis, virgis secari, ferro necari.' Qui se vendunt ludo, auctorati dicuntur. Porph. in Hor. sat. II. 7, 58. 59.

[ocr errors]

C. ipsi (sc. coloni) originario iure teneantur, et licet condicione videantur ingenuii, servi tamen terrae ipsius cui nati sunt aestimantur, nec recedendi quo velint aut permutandi loca habeant facultatem, sed possessor eorum iure utatur et patroni sollicitudine et domini potestate.

1. un. C. de col. Thr. 11, 52. (51.)

Theod.

[Müll. § 52.

§ 36. (§ 26.) 2. Entstehung der servitus.
B. J. § 47. P. § 211. 220. Schi. § 27.
370. 371. 374. 800. II. 365. D. § 107.]

Ku. I. § 129. 366.

Der Sklavenstand entsteht entweder durch Geburt (§ 33. II.) oder durch folgende Ereignisse, welche den Verlust der Freiheit zur Folge haben:

I. Nach ius gent. durch Gefangenschaft bei den Feinden. Doch tritt der aus der Gefangenschaft Zurückkehrende in seinen Stand und , seine früheren Rechte iure postliminii (persönliche sächliche

[ocr errors]
[ocr errors]

Seite des postl. § 83. III. c.; aftive passive Wirkung § 47. I. b. § 53. II. b.) von selbst wieder ein; b) der in der Gefangenschaft Sterbende wird als im Stande der Freiheit, als Röm. Bürger, bereits im Augenblicke der Gefangennehmung verstorben rechtlich behandelt (fictio legis Corneliae).c) An dem ab hostibus redemptus hat der, welcher für ihn das Lösegeld erlegt hat, bis zur Erstattung desselben ein Retentions-R., durch welches zwar nicht die Freiheit, aber doch der Eintritt in die frühere R-stellung und die Ingenuitätsrechte einstweilen suspendirt bleiben. d)

a. 1. Servi autem aut nascuntur aut fiunt: nascuntur ex ancillis nostris; fiunt aut iure gentium i. e. ex captivitate, aut iure civili. § 4 I. de iure pers. 1, 3.

2. Hostes sunt, quibus bellum publice populus Romanus decrevit vel ipsi populo Romano: ceteri latrunculi vel praedones appellantur. Et ideo qui a latronibus captus est, servus latronum non est, nec postliminium illi necessarium est: ab hostibus autem captus et servus est hostium et postliminio statum pristinum recuperat. Ulp. 1. 24 D. de captiv. 49, 15.

3. in pace qui pervenerunt ad exteros, si bellum subito exarsisset, eorum servi efficiuntur, apud quos iam hostes suo(s) facto(s) deprehenduntur. Tryph. 1. 12 pr. eod. — Si, cum legati apud nos essent gentis alicuius, bellum eis indictum sit, responsum est liberos eos manere. 18(17) D. de legat. 50, 7.

Pomp. 1.

4. In pace quoque postliminium datum est: nam si cum gente aliqua neque amicitiam neque hospitium neque foedus habemus, hi hostes quidem non sunt, quod autem ex nostro ad eos pervenit illorum fit, et liber homo noster ab eis captus servus fit eorum. Pomp. 1. 5 § 2 D. de captiv. b. 1. Postliminii ius competit aut in bello, aut in pace. §. In bello cum hi qui nobis hostes sunt aliquem ex nostris ceperunt et intra praesidia sua duxerunt: nam si is reversus fuerit, postliminium habet i. e. perinde omnia restituuntur ei iura, ac si captus ab hostibus non esset. pr. $ 1 ibid.

2. Retro creditur in civitate fuisse qui ab hostibus advenit. Ulp. 1. 16 eod.

3. Nihil interest, quomodo captivus reversus est, utrum dimissus an vi vel fallacia potestatem hostium evaserit, ita tamen, si ea mente venerit, ut non illo reverteretur: nec enim satis est corpore domum quem rediisse, si mente alienus est. Sed et qui victis hostibus recuperantur, postliminio rediisse existimantur. Flor. 1. 26 eod.

« PreviousContinue »