Page images
PDF
EPUB

ut non expediret heredi, huius lucri gratia totius hereditatis. onera sustinere. § 226 ib.

II. Wirksame Abhülfe schaffte endlich die lex Falcidia (a. u. 714.), nach welcher dem Erben / des Nachlasses - bei mehreren Erben jedem 14 seines Erbteiles - ungeschmälert durch Legate verbleiben follte: quarta Falcidia. a) Die lex Falcidia, welche ursprünglich nur für die legata galt, wurde durch das SC. Pegasianum (unter Vespasian, 75 n. Chr.) auch auf die fideicommissa übertragen (§ 185. II. d.), doch behielt immer nur der Erbe auf die Quart Anspruch. b) Der Berechnung der Falcidischen Quart wird der Umfang des Nachlasses zur Zeit des Todes des Erblassers, nach Abzug der Erbschaftsschulden, zu Grunde gelegt; die Minderung der Legate erfolgt pro

rata. c)

a. 1. Lata est itaque lex Falcidia, qua cautum est, ne plus ei legare liceat, quam dodrantem; itaque necesse est, ut heres quartam partem hereditatis habeat: et hoc nunc iure utimur. Gaj. II. § 227.

2. Lex Falcidia lata est, quae primo capite liberam legandi facultatem dedit his verbis: QVI CIVES ROMANI SVNT, QVI EORVM POST HANC LEGEM ROGATAM TESTAMENTVM FACERE VOLET, VT EAM PECVNIAM EASQVE RES QVIBVSQVE DARE LEGARE VOLET, IVS POTESTASQVE ESTO, VT HAC LEGE LICEBIT. Secundo capite modum legatorum constituit his verbis: QVICVMQVE CIVIS ROMANVS POST HANC LEGEM ROGATAM TESTAMENTVM FACIET, IS QVANTAM CVIQVE CIVI ROMANO PECVNIAM IVRE PVBLICO DARE LEGARE VOLET, IVS POTESTASQVE ESTO, DVM ITA DETVR LEGATVM, NE MINVS QVAM PARTEM QVARTAM HEREDITATIS EO TESTAMENTO HEREDES CAPIANT. EIS QVIBVS QVID ITA DATVM LEGATVMVE ERIT, EAM PECVNIAM SINE FRAVDE SVA CAPERE LICETO; ISQVE HERES, QVI EAM PECVNIAM DARE IVSSVS DAMNATVS ERIT, EAM PECVNIAM DEBETO DARE, QVAM DARE DAMNATVS EST. Paul.

1. 1 pr. D. ad 1. Falc. 35, 2.

3. In singulis heredibus rationem legis Falcidiae componendam esse non dubitatur: et ideo si Titio et Seio heredibus institutis semis hereditatis Titii exhaustus est, Seio autem quadrans totorum bonorum relictus sit, competit Titio beneficium legis Falcidiae. Gaj. 1. 77 eod.

b. 1. Numquam legatarius vel fideicommissarius, licet ex Trebelliano senatusconsulto restituitur ei hereditas, utitur legis Falcidiae beneficio. Ulp. 1. 47 § 1 D. eod.

C.

2. Dixi legem Falcidiam inductam esse a D. Pio etiam in intestatorum successionibus propter fideicommissa. Paul. 1. 18 pr. eod.

1. In quantitate patrimonii exquirenda visum est mortis. tempus spectari. Qua de causa si quis centum in bonis habuerit et tota ea legaverit, nihil legatariis prodest, si ante

aditam hereditatem per servos hereditarios aut ex partu ancillarum hereditariarum aut ex fetu pecorum tantum accesserit hereditati, ut centum legatorum nomine erogatis habiturus sit heres quartam partem; sed necesse est, ut nihilominus quarta pars legatis detrahatur. Et ex diverso, si ex centum septuagintaquinque legaverit et ante aditam hereditatem in tantum decreverint bona, incendiis forte aut naufragiis aut morte servorum, ut non plus quam septuagintaquinque vel etiam minus relinquatur, solida legata debentur; nec ea res damnosa est heredi, cui liberum est non adire hereditatem: quae res efficit, ut necesse sit legatariis, ne destituto testamento nihil consequantur, cum herede in portionem legatorum pacisci. Gaj. 1. 73 pr. D. eod.

