Page images
PDF
EPUB

dentur, sed magis liberam bonorum administrationem con-
sequuntur. Hac ex causa, licet non sint heredes instituti,
domini sunt; nec obstat, quod licet eos exheredare, quos
et occidere licebat. Paul. 1. 11 D. de lib. et post. 28, 2.
5. Cum ratio naturalis quasi lex quaedam tacita liberis
parentum hereditatem addiceret, velut ad debitam succes-
sionem eos vocando, propter quod et in iure civili suorum
heredum nomen eis indictum est ac ne iudicio quidem
parentis, nisi meritis de causis, summoveri ab ea succes-
sione possunt. Id. 1.7 pr. D. de bon. damn. 48, 20.

6. (I. c. 2.) Scripto herede deliberante filius exheredatus mortem obiit atque ita scriptus heres omisit hereditatem: nepos ex illo filio susceptus avo suus heres erit. Pap. 1. 7 pr. D. si tab. test. 38, 6.

7. Post mortem patris natus, vel ab hostibus reversus, aut ex primo secundove mancipio manumissus, cuiusve erroris causa probata est, licet non fuerint in potestate, sui tamen patri heredes efficiuntur. Paul. IV. 8 § 7. (Coll. XVI. 3.) b. Si defuncti sit filius et ex altero filio iam mortuo nepos unus vel etiam plures, ad omnes hereditas pertinet, non ut in capita dividatur, sed in stirpes, id est ut filius solus mediam partem habeat et nepotes, quotquot sunt, alteram dimidiam: aequum est enim, nepotes in patris sui locum succedere et partem habere, quam pater eorum si viveret, habiturus esset. Ulp. XXVI. 2.

B. Jst kein suus vorhanden, so fällt die Erbschaft an den nächsten Agnaten. Der nähere Agnat schließt die entfernteren unbedingt aus; gleich nahe erben nach Köpfen, d. h. zu gleichen Teilen. Von weiblichen Agnaten find infolge Interpretation der lex Voconia (§ 159. II. B. b.) nur die consanguineae (§ 43. I. b.) successionsberechtigt.

M. ist Erblasser; es erben A. B. C. jeder zu 3; D. E. F. fallen aus.

a. Cautum est lege XII tabularum: SI INTESTATO MORITVR, CVI

SVVS HERES NEC ESCIT, ADGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO.
Ulp. XXVI. 1.

b. Feminae ad hereditates legitimas ultra consanguineorum successiones non admittuntur: idque iure civili Voconiana ratione videtur effectum; ceterum lex XII tabularum sine ulla discretione sexus adgnatos admittit. Paul. IV. 8 § 22. C. In Ermangelung von Agnaten werden die Gentilen zur Erbschaft berufen.

Si adgnatus defuncti non sit, eadem lex XII tabularum

gentiles ad hereditatem vocat his verbis: SI ADGNATVS NEC ESCIT, GENTILES FAMILIAM HABENTO. Nunc nec gentiles nec gentilicia iura in usu sunt. Ulp. XXVI. 1. (Coll. XVI. 4.) III. Die Erbschaft eines civis Romanus libertus wurde nach den 12 Tafeln deferirt den sui desselben, in Ermangelung solcher dem patronus und den agnatischen Descendenten desselben (§ 36. II.), schließlich der gens. a) An die Stelle des patronus tritt bei der Erbschaft des emancipatus der manumissor ex mancipio parens manumissor (vgl. § 53. III. c. 3. § 64. II. § 66. II. B.) b) Der Nachlaß eines Latinus Iunianus fällt nach Art eines Peculium an den Patron und dessen Erben (§ 39. II. b. 3. § 64. II. c. 2.); doch sollen nach einem SC. Largianum die nicht enterbten Kinder des Patrons den extranei heredes desselben vorgehen.c

a. 1. Libertorum intestatorum hereditas primum ad suos heredes pertinet; deinde ad eos, quorum liberti sunt, velut patronum patronam liberosve patroni. Si sit patronus et alterius patroni filius, ad solum patronum hereditas pertinet.

Item patroni filius patroni nepotibus obstat. Ad liberos patronorum hereditas defuncti pertinet ita, ut in capita, non in stirpes dividatur. Ulp. XXVII. 1—4.

2. Si intestata moriatur liberta, semper ad eum (sc. patronum) hereditas pertinet, quoniam non sunt sui heredes matri, ut obstent patrono. Id. XXIX. 2.

b. Ad legitimam successionem vocatur etiam parens, qui contracta fiducia filium vel filiam, nepotem vel neptem ac deinceps emancipat. § ult. I. de leg. adgn. 3, 2.

c. Civis Romani liberti hereditas ad extraneos heredes patroni nullo modo pertinet; ad filium autem patroni nepotesque ex filio . . omnimodo pertinet, etiamsi a parente fuerint exheredati: Latinorum autem bona tamquam peculia servorum etiam ad extraneos heredes pertinent, et ad liberos manumissoris exheredatos non pertinent. §. Postea Lupo et Largo consulibus senatus censuit, ut bona Latinorum primum ad eum pertinerent, qui eos liberasset; deinde ad liberos eorum non nominatim exheredatos, uti quisque proximus esset; tunc antiquo iure ad heredes eorum qui liberassent. Gaj. III. § 58. 63.

