Page images
PDF
EPUB

6. In filiofamilias nihil dignitas facit, quominus SC. Macedonianum locum habeat, . . nisi forte castrense peculium habeat: tunc enim SCtum cessabit usque ad quantitatem castrensis peculii: cum filiifamilias in castrensi peculio vice patrum familiarum fungantur. Ulp. 1. 1 § 3. 1. 2 D. de SC. Mac. 14, 6.

7. Sed nec cogendus est pater propter aes alienum, quod filius peculii nomine, quod in castris adquisiit, fecisse dicetur, de peculio actionem pati. Maec. 1. 18 § 5 h. t.

[ocr errors]

b. 1. militibus, qui in potestate parentum sunt, . . de eo quod in castris adquisierint permissum est ex constitutionibus principum testamentum facere: quod quidem initio tantum militantibus datum est tam ex auctoritate D. Augusti quam Nervae nec non optimi imperatoris Traiani, postea vero subscriptione D. Hadriani etiam dimissis militia, i. e. veteranis, concessum est. pr. I. qu. n. e. perm. 2, 12.

2. Si filiusfamilias miles decesserit, si quidem intestatus, bona eius non quasi hereditas, sed quasi peculium patri deferuntur: si autem testamento facto, hic pro hereditate habetur castrense peculium. Ulp. 1. 2 D. de castr. pec.

$150. (§ 140.) B. Neueres Recht. Peculium quasi
castrense; Bona adventicia.

[Müll. § 171. B. III. § 8. P. § 282. Ku. § 961. 975. D. § 104.] Seit Constantin wurde den Hauskindern vermögensrechtliche Selbständigkeit stufenweise in immer weiterem Umfange zugestanden.

I. Dem militärischen Erwerbe wurde der Erwerb durch öffentliches Amt (Staats-, Hof- oder Kirchendienst) gleichgestellt: peculium quasi castrense.

Sciendum tamen est, quod ad exemplum castrensis peculii tam anteriores leges quam principales constitutiones quibusdam quasi castrensia dederunt peculia, atque eorum quibusdam permissum erat etiam in potestate degentibus testari: quod nostra constitutio latius extendens permisit omnibus in his tantummodo peculiis testari. § ult. I. de mil. tto. 2, 11. II. Ferner wurde die mütterliche Erbschaft (bona materna), später überhaupt aller von mütterlicher Seite herstammender Erwerb (bona materni generis), endlich auch der Erwerb aus der Ehe (lucra nuptialia) als eigenes Vermögen des Hauskindes, woran dem Gewalthaber bloß lebenslänglicher Nießbrauch und die Verwaltung zustehen sollte, anerkannt: bona adventicia. In gewissen Fällen

so wenn der Erwerb, insbesondere einer Erbschaft gegen den erklärten Willen des Gewalthabers gemacht war, oder wenn der Geber das Recht des letteren an der Zuwendung wegbedungen hatte wurde selbst der väterliche Nießbrauch ausgeschlossen: bona adventicia irregularia.

III. Schließlich bestimmte Justinian, daß ein jeder nichtcastrensischer Erwerb der Hauskinder, welchen diese nicht aus dem Vermögen des Vaters gemacht haben, den bonis maternis gleichstehen sollte: so daß es fortan a. völlig freies Vermögen des Kindes (bona castrensia vel quasi); b. bona adventicia desselben; und daneben C. wie im älteren R. nur noch ein peculium, nämlich das a

patre profectum giebt.

Sancitum etenim a nobis est, ut si quid ex re patris ei obveniat, hoc secundum antiquam observationem totum parenti adquirat:. . quod autem ex alia causa sibi filiusfamilias adquisivit, huius usumfructum quidem patri adquirat, dominium autem apud eum remaneat, ne quod ei suis laboribus vel prospera fortuna accessit, hoc in alium perveniens luctuosum ei procedat. § 1 I. p. qu. pers. nob. adq. 2, 1.

