Page images
PDF
EPUB

mortem patroni sibi adquisierit, sive ante bonorum venditionem sive postea, ipsi reserventur. § 153–155 ib.

2. Necessariis tantum heredibus abstinendi potestas non datur. Ulp. XXII. 24.

3. Quin etiam similiter abstinendi potestatem facit praetor etiam ei qui in causa mancipii est, si cum libertate heres institutus sit, quamvis necessarius, non etiam suus heres sit, tamquam servus. Gaj. II. § 160.

II. Der freiwillige Erbe erwirbt die Erbschaft durch Antretung (aditio hereditatis). a. Diese erfolgt entweder mittelst ausdrücklicher, jedoch formloser, Erklärung des Willens, Erbe zu sein, oder stillschweigend durch diesen Willen ausdrückende und bethätigende Handlungen (pro herede gestio). b. Im klassischen R. gab es auch noch — für testamentarische Erben ursprünglich wohl einzig — eine solenne Form der Antretung, welche vom Testator zugleich mit einer Frist für dieselbe angeordnet werden konnte: cretio (vulgaris continua; perfecta imperfecta f. § 160. I. b.). c. Ohne Anordnung einer cretio ist die Erbschaftsantretung an keine bestimmte Frist gebunden (vgl. § 154. II. a. § 155. I.); doch kann, wenn Erbschaftsgläubiger (oder Legatare?) mittelst interrogatio in iure. (§ 195. II.) auf eine Erklärung des berufenen Erben dringen, legterem auf sein Nachsuchen von der Obrigkeit eine Frist gesezt werden (tempus, beneficium deliberandi), welche jedoch nach Justinians Bestimmung ein Jahr nicht übersteigen darf. d. Eine Beschränkung hinsichtlich der Zeit des Erbschaftserwerbes führte die lex Iulia et Papia Poppaea herbei, nach welcher aus einem Testamente kein Erwerb vor Eröffnung desselben stattfinden kann. ($ 175. II.)

a. 1. Pro herede gerere videtur is, qui aliquid facit quasi heres: . . nam hoc animo esse debet, ut velit esse heres; ceterum si quid pietatis causa fecit, si quid custodiae causa fecit, . . apparet non videri pro herede gessisse. Ulp. 1. 20 pr. D. h. t.

b.

2. Pro herede autem gerere videtur, si rebus hereditariis tamquam heres utatur, vel vendendo res hereditarias aut praedia colendo locandove et quoquo modo si voluntatem suam declaret de adeunda hereditate. § 7 I. de her. qual. 2, 19.

1. Extraneis heredibus solet cretio dari, id est finis deliberandi, ut intra certum tempus vel adeant hereditatem, vel si non adeant, temporis fine summoveantur: ideo autem cretio appellata est, quia cernere est quasi decernere et constituere. §. Cum ergo ita scriptum sit: HERES TITIVS ESTO, adiicere debemus: CERNITOQVE IN CENTVM DIEBVS PROXIMIS, QVIBVS SCIES POTERISQVE. QVOD NI ITA CREVERIS, EXHERES ESTO. §. Et qui ita heres institutus est si velit heres esse, debebit intra diem cretionis cernere i. e. haec verba dicere:

QVOD ME PVBLIVS MAEVIVS TESTAMENTO SVO HEREDEM INSTITVIT, EAM HEREDITATEM ADEO CERNOQVE; quodsi ita non creverit, finito tempore cretionis excluditur; nec quidquam proficit, si pro herede gerat. Gaj. II. § 164–166.

2. Cum cretione heres institutus sicut cernendo fit heres, ita non aliter excluditur, quam si intra diem cretionis non creverit: ideoque etiamsi constituerit nolle se heredem esse, tamen si supersint dies cretionis, poenitentia actus cernendo heres fieri potest. Cretio aut vulgaris dicitur aut continua: vulgaris, in qua adiiciuntur haec verba: QVIBVS SCIERIS POTERISQVE; continua, in qua non adiiciuntur. Ei, qui vulgarem cretionem habet, dies illi dumtaxat computantur, quibus scivit se heredem institutum et potuit cernere; ei vero qui coutinuam habet cretionem, etiam illi dies computantur, quibus ignoravit se heredem institutum, aut scivit quidem, sed non potuit cernere. Ulp. XXII. 30-32.

c. 1. Ei (sc. qui sine cretione heres institutus sit) liberum est, quocumque tempore voluerit, adire hereditatem, sed solet praetor postulantibus hereditariis creditoribus tempus constituere, intra quod, si velit, adeat hereditatem, si minus, ut liceat creditoribus bona defuncti vendere. Gaj. II. § 167. 2. Qui interrogatur, an heres sit, . ad deliberandum tempus impetrare debet: et quia hoc defunctorum interest, ut habeant successores, interest et viventium, ne praecipitentur, quamdiu iuste deliberant. Gaj. 1. 5. Ulp. 1. 6 pr. D. de interrog. 11, 1.