IV. Das civile Intestaterb-R. kennt keine successio ordinum et graduum, d. h. kein Nachrücken der folgenden Erbklasse, wenn die vorangehende fortgefallen ist, ebensowenig in der Agnatenklasse — ein Einrücken des entfernteren Grades an die Stelle des ausgefallenen näheren. (In legitimis hereditatibus successio non est.) Dies hatte sehr leicht Erblosigkeit zur Folge: ein Übelstand, welchem allerdings die in iure cessio hereditatis (§ 173) und die pro herede usucapio (§ 155) in etwas roher Weise - begegnen mochte, gegen welchen aber wirksame Abhülfe erst die prätorische Successionsordnung traf.

B. Nach prätorischem Rechte. (Bonorum possessio intestati.)

§ 163. (§ 153.) a. Bei Freigeborenen.

[Müll. § 198. B. III. § 26. P. § 317. Ku. § 889. 890. 894. 895. D. § 181.]

Das prätorische Edikt stellt bestimmte Klassen (ordines) von Erbberechtigten auf, welchen auf ihr innerhalb bestimmter Fristen angebrachtes Gesuch (§ 154. II. a.) die bonorum possessio gegeben wird, so daß, wenn aus der vorangehenden Klasse niemand die bonorum possessio agnoscirt, dieselbe der nachfolgenden deferirt wird (successio ordinum). 3ur bonorum possessio werden sowohl die civilen Erben ihnen ist sie bloß utilis (interdictum 'quorum bonorum'), als iure civili nicht erbberechtigte Personen - diesen ist sie necessaria berufen. Ersteren gegenüber war die letteren erteilte bonorum possessio ursprünglich sine re; nachdem jedoch die Grundsäge, von denen sich der Prätor bei Aufstellung der Erbklaffen leiten ließ, in der allgemeinen R-anschauung, welcher das prätorische Edikt sich ja nur accommodirte, feste Wurzeln gefaßt hatten, mußte sie sich von selbst in eine bonorum possessio cum re verwandeln. (§ 154. III. b. IV.)

Quibus ex edicto bonorum possessio dari potest, si quis eorum aut dari sibi noluerit aut in diebus statutis non admiserit, tunc ceteris bonorum possessio perinde competit, ac si prior ex eo numero non fuerit. — Sed videndum est, an inter ceteros ipse quoque, qui exclusus est, admittatur. . . Et hoc iure utimur, ut admittatur: poterit igitur ex sequenti parte (sc. edicti) succedere ipse sibi. Ulp. l. 1 § 10. 11 de succ. ed. 38, 9.

Die einzelnen Erbklassen sind folgende:

I. Unde liberi, das sind die sui und die durch capitis diminutio aus der familia ausgeschiedenen Kinder, also insbesondere emancipati, des Erblassers.) Sie succediren, wie bei der legitima hereditas, in stirpes; in demselben Stamme schließt der nähere Grad den entfernteren aus, jedoch beerbt nach der unter Hadrian dem Edikt zugefügten 'nova clausula (Iuliani) de coniungendis cum emancipatio liberis eius' der emancipatus mit seinen in der potestas des Großvaters zurückgebliebenen Kindern zusammen letteren als ein Stamm.) Behufs Herstellung einer ökonomischen Gleichheit zwischen den Erbberechtigten haben die emancipati ihren seit der Emancipation gemachten Erwerb, die Töchter (suae und emancipatae) die empfangene dos, den miterbenden sui zu konferiren, d. i. in die Erbschaft einzuwerfen: collatio bonorum, dotis. c)

a. 1. Liberis bonorum possessio datur tam his, qui in potestate usque in mortis tempus fuerunt, quam emancipatis; item adoptivis, non tamen etiam in adoptionem datis. Ulp. XXVIII. 8.

2. si vero emancipati fuerint ab adoptivo patre, tunc incipiunt in ea causa esse, qua futuri essent, si ab ipso naturali patre emancipati fuissent. Gaj. II. § 137.

3. Sed adoptivos hactenus admittimus si fuerint in potestate; ceterum si sui iuris fuerint, ad bonorum possessionem non invitantur, quia adoptionis iura dissoluta sunt emancipatione. Ulp. 1. 1 § 6 D. si tab. test. nullae. 38, 6. b. Si quis ex his, quibus bonorum possessionem praetor pollicetur, in potestate parentis de cuius bonis agitur, cum is moritur, non fuerit, ei liberisque, quos in eiusdem familia habebit, si ad eos hereditas suo nomine pertinebit, . . bonorum possessio eius partis datur, quae ad eum pertineret, si in potestate permansisset, ita ut ex ea parte dimidiam habeat, reliquum liberi eius. Pomp. 1. 5 pr. eod.

C.

1. Emancipatis liberis ex edicto datur bonorum possessio, si parati sint cavere fratribus suis, qui in potestate manserunt, bona quae moriente patre habuerunt se collaturos. Ulp. XXVIII. 4.