III. Einfluß der Vormundschaft auf das Vermögen.

§ 151. (§ 141.) A. Führung der Vormundschaft. [Müll. § 175. B. III. § 10. P. § 300. Ku. § 419. 420. 728. 729.]

Dem Vormund liegt die Verwaltung des Vermögens des Pflegbefohlenen, die Vertretung desselben und die Mitwirkung bei R-geschäften desselben ob. Hinsichtlich der tutela mulierum f. § 66. I. b.

I. Was die Vermögensverwaltung (administratio, gestio) und die gesamte ökonomische und privatrechtliche Vertretung der Pupillen anbelangt, so nimmt der Tutor a. im älteren R. (vgl. § 62. I. b. 1.) eine völlig freie Stellung ein: er kann Sachen des Pupillen veräußern, hat die erforderlichen R-geschäfte abzuschließen (§ 112. II. A.) und Prozesse zu führen, muß jedoch die Verwaltung zum Besten des seinem Schuhe unterworfenen Mündels führen, wie überhaupt das Interesse desselben in allen Stücken wahrnehmen, und haftet hiebei für culpa in concreto. (§ 108. IV. b.) b. Beschränkt wurde die Verwaltungsbefugnis des Vormundes zuerst durch die Oratio D. Severi (195 n. Chr.), welche für Veräußerungen von praedia rustica und suburbana ein nach vorgängiger causae cognitio zu erlassendes obrigkeitliches Dekret erforderlich machte. In der folgenden Zeit wurde dieses Veräußerungsverbot auch auf andere Mündelgüter im weitesten Umfange übertragen, und dadurch die selbständige Administration der Vormünder in sehr enge Grenzen eingeschlossen.

a. 1. Tutor qui tutelam gerit, quantum ad providentiam pupillarem, domino loco haberi debet. Paul. I. 27 D. h. t. (de adm. tut. 26, 7.)

2. Tutor ad utilitatem pupilli et novare et rem in iudicium deducere potest: donationes autem ab eo factae pupillo non nocent. Id. 1. 22 eod.

3. Tutoris praecipuum est officium, ne indefensum pupillum relinquat. Marc. 1. 30 eod.

4. Generaliter quotienscumque non fit nomine pupilli quod quivis paterfamilias idoneus facit, non videtur defendi: sive igitur solutionem sive iudicium sive stipulationem detrectat, defendi non videtur. Ulp. 1. 10 eod.

5. A tutoribus et curatoribus pupillorum eadem diligentia exigenda est circa administrationem rerum pupillarium, quam paterfamilias rebus suis ex bona fide praebere debet. Callistr. 1. 33 pr. eod.

b. 1. Imperatoris Severi oratione prohibiti sunt tutores et curatores praedia rustica vel suburbana distrahere. §. Quae oratio in senatu recitata est Tertullo et Clemente consulibus Idibus Iuniis, et sunt verba eius huiusmodi: §. 'Praeterea, patres conscripti, interdicam tutoribus et curatoribus, ne praedia rustica vel suburbana distrahant, nisi ut id fieret, parentes testamento vel codicillis caverint; quodsi forte aes alienum tantum erit, ut ex rebus ceteris non possit exsolvi, tunc praetor urbanus vir clarissimus adeatur, qui pro sua religione aestimet, quae possint alienari obligarive debeant, manente pupillo actione, si postea potuerit probari obreptum esse praetori; si communis res erit et socius ad divisionem provocet, aut si creditor, qui pignori agrum a parente pupilli acceperit, ius exsequetur, nihil novandum censeo.' Ulp. l. 1 pr. § 1. 2 D. de reb. eor. 27, 9.

2. Iam venditio tutoris nulla sit sine interpositione decreti, exceptis his dumtaxat vestibus, quae detritae usu aut corruptae servando servari non potuerint. Animalia quoque supervacua minorum quin veneant, non vetamus. Constant. 1. 22 § 6 C. de adm. tut. 5, 37.