[ocr errors]

3. Ait praetor: SI TEMPVS AD DELIBERANDVM PETET, DABO. Cum dicit 'tempus' nec adiicit diem, sine dubio ostendit esse in ius dicentis potestate, quem diem praestituat. Itaque pauciorus centum dierum non sunt dandi.

Ulp.

1. 1 § 1. 2. Paul. 1. 2 D. de iure delib. 28, 8. III. Die Antretung, ebenso die Ausschlagung der Erbschaft (repudiatio hereditatis), sett, abgesehen von der Delation, voraus: a. Kenntnis von der Delation und der Art derselben. b. Verpflichtungsfähigkeit des Antretenden. c. Beim Gewaltunterworfenen Geheiß des Gewalthabers. d. Die Erbschaft muß ferner so an= getreten werden, wie sie deferirt ist, da teilweise Antretung oder Ausschlagung dem Prinzip der Totalität der Beerbung widerspricht. a. 1. In repudianda hereditate vel legato certus esse debet de suo iure is qui repudiat. Pomp. 1. 23 h. t.

2. Sed et si de condicione testatoris incertus sit, paterfamilias an filiusfamilias sit, non poterit adire hereditatem. Ulp. 1. 32 § 2 eod.

3. Si quis se filiumfamilias existimat, cum sit paterfamilias, poterit adquirere hereditatem. Iul. 1. 21 D. de C. et D.

4. Ut quis pro herede gerendo obstringat se hereditati, scire debet qua ex causa hereditas ad eum pertineat: veluti adgnatus proximus iusto testamento scriptus heres, antequam tabulae proferantur, cum existimaret intestato patremfamilias mortuum, quamvis omnia pro domino fecerit, heres tamen non erit. Paul. 1. 22 D. h. t.

5. Heres institutus idemque legitimus si quasi institutus repudiaverit, quasi legitimus non amittit hereditatem; sed si quasi legitimus repudiavit, si quidem scit se heredem institutum, credendus est utrumque repudiasse: si ignorat, ad neutrum ei repudiatio nocebit, neque ad testamentariam, quoniam hanc non repudiavit, neque ad legitimam, quoniam nondum ei fuerat delata. Ulp. l. 17 § 1 eod. b. More nostrae civitatis neque pupillus neque pupilla sine tutoris auctoritate obligari possunt: hereditas autem quin obliget nos aeri alieno, etiam si non sit solvendo, plus quam manifestum est. Id. 1. 8 pr. eod.

C. 1. Ipse qui in potestate nostra est, . si heres institutus sit, nisi nostro iussu hereditatem adire non potest; et si iubentibus nobis adierit, hereditas nobis adquiritur proinde atque si nos ipsi heredes instituti essemus. Gaj. II. § 87. 2. Iussum eius, qui in potestate habet, praecedere debet. Sed in bonorum possessione placuit ratam haberi posse eam, quam citra voluntatem agnovit is qui potestati subiectus est. Ulp. 1. 25 § 5. 1. 6 § 1 D. h. t.

[ocr errors]

c. 1. Qui totam hereditatem adquirere potest, is pro parte eam scindendo adire non potest. Paul. 1. 1 eod.

2. Si ex asse heres destinaverit partem habere hereditatis, videtur in assem pro herede gessisse. Ulp. l. 10 eod.

3. Respondit nihil actum esse, cum ex semisse scriptus heres ex quadrante per errorem adiit hereditatem. Marc. 1. 75 eod.

4. Sed etsi quis ex pluribus partibus in eiusdem hereditate institutus sit, non potest quasdam partes repudiare quasdam adgnoscere. Ulp. 1. 2 eod.

§ 172. (§ 162.) II. Fähigkeit zum Erwerb der Erbschaft.

(Kapacität.)

[Müll. § 179. P. § 313. Ku. I. § 839. 842. II. 552-55. D. § 185.]

Vorausseßung einer gültigen Delation ist Erbfähigkeit (§ 159. II. B.), Vorausseßung der Acquisition Erwerbfähigkeit (capacitas) des Berufenen. Die Fähigkeit, eine testamentarische Erbschaft oder ein Legat zu erwerben, war folgenden Personen (incapaces) entzogen:

I. Nach der lex Iulia et Papia Poppaea (§ 44. IV.) waren hinsichtlich der Testamente aller mit ihnen nicht mindestens im

6. (bis 7.) Grade verwandten Personen und der nächsten Affinen (§ 63. II. c. 4.) incapaces: a. caelibes völlig, b. orbi bis zur Hälfte des ihnen Hinterlassenen, c. kinderlose Ehegatten unter einander zu bestimmten Teilen; wobei jedoch mannigfache Ausnahmen insbesondere auf Grund des ius liberorum - stattfanden.

a. 1. Caelibes. . per legem Iuliam hereditates legataque capere prohibentur. Gaj. II. § 286.