2. Cum autem ratio legis Falcidiae ponitur, ante deducitur aes alienum, item funeris impensa et pretia servorum manumissorum, tunc deinde in reliquo ita ratio habetur, ut ex eo quarta pars apud heredes remaneat, tres vero partes inter legatarios distribuantur, pro rata scilicet portione eius, quod cuique eorum legatum fuerit. § 3. I. eod. (2, 22.)

3. In quartam hereditatis, quam per legem Falcidiam heres habere debet, imputantur res quas iure hereditario capit, non quas iure legati vel fideicommissi vel implendae condicionis causa accipit. Marcian. 1. 91 pr. h. t.

§ 183. (§ 173.) IV. Erwerb und Schuß der Vermächtnisse. [Müll. § 189. 207. 212. 214. B. III. § 32. 33. P. § 321. K. § 334. Ku. I. §847. 873. 914-16. II. 571.]

I. Beim Erwerbe des Vermächtnisses sind zwei Zeitpunkte zu unterscheiden: a. Das Vermächtnis fällt an, d. h. der Anspruch auf das Vermächtnis, also das R. auf den Erwerb des vermachten R. beim Erbschaftsantritt ist für den Bedachten definitiv begründet

(dies legati cedit) regelmäßig im Augenblicke des Todes des Erblassers (§ 184. I. b. 1.), vorausgesezt, daß es unbedingt hinterlassen war; nach der von Justinian aufgehobenen Bestimmung der lex Papia Poppaea erst im Augenblicke der Testamentseröffnung. Beim Tode des Honorirten post diem cedentem wird das Vermächtnis auf seine Erben transmittirt. b. Das Vermächtnis wird fällig (dies legati venit), d. h. das vermachte R. selbst wird erworben, und das Vermächtnis kann von dem Bedachten eingefordert werden sobald die Erbschaft angetreten ist, falls nicht der Erblasser den Zeitpunkt der Erfüllung noch weiter hinausgeschoben hat. Vgl. § 19. III. c. 4.

[ocr errors]

a. 1. Legatorum, quae pure vel in diem certum relicta sunt, dies cedit antiquo quidem iure ex mortis testatoris tempore, per legem autem Papiam Poppaeam ex apertis tabulis testa

menti: eorum vero quae sub condicione relicta sunt, cum condicio exstiterit. Ulp. XXIV. 31.

2. Si post diem legati cedentem legatarius decesserit, ad heredem suum transfert legatum. Ulp. 1. 5 pr. D. quando di. leg. 36, 2.

3. Si cum dies legati cedere inciperet, alieni quis iuris est, deberi his legatum, quorum iuri fuit subiectus: et ideo, si post diem legati cedentem liber factus est, apud dominum legatum relinquet. Sed si ususfructus fuerit legatus, licet post mortem testatoris ante aditam tamen hereditatem sui iuris efficiatur, sibi legatum adquirit. 1. 5 § 7 eod.

4. Dies ususfructus, item usus non prius cedet, quam hereditas adeatur. Ulp. 1. un. § 2 D. qu. di. us. 7, 3.

b. 1. Omnia, quae testamentis sine die vel condicione adscribuntur, ex die aditae hereditatis praestantur. Mod. 1. 32 pr. de leg. II. (31.)

2. Si dies apposita legato non est, praesens debetur aut confestim ad eum pertinet cui datum est; adiecta, quamvis longa sit, si certa est, veluti kalendis Ianuariis centesimis, dies quidem legati statim cedit, sed ante diem peti non potest. Paul. 1. 21 pr. D. quando di. leg.

