Page images
PDF
EPUB

concepta est, sive ea quae in ius habet intentionem, postea nihilominus ipso iure de eadem re agi potest; et ideo necessaria est exceptio rei iudicatae vel in iudicium deductae. §. At si legitimo iudicio in personam actum sit ea formula quae iuris civilis habet intentionem, postea ipso iure de eadem re agi non potest, et ob id exceptio supervacua est; si vero vel in rem vel in factum actum fuerit, ipso iure nihilominus postea agi potest, et ob id exceptio necessaria est rei iudicatae vel in iudicium deductae. Gaj. IV. § 106. 107.

b. Tollitur adhuc obligatio litis contestatione, si modo legitimo iudicio fuerit actum: nam tunc obligatio quidem principalis dissolvitur, incipit autem teneri reus litis contestatione; sed si condemnatus sit, sublata litis contestatione, incipit ex causa iudicati teneri. Et hoc est quod apud veteres scriptum est: ante litem contestatam dare debitorem oportere, post litem contestatam condemnari oportere, post condemnationem iudicatum facere oportere. §. Unde fit, ut si legitimo iudicio debitum petiero, postea de eo ipso iure agere non possim, quia inutiliter intendo 'dari mihi oportere': quia litis contestatione dari oportere desiit. Id. III. § 180. 181.

C. 1. Superest ut dispiciamus, si ante rem iudicatam is cum quo agitur, post acceptum iudicium satisfaciat actori, quid officio iudicis conveniat, utrum absolvere, an ideo potius damnare, quia iudicii accipiendi tempore in ea causa fuerit, ut damnari debeat; nostri praeceptores absolvere eum debere existimant, nec interesse cuius generis sit iudicium: et hoc est quod vulgo dicitur, Sabino et Cassio placere omnia iudicia esse absolutoria. Id. IV. § 114.

2. In hac actione sicut in ceteris bonae fidei iudiciis.. rei iudicandae tempus quanti res sit observatur, quamvis in stricti iuris litis contestatae tempus spectetur. Ulp. 1. 3 § 2 D. commod. 13, 6.

3. Cum fundus vel homo petitus esset, puto hoc nos iure uti, ut post acceptum iudicium causa omnis restituenda sit i. e. omne quod habiturus esset actor, si litis contestandae tempore solutus fuisset. Paul. 1. 31 pr. D. de R. C. 12, 1.

§ 27. (§ 17.) 2. Urteil und dessen Surrogate. [Müll. § 41. 43. B. J. § 130. P. § 173. 175. Ku. I. § 251. 252. 259. II. 331. .] I. Der R-streit wird beendet durch das Urteil oder Erkenntnis (sententia), d. h. den regelmäßig eine Condemnation oder Absolution des Beklagten enthaltenden Ausspruch des Richters. (§ 203. I.) Die Bedeutung des Urteils ist die, daß es das streitige R-verhältnis

definitiv entscheidet, und somit, selbst wenn es materiell unrichtig ist, doch formelle Wahrheit besißt, d. h. unbedingt und unumstößlich als richtig gilt: Rechtskraft, res iudicata.) Die negative Wirkung der res iudicata besteht in der Konsumtion des Klage-R.,

-

exceptio rei iudicatae (anstatt und neben der exc. r. in iud. deductae), hier gegründet auf das bloße Vorhandensein des Urteils. Die positive Wirkung ist: die Begründung eines neuen obligatorischen Verhältnisses der Parteien an Stelle des durch die L. C. entstandenen, dessen Gegenstand das iudicatum facere oportere (f. § 26. b.) ist obligatio und actio iudicati -;b) und die der Condemnation oder Absolution zu Grunde liegende, endgültige Entscheidung über das streitige R. selber (namentlich bei actiones in rem), welche gegen spätere Anfechtungen ebenfalls mittelst der exc. (oder auch repl.) rei iudicatae, in ihrer positiven oder materiellen Funktion (gegründet auf den Inhalt des Urteils), aufrecht erhalten wird. (§ 90. III. d. 2.) Die exc. rei iudicatae greift Plat, sobald dieselbe R-frage unter denselben Parteien *res iudicata ius facit. inter partes zum Gegenstande eines neuen Prozesses erhoben

wird. c)

a. 1. Res iudicata dicitur, quae finem controversiarum pronuntiatione iudicis accipit, quod vel condemnatione vel absolutione contingit. Mod. 1. 1 D. de re iud. 42, 1.

2. Res iudicata pro veritate accipitur. Ulp. 1. 207 D. de R. J. 50, 17.

[ocr errors]

b. 1. 1. sicut stipulatione contrahitur, ita iudicio contrahi; proinde non originem iudicii spectandam, sed ipsam iudicati velut obligationem. Id. 1. 3 § 11 D. de pecul. 15, 1. 2. Iudicati actio perpetua est et rei persecutionem continet; item heredi et in heredem competit. Id. 1. 6 § 3 D. de re iud.

c. 1. Saepe constitutum est, res inter alios iudicatas aliis non praeiudicare. Macer 1. 63 eod.