2. Nam aequissimum putavit (sc. praetor), neque eos bonis paternis carere per hoc, quod non sunt in potestate, neque praecipua bona propria habere, cum partem sint ablaturi suis heredibus. (Ulp.) Coll. XVI. 7, 2.

[ocr errors]

3. Emancipatus filius. . fratribus suis conferet, quia veniendo ad bonorum possessionem illis iniuriam (sc. iure civili?) facit. Ulp. 1. 1 § 13 D. de conj. 37, 8.

II. Unde legitimi, das sind die Erben nach ius civile, also sui, adgnati, gentiles. a) Ob bei den Agnaten successio graduum stattfinde, war bestritten. b)

a. 1. Haec verba edicti: 'tum quem ei heredem esse oportet, si intestatus mortuus esset' . . non ad mortis testatoris tempus referuntur, sed ad id quo bonorum possessio peteretur; et ideo legitimum heredem, si capite deminutus esset, ab hac bonorum possessione summoveri palam est. Iul. 1. 1 D. unde leg. 38, 7.

2. Haec autem bonorum possessio omnem vocat, qui ab intestato potuit esse heres, sive lex XII tabularum eum legitimum heredem faciat, sive alia lex senatusve consultum. Ulp. 1. 2 § 4 eod.

b. Idem iuris est (sc. ut tertio gradu vocetur), ut quidam putant, in eius adgnati persona, qui proximo adgnato omittente hereditatem, nihilo magis iure legitimo admittitur; sed sunt qui putant, hunc eodem gradu a praetore vocari, quo etiam per legem adgnatis hereditas datur. Gaj. III. § 28. III. Unde cognati (bonorum possessio proximitatis nomine), das sind die Blutsverwandten des Erblassers — mit Einschluß der liberi und adgnati nach der Nähe des Grades, a) jedoch mit successio graduum, und mit Beschränkung auf den 6. (bis 7.) Grad. b)

B. Nach prätorischem Rechte. (Bonorum possessio intestati.)

§ 163. (§ 153.) a. Bei Freigeborenen.

[Müll. § 198. B. III. § 26. P. § 317. Ku. § 889. 890. 894. 895. D. § 181.]

Das prätorische Edikt stellt bestimmte Klassen (ordines) von Erbberechtigten auf, welchen auf ihr innerhalb bestimmter Fristen angebrachtes Gesuch (§ 154. II. a.) die bonorum possessio gegeben wird, so daß, wenn aus der vorangehenden Klasse niemand die bonorum possessio agnoscirt, dieselbe der nachfolgenden deferirt wird (successio ordinum). Zur bonorum possessio werden sowohl die civilen Erben ihnen ist sie bloß utilis (interdictum 'quorum bonorum'), als iure civili nicht erbberechtigte Personen - diesen ist sie necessaria berufen. Ersteren gegenüber war die letteren erteilte bonorum possessio ursprünglich sine re; nachdem jedoch die Grundsäge, von denen sich der Prätor bei Aufstellung der Erbklassen leiten ließ, in der allgemeinen R-anschauung, welcher das prätorische Edikt sich ja nur accommodirte, feste Wurzeln gefaßt hatten, mußte sie sich von selbst in eine bonorum possessio cum re verwandeln. (§ 154. III. b. IV.)

Quibus ex edicto bonorum possessio dari potest, si quis eorum aut dari sibi noluerit aut in diebus statutis non admiserit, tunc ceteris bonorum possessio perinde competit, ac si prior ex eo numero non fuerit. Sed videndum est, an inter ceteros ipse quoque, qui exclusus est, admittatur. .. Et hoc iure utimur, ut admittatur: poterit igitur ex sequenti parte (sc. edicti) succedere ipse sibi. Ulp. 1. 1 § 10. 11 de succ. ed. 38, 9. Die einzelnen Erbklassen sind folgende:

I. Unde liberi, das sind die sui und die durch capitis diminutio aus der familia ausgeschiedenen Kinder, also insbesondere emancipati, des Erblassers.) Sie succediren, wie bei der legitima hereditas, in stirpes; in demselben Stamme schließt der nähere Grad den entfernteren aus, jedoch beerbt nach der unter Hadrian dem Edikt zugefügten 'nova clausula (Iuliani) de coniungendis cum emancipatio liberis eius' der emancipatus mit seinen in der potestas des Großvaters zurückgebliebenen Kindern zusammen letteren als ein Stamm. Behufs Herstellung einer ökonomischen Gleichheit zwischen den Erbberechtigten haben die emancipati ihren seit der Emancipation gemachten Erwerb, die Töchter (suae und emancipatae) die empfangene dos, den miterbenden sui zu konferiren, d. i. in die Erbschaft einzuwerfen: collatio bonorum, dotis. c)

a. 1. Liberis bonorum possessio datur tam his, qui in potestate usque in mortis tempus fuerunt, quam emancipatis; item adoptivis, non tamen etiam in adoptionem datis. Ulp. XXVIII. 8.

« PreviousContinue »