3. Heredis aditio moram legati quidem petitioni facit, cessioni diei non facit. Interdum aditio heriditatis legatis moram facit, utputa si forte servo manumisso . . aliquid legatum sit: nam servo legati relicti ante aditam hereditatem dies non cedit. Ulp. 1.7 pr. §6 eod.

-

II. Die Wirkung des Erwerbes gestaltet sich verschieden je nach dem Gegenstande und der Form des Legates. a. Das legatum per vindicationem macht den Legatar unmittelbar zum Eigentümer der legirten Sache und gewährt ihm sofort die rei vindicatio. (§ 179. II. a, 2.) Der Erwerb geschieht hier ohne Wissen und Wollen des Bedachten, doch hebt spätere Repudiation den Erwerb rückwärts wieder auf. b. Das legatum per damnationem und das legatum sinendi modo erzeugen nur eine mit condictio certi oder actio incerti ex testamento (vgl. § 116. I.) geltendzumachende obligatio quasi ex contractu (§ 135. IV.) zwischen dem Erben und dem Legatar. c. Die Wirkung des Präceptionslegates war unter den Schulen bestritten. (Vgl. § 179. II. d.) c. Im Just. R. kommt es immer nur auf den Gegenstand des Vermächtnisses an, je nach dessen Beschaffenheit der Honorirte entweder bloß eine persönliche, oder danebenfalls eine eigene Sache des Erblaffers vermacht worden ist noch eine dingliche Klage (a. 3. 4.) hat.

a. 1. In eo solo dissentiunt prudentes, quod Sabinus quidem et Cassius ceterique nostri praeceptores quod ita legatum sit, statim post aditam hereditatem putant fieri legatarii, etiamsi ignoret sibi legatum esse, et posteaquam scierit et repulerit legatum, proinde esse atque si legatum non esset;

Nerva vero et Proculus ceterique illius scholae auctores non aliter putant rem legatarii fieri, quam si voluerit eam ad se pertinere: sed hodie ex D. Pii Antonini constitutione hoc magis iure uti videmur, quod Proculo placuit. (?) - §. Illud quaeritur quod sub condicione per vindicationem legatum est, pendente condicione cuius esset: nostri praeceptores heredis esse putant exemplo statuliberi, quem constat interea heredis servum esse; sed diversae scholae auctores putant nullius interim eam rem esse: quod multo magis dicunt de eo, quod sine condicione legatum est, antequam legatarius admittat legatum. Gaj. II. § 195. 200.

2. Cum servus legatur, et ipsius servi status et omnium, quae personam eius attingunt, in suspenso est; nam si legatarius repulerit a se legatum, numquam eius fuisse videbitur, si non repulerit, ex die aditae hereditatis eius. intelligitur. Iul. 1. 86 § 2 D. de leg. I. (30.)

3. Ubi legatarius non repudiavit, retro ipsius fuisse videtur, ex quo hereditas adita est; si vero repudiaverit, retro videtur res repudiata fuisse heredis. Ulp. 1. 44 § 1 eod. 4. Quae legantur, recta via ab eo, qui legavit, ad eum cui legata sunt, transeunt. Ner. 1. 65 (64) D. de furt. 47, 2.

5. (res sub condicione legata) interim heredis est, existente autem condicione ad legatarium transit. Ulp. 1. 12 § 5 D. de usufr. 7, 1.