2. Ita definiri potest, totiens eandem rem agi, quotiens apud iudicem posteriorem id quaeritur, quod apud priorem quaesitum est. Et generaliter, ut Iulianus definit, exceptio rei iudicatae obstat, quotiens inter easdem personas eadem quaestio revocatur, vel alio genere iudicii.

Ceterum cum quis actionem mutat et experitur, dummodo de eadem re experitur, etsi diverso genere actionis, quam instituit, videtur 'de ea re' agere. Ulp. 1. 7 § 1. 4. 1. 3 D. de exc. r. iud. 44, 2.

3. Actiones in personam ab actionibus în rem hoc differunt, quod cum eadem res ab eodem mihi debeatur, singulas obligationes singulae causae sequuntur nec ulla earum alterius petitione vitiatur; at cum in rem ago non expressa causa, ex qua rem meam esse dico, omnes causae una petitione adprehenduntur: neque enim amplius quam semel

concepta est, sive ea quae in ius habet intentionem, postea nihilominus ipso iure de eadem re agi potest; et ideo necessaria est exceptio rei iudicatae vel in iudicium deductae. §. At si legitimo iudicio in personam actum sit ea formula quae iuris civilis habet intentionem, postea ipso iure de eadem re agi non potest, et ob id exceptio supervacua est; si vero vel in rem vel in factum actum fuerit, ipso iure nihilominus postea agi potest, et ob id exceptio necessaria est rei iudicatae vel in iudicium deductae. Gaj. IV. § 106. 107.

b. Tollitur adhuc obligatio litis contestatione, si modo legitimo iudicio fuerit actum: nam tunc obligatio quidem principalis dissolvitur, incipit autem teneri reus litis contestatione; sed si condemnatus sit, sublata litis contestatione, incipit ex causa iudicati teneri. Et hoc est quod apud veteres scriptum est: ante litem contestatam dare debitorem oportere, post litem contestatam condemnari oportere, post condemnationem iudicatum facere oportere. §. Unde fit, ut si legitimo iudicio debitum petiero, postea de eo ipso iure agere non possim, quia inutiliter intendo 'dari mihi oportere': quia litis contestatione dari oportere desiit. Id. III. § 180. 181.

C. 1. Superest ut dispiciamus, si ante rem iudicatam is cum. quo agitur, post acceptum iudicium satisfaciat actori, quid officio iudicis conveniat, utrum absolvere, an ideo potius damnare, quia iudicii accipiendi tempore in ea causa fuerit, ut damnari debeat; nostri praeceptores absolvere eum debere existimant, nec interesse cuius generis sit iudicium: et hoc est quod vulgo dicitur, Sabino et Cassio placere omnia iudicia esse absolutoria. Id. IV. § 114.

2. In hac actione sicut in ceteris bonae fidei iudiciis.. rei iudicandae tempus quanti res sit observatur, quamvis in stricti iuris litis contestatae tempus spectetur. Ulp. 1. 3 § 2 D. commod. 13, 6.

3. Cum fundus vel homo petitus esset, puto hoc nos iure uti, ut post acceptum iudicium causa omnis restituenda sit i. e. omne quod habiturus esset actor, si litis contestandae tempore solutus fuisset. Paul. 1. 31 pr. D. de R. C. 12, 1.

§ 27. (§ 17.) 2. Urteil und dessen Surrogate. [Müll. § 41. 43. B. J. § 130. P. § 173. 175. Ku. I. § 251. 252. 259. II. 331..] I. Der R-streit wird beendet durch das Urteil oder Erkenntnis (sententia), d. b. den regelmäßig eine Condemnation oder Absolution des Beklagten enthaltenden Ausspruch des Richters. (§ 203. I.) Die Bedeutung des Urteils ist die, daß es das streitige R-verhältnis

definitiv entscheidet, und somit, selbst wenn es materiell unrichtig ist, doch formelle Wahrheit besigt, d. h. unbedingt und unumstößlich als richtig gilt: Rechtskraft, res iudicata. a) Die negative Wirkung der res iudicata besteht in der Konsumtion des Klage-R.,

exceptio rei iudicatae (anstatt und neben der exc. r. in iud. deductae), hier gegründet auf das bloße Vorhandensein des Urteils. Die positive Wirkung ist: die Begründung eines neuen obligatorischen Verhältnisses der Parteien an Stelle des durch die L. C. entstandenen, dessen Gegenstand das iudicatum facere oportere (f. § 26. b.) ist - obligatio und actio iudicati -;b) und die der Condemnation oder Absolution zu Grunde liegende, endgültige Entscheidung über das streitige R. selber (namentlich bei actiones in rem), welche gegen spätere Anfechtungen ebenfalls mittelst der exc. (oder auch repl.) rei iudicatae, in ihrer positiven oder materiellen Funktion (gegründet auf den Inhalt des Urteils), aufrecht erhalten wird. (§ 90. III. d. 2.) Die exc. rei iudicatae greift Plah, sobald dieselbe R-frage unter denselben Parteien — *res iudicata ius facit. inter partes zum Gegenstande eines neuen Prozesses erhoben wird. c)

a. 1. Res iudicata dicitur, quae finem controversiarum pronuntiatione iudicis accipit, quod vel condemnatione vel absolutione contingit. Mod. 1. 1 D. de re iud. 42, 1.