II. R-geschäfte kann der pupillus infantia maior gerichtliche Handlungen soll er sogar, wo irgend möglich selbst vornehmen (vgl. § 64. IV. b.), doch bedarf es zu deren Wirksamkeit, wenn das Vermögen des Pupillen durch das R-geschäft direkt oder indirekt gemindert wird, der auctoritatis interpositio, d. i. der persönlichen, die mangelhafte Handlungsfähigkeit des Pupillen ergänzenden Mitwirkung des Tutors. (Vgl. § 60. I. b. § 21. IV. c. § 114. II. § 120. I. a. 8.9. § 139. c.) a) Die tutoris auctoritas muß beim Abschluß des Rgeschäftes selber und unbedingt erfolgen; in eigener Angelegenheit (in rem suam) fann der Tutor niemals seine auctoritas gewähren. (§ 64. III. b. 3. § 88. II. b. 7.) - Die vom Minderjährigen eingegangenen R-geschäfte sind in der Regel auch ohne Mitwirkung des Kurators wirksam, doch ist für bestimmte Fälle consensus, d. i. formlose auch nachträgliche — Genehmigung derselben erforderlich. (§ 60. II. c. § 67. II. b.)

a. 1. Licentia (tutoribus) erit, utrum malint ipsi suscipere iudicium, an pupillum exhibere, ut ipsis auctoribus iudicium suscipiatur, ita tamen ut pro his, qui fari non possunt vel absint, ipsi tutores iudicium suscipiant: pro his autem, qui

supra septimum annum aetatis sunt et praesto fuerint, auctoritatem praestent. Ulp. 1. 1 § 2 D. h. t.

2. Obligari ex omni contractu sine tutoris auctoritate non potest: adquirere autem sibi stipulando et per traditionem accipiendo etiam sine tutoris auctoritate potest; sed credendo sibi obligare non potest, quia sine tutoris auctoritate nihil alienare potest. Gaj. 1. 9 pr. D. de auct. tut. 26, 8.

3. Furiosus et pupillus, ubi ex re actio venit, obligantur etiam sine curatore vel tutoris auctoritate, veluti si communem fundum habeo cum his et aliquid in eum impendero vel damnum in eo pupillus dederit: nam iudicio communi dividundo obligabuntur. Paul. 1. 46 D. de O. et A. 44, 7. 4. Si tutor mutuam pecuniam pupillo dederit, . . naturaliter obligabitur in quantum locupletior factus est: nam in pupillum cuivis actionem in quantum locupletior factus est dandam D. Pius rescripsit. Ulp. 1. 5 pr. D. de auct. tut. b. 1. Tutor statim in ipso negotio praesens debet auctor fieri, post tempus vero aut per epistulam interposita eius auctoritas nihil agit. Gaj. 1. 9 § 5 eod.

C.

2. Etsi condicionalis contractus cum pupillo fiat, tutor debet pure auctor fieri. Ulp. l. 8 eod.

1. Pupillus obligari tutori eo auctore non potest. d. 1. 5 pr. 2. Quamquam regula sit iuris civilis in rem suam auctorem tutorem fieri non posse, tamen potest tutor proprii sui debitoris hereditatem adeunti pupillo auctoritatem accommodare, quamvis per hoc debitor eius efficiatur: prima enim ratio. auctoritatis ea est, ut heres fiat, per consequentias contingit, ut debitum subeat. Ulp. 1. 1 pr. eod.