b. Quod autem ita (sc. per damnationem) legatum est, post aditam hereditatem, etiamsi pure legatum est, non ut per vindicationem legatum, continuo legatario adquiritur, sed nihilominus heredis est: et ideo legatarius in personam agere debet, id est intendere 'heredem sibi dare oportere,' et tum heres rem, si mancipi sit, mancipio dare aut in iure cedere possessionemque tradere debet. §. Ita et in sinendi modo legato iuris est: et ideo huius quoque legati nomine in personam actio est QVIDQVID HEREDEM EX TESTAMENTO DARE FACERE OPORTET. §. Sunt tamen qui putant, ex hoc legato non videri obligatum heredem, ut mancipet aut in iure cedat aut tradat, sed sufficere, ut legatarium rem sumere patiatur; quia nihil ultra ei testator imperavit, quam ut sinat i. e. patiatur, legatarium rem sibi habere. § 204. 213. 214 ib. c. Item nostri praeceptores quod ita (sc. per praeceptionem) legatum est, nulla alia ratione putant posse consequi eum, cui ita fuerit legatum, quam iudicio familiae erciscundae, quod inter heredes de hereditate erciscunda i. e. dividunda accipi solet; officio enim iudicis id contineri, ut et quod per praeceptionem legatum est adiudicetur. §. Secundum hanc opinionem (sc. diversae scholae auctorum § 179. II.

d. 1.) si ea res (sc. per praeceptionem legata) ex iure Quiritium defuncti fuerit potest a legatario vindicari, sive is unus ex heredibus sit sive extraneus; quod si in bonis tantum testatoris fuerit, extraneo quidem ex senatusconsulto (sc. Neroniano) utile erit legatum, heredi vero familiae erciscundae iudicis officio praestabitur. § 219. 222 ib. d. Rectius esse censemus . . omnibus tam legatariis quam fideicommissariis unam naturam imponere et non solum personalem actionem praestare, sed etiam in rem, quatenus eis liceat easdem res, vel per quodcumque genus legati vel per fideicommissum fuerint derelictae, vindicare in rem actione instituenda, et insuper utilem Servianam i. e. hypothecariam super his, quae fuerint derelicta, in res mortui praestare. Iust. 1. 1 § 1 C. comm. de leg. 6, 43.

III. Jst mehreren dieselbe Sache legirt, so accrescirte — vor der lex Papia (§ 175. II.) — a. beim Vindikations- und Präceptionslegat der ausfallende Teil stets an den Kollegatar. (§ 175. I. c. 2.) b. Beim Damnationslegat gab es kein Accrescenz-R. zwischen den Kollegataren; war mehreren dieselbe Sache gesondert hinterlassen, so konnte ein jeder sie (resp. ihre aestimatio) ganz fordern. c. Bestritten war das R-verhältnis der Kollegatare beim legatum sinendi modo. d. Jm Just. R. tritt Teilung und Accrescenz zwischen allen Kollegataren, welche re coniuncti sind, ein.

a. Si duobus eadem res per vindicationem legata sit, sive coniunctim, velut TITIO ET SEIO HOMINEM STICHVM DO LEGO, sive disiunctim, velut TITIO HOMINEM STICHVM DO LEGO, SEIO EVNDEM HOMINEM DO LEGO, concursu partes fiunt: non concurrente altero pars eius iure civili alteri adcrescebat, sed post legem Papiam Poppaeam non capientis pars caduca fit. Ulp. XXIV. 12.

b. Si per damnationem eadem res duobus legata sit, si quidem coniunctim, singulis partes debentur (et non capientis pars iure civili in hereditate remanebat; nunc autem caduca fit): quodsi disiunctim, singulis solidum debetur. § 13 ib.

c. [II. b.] Maior illa dissensio in hoc (sc. sinendi modo) legato intervenit, si eandem rem duobus pluribusve disiunctim legasti; quidam putant utrisque solidum deberi, sicut per damnationem: nonnulli occupantis esse meliorem condicionem aestimant, quia cum in eo genere legati damnetur heres patientiam praestare, ut legatarius rem habeat, sequitur, ut si priori patientiam praestiterit et is rem sumpserit, securus sit adversus eum, qui postea legatum petierit, quia neque habet rem, ut patiatur eam ab eo sumi, neque dolo malo fecit, quominus eam rem haberet. Gaj. II. § 215. d. Ubi autem legatarii vel fideicommissarii duo forte vel plures sunt, quibus aliquid relictum sit, si quidem hoc

« PreviousContinue »