2. Res iudicata pro veritate accipitur. Ulp. 1. 207 D. de R. J. 50, 17. b. 1. sicut stipulatione contrahitur, ita iudicio contrahi; proinde non originem iudicii spectandam, sed ipsam iudicati velut obligationem. Id. 1. 3 § 11 D. de pecul. 15, 1. 2. Iudicati actio perpetua est et rei persecutionem continet; item heredi et in heredem competit. Id. 1. 6 § 3 D. de re iud.

C.

1. Saepe constitutum est, res inter alios iudicatas aliis non praeiudicare. Macer 1. 63 eod.

2. Ita definiri potest, totiens eandem rem agi, quotiens apud iudicem posteriorem id quaeritur, quod apud priorem quaesitum est. Et generaliter, ut Iulianus definit, exceptio rei iudicatae obstat, quotiens inter easdem personas eadem quaestio revocatur, vel alio genere iudicii. — — Ceterum cum quis actionem mutat et experitur, dummodo de eadem re experitur, etsi diverso genere actionis, quam instituit, videtur 'de ea re' agere. Ulp. 1. 7 § 1. 4. 1. 3 D. de exc. r. iud. 44, 2.

3. Actiones in personam ab actionibus in rem hoc differunt, quod cum eadem res ab eodem mihi debeatur, singulas obligationes singulae causae sequuntur nec ulla earum alterius petitione vitiatur; at cum in rem ago non expressa causa, ex qua rem meam esse dico, omnes causae una petitione adprehenduntur: neque enim amplius quam semel

res mea esse potest, saepius autem deberi potest. Paul. 1. 14 § 2 eod.

4. Item palam est, si quis aliud pro alio intenderit, nihil eum periclitari eumque ex integro agere posse, quia nihil ante videtur egisse: veluti si is qui hominem Stichum petere deberet, Erotem petierit, aut si quis ex testamento dari sibi oportere intenderit, cui ex stipulatu debebatur. Gaj. IV. § 55.

5. Cum iudicatur rem meam esse, simul iudicatur illius (sc. possessoris) non esse. Ulp. 1. 40 § 2 de proc. 3, 3.

II. Auch ohne Anordnung eines iudicium und Ausspruch einer sententia fann ein R-streit, gleichwie durch rechtskräftiges Urteil, definitiv beendigt werden: a. Wenn der Beklagte den Anspruch des Klägers vor dem Jurisdiktionsmagistrat zugesteht (confessio in iure); geht der Anspruch und die confessio nicht auf eine bestimmte Geldsumme (certa pecunia), so bedarf es noch behufs Schäßung des eingestandenen Klagobjektes eines richterlichen arbitrium. (§ 195. III. vgl. § 24. II. b. 3.) b. Wenn der Beklagte oder Kläger einen vom Gegner über die Existenz des streitigen R. vor dem Magistrat deferirten oder referirten Eid (iusiurandum in iure) schwört. (Exceptio und actio in factum iurisiurandi an Stelle der exc. rei iud. und der actio iud.)

a.

Confessus pro iudicato est, qui quodammodo sua sententia damnatur. Certum confessus pro iudicato Paul. 1. 1. Ulp. 1. 6 pr. D. de con

erit, incertum non erit.
fess. 42, 2.

2. Si is cum quo lege Aquilia agitur, confessus est servum occidisse, licet non occiderit, si tamen occisus sit homo, ex confesso tenetur. Paul. 1. 4 eod.

3. Notandum, quod in hac actione, quae adversus confitentem datur, iudex non rei iudicandae sed aestimandae datur, nam nullae partes sunt iudicandi in confitentes. Ulp. 1. 25 § 2 D. ad 1. Aquil. 9, 2.

b. 1. Maximum remedium expediendaruum litium in usum venit iurisiurandi religio, qua vel ex pactione ipsorum litigatorum vel ex auctoritate iudicis deciduntur controversiae. Gaj. 1. 1 D. de iurej. 12, 2.

2. Iusiurandum vicem rei iudicatae obtinet non immerito, cum ipse quis iudicem adversarium suum de causa sua fecerit, deferendo ei iusiurandum. Ulp. 1. 1 pr. D. quar. rer. act. 44, 5.

3. Manifestae turpitudinis et confessionis est, nolle nec iurare nec iusiurandum referre. Paul. 1. 38 de iurej.

4. Iureiurando dato.. reus quidem adquirit exceptionem.., actor vero actionem adquirit, in qua hoc solum quaeritur, an iuraverit dari sibi oportere. §. Si petitor iuravit, possessore deferente, rem suam esse, actori dabitur actio;

-

« PreviousContinue »