III. Sind mehrere Tutoren vorhanden, so ist zur Wirksamkeit von R-geschäften a. bald die auctoritas aller erforderlich, bald genügt die eines einzelnen. b. Ist jedoch einem unter ihnen allein die Administration übertragen (tutor gerens), so haben die übrigen (tutor honorarii) bloß Aufsicht über dieselbe zu führen, und ist einzig die auctoritas des ersteren wirksam. c. Es kann endlich auch die Administration - zumal bei einem großen Pupillarvermögen und einer ausgedehnten Verwaltung unter die mehreren Tutoren nach besonderen Ressorts oder nach lokalen Bezirken geteilt sein; alsdann gilt jeder Tutor hinsichtlich des Verwaltungskreises des anderen als honorarius.

a. Si plures sint tutores, omnes in omni re debent auctoritatem accommodare, praeter eos qui testamento dati sunt: nam ex his vel unius auctoritas sufficit. Ulp. XI. 26. b. 1. Sed et si ex testamento vel inquisitione duo pluresve dati fuerint, potest unus offerre satis de indemnitate pupilli vel adulescentis et contutori vel concuratori praeferri, ut solus administret . . . Quodsi nemo eorum satis offerat, si quidem adscriptum fuerit a testatore quis gerat, ille gerere

debet: quodsi non fuerit adscriptum, quem maior pars elegerit, ipse gerere debet, ut edicto praetoris cavetur; sin autem ipsi tutores dissenserint circa eligendum eum vel eos, qui gerere debent, praetor partes suas interponere debet. § 1 I. de satisd. tut. 1, 24.

2. Ceteri igitur tutores non administrabunt, sed erunt hi quos vulgo honorarios appellamus; nec quisquam putet ad hos periculum nullum redundare; . . dati sunt enim quasi observatores eius (sc. qui gerit) et custodes, imputabiturque eis quandoque, cur, si male eum conversari videbant, suspectum eum non fecerunt. Ulp. 1. 3 § 2 D. h. t.

3. Etsi pluribus datis tutoribus unius auctoritas sufficiat, tamen si tutor auctoretur, cui administratio tutelae concessa non est, id ratum a praetore haberi non debet. Pomp. 1. 4 D. de auct. tut.

c. Item si dividi inter se tutelam velint tutores, audiendi sunt, ut distribuatur inter eos administratio vel in partes vel in regiones: et si ita fuerit divisa, unusquisque exceptione summovebitur pro ea parte vel regione, quam non adminiUlp. 1. 3 § 9. 1. 4 D. h. t.

strat.

§ 152. (§ 142.) B. Verbindlichkeiten aus der Führung der Vormundschaft.

[Müll. § 176. B. III. § 11. 12. P. § 300. Ku. § 728.]

I. a. Aus der Geschäftsführung des Vormundes entstehen zwischen ihm und dem Bevormundeten Obligationen, welche sich auf ein quasikontraktliches Verhältnis (§ 135) gründen. b. Gegen den Tutor geht nach Beendigung der Vormundschaft die infamirende actio tutelae auf Rechnungslegung, Herausgabe des verwalteten Vermögens und Ersatz des verschuldeten Schadens; er selbst kann mit der actio tutelae contraria gegen den Pupillen auf Schadloshaltung flagen. c. Wegen Veruntreuungen haftet der Tutor mit der aus den 12 Tafeln stammenden actio de rationibus distrahendis auf das Doppelte. d. Zwischen dem Kurator und dem Pflegebefohlenen findet eine utilis actio negotiorum gestorum directa und contraria statt.

a. Tutelae quoque iudicio qui tenentur, non proprie ex contractu obligati intelliguntur (nullum enim negotium inter tutorem et pupillum contrahitur): sed quia sane non ex maleficio tenentur, quasi ex contractu teneri videntur. Et hoc autem casu mutuae sunt actiones: non tantum enim pupillus cum tutore, sed et contra tutor cum pupillo habet actionem, si vel impenderit aliquid in rem pupilli, vel pro eo fuerit obligatus, aut rem suam creditori eius obligaverit. Gaj. 1. 5 § 1 D. de O. et A. 44, 7.

b. Nisi finita tutela sit, tutelae agi non potest. Paul. 1. 4

« PreviousContinue »