2. Quod quis sibi testamento relictum, ita ut iure civili capere possit, aliqua ex causa non ceperit, caducum appellatur, veluti ceciderit ab eo: verbi gratia si caelibi vel Latino Iuniano legatum fuerit, nec intra dies centum vel caelebs legi paruerit, vel Latinus ius Quiritium consecutus sit. Ulp. XVII. 1.

b. Item orbi per legem Papiam dimidias partes hereditatum legatorumque perdunt. Gaj. II. § 286.a

c. Vir et uxor inter se matrimonii nomine decimam capere possunt; quodsi ex alio matrimonio liberos superstites habeant, praeter decimam, quam matrimonii nomine capiunt, totidem decimas pro numero liberorum accipiunt. Aliquando vir et uxor inter se solidum capere possunt, velut si etc. (§ 44. IV. b.) Libera inter eos testamenti factio

est, si ius liberorum a principe impetraverint. Ulp. XV. 1.

XVI. 1.

II. Nach der 1. Iunia waren incapaces die Latini Iuniani. (§ 39. II. b. 4. § 156. II. B. b. 4.)

§ 173. (§ 163.) III. In iure cessio und transmissio
hereditatis.

[Müll. § 179. B. III. § 20. 23.

P. § 313. K. § 314. Ku. I. § 838. 845. 853. 854. II. 550. D. § 175.]

Die Delation der Erbschaft gilt nur für die Person des Berufenen selbst, so daß dieser allein die Erbschaft antreten kann; doch giebt es hievon zwei Ausnahmen:

I. Noch im klassischen R. konnte derjenige, welchem ab intestato. deferirt war, mit Ausnahme des suus et necessarius (also in der Regel der proximus adgnatus), mittelst in iure cessio (§ 79. II.) der noch nicht erworbenen hereditas, sein Erb-R. selbst auf einen anderen in der Weise übertragen, daß der Cessionar durch die prätorische addictio als der wirkliche Erbe anerkannt wurde. Dadurch wurde zugleich der leicht eintretenden Erblosigkeit (vgl. § 162. IV.) vorgebeugt. Die in iure cessio der bereits angetretenen Erbschaft bewirkte nur den Übergang der einzelnen Erbschaftssachen und hatte außerdem den Untergang der Erbschaftsforderungen zur Folge; während der in iure cessio einer ex testamento erst deferirten Erbschaft schon der juristische Charakter jenes R-aktes entgegenstand. (Vgl. auch § 97. II. a.)

Hereditas quoque in iure cessionem recipit. §. Nam si is ad quem ab intestato legitimo iure hereditas pertinet, in iure • eam alii ante aditionem cedat, id est antequam heres exstiterit, proinde fit heres is cui in iure cesserit, ac si ipse per legem ad hereditatem vocatus esset: post obligationem vero si cesserit, nihilominus ipse heres permanet et ob id creditoribus tenebitur, debita vero pereunt eoque modo debitores hereditarii lucrum faciunt; corpora vero eius hereditatis proinde transeunt ad eum cui cessa est hereditas, ac si ei singula in iure cessa fuissent. §. Testamento autem scriptus heres ante aditam quidem hereditatem in iure cedendo eam nihil agit; postea vero quam adierit si cedat, ea accidunt quae proxime diximus de eo, ad quem ab intestato legitimo iure pertineat hereditas, si post obligationem in iure cedat. §. Idem et de necessariis heredibus diversae scholae auctores existimant, quod nihil videtur interesse, utrum aliquis adeundo hereditatem fiat heres, an invitus existat; . . sed nostri praeceptores putant, nihil agere necessarium heredem, cum in iure cedat hereditatem. Gaj. II. § 34-37.

II. Die Delation ist a. regelmäßig unvererblich; b. doch wurde schon im klassischen R. in solchen Fällen, wo der Berufene ohne sein Verschulden insbesondere durch nicht seine Person betreffende rechtliche Hindernisse zeitweise verhindert war, die ihm gültig deferirte Erbschaft anzutreten (vgl. § 167. III. b.), und während dieser Zeit verstorben war, den Erben desselben mittelst Dekret des Magistratus außerordentliche Hülfe gewährt. c. Jm späteren R. ist die Übertragung der Delation auf die Erben des Berufenen (successio in delationem) für bestimmte Fälle (sog. Transmissionsfälle) als ordentliches R-institut ausgebildet worden; von weitestem Umfange ist die sog. transmissio Iustinianea.

a. Hereditatem, nisi fuerit adita, transmitti (sc. ad heredes) nec veteres concedebant nec nos patimur. Iust. 1. un. § 5 C. de cad. toll. 6, 51.

b. 1. Si ea sit mater, de cuius statu dubitatur, utrum materfamilias sit an filiafamilias, utputa quoniam pater eius ab hostibus captus sit, si certum esse coeperit matremfamilias esse, liberi admittentur (sc. ad hereditatem eius ex SC. Orph.); unde tractari potest, an medio tempore, dum status pendet, succurri eis a praetore debeat, ne si medio tempore decesserint, nihil ad heredem transmittant: et magis est ut subveniatur, ut in multis casibus placuit. Ulp. l. 1 § 1 D. ad SC. Tert. 38, 17.

2. Si quis eum, qui in utero est, praetermiserit, etiam nondum nato eo alius (sc. e liberis), qui heres institutus est, bonorum possessionem contra tabulas admittere potest. Sed et si decesserit, antequam peteret bonorum possessionem

« PreviousContinue »