Page images
PDF
EPUB

b. 1. Quotiens pecuniam mutuam dantes eandem stipulamur, non duae obligationes nascuntur, sed una verborum. Paul. 1. 126 § 2 D. de V. O. 45, 1.

2. magis implendae stipulationis gratia numeratio intelligenda est fieri. Pomp. 1. 7 D. de nov. 46, 2.

C. 1. Iulianus scribit. . nec dubitari, quin, si meam pecuniam tuo nomine voluntate tua dedero, tibi adquiratur obligatio, cum quottidie credituri pecuniam mutuam ab alio poscamus, ut nostro nomine creditor numeret futuro debitori nostro. Ulp. 19 § 8 h. t.

2. Singularia quaedam recepta sunt circa pecuniam creditam: nam si tibi debitorem meum iussero dare pecuniam, obligaris mihi, quamvis meos nummos non acceperis. Id. 1. 15 eod.

II. Eine eigentümliche Beschränkung ist dem Darlehnskontrakt durch das SC. Macedonianum (unter Vespasian) zu teil geworden, welches Gelddarlehne an Hauskinder verbietet; auf Grund desselben steht der Darlehnsklage wider das Hauskind eine exceptio entgegen. (§ 114. II. b. 1.)

a. Verba SCti Macedoniani haec sunt: 'Cum inter ceteras sceleris causas Macedo, quas illi natura administrabat, etiam aes alienum adhibuisset, et saepe materiam peccandi malis moribus praestaret qui pecuniam, ne quid amplius diceretur, incertis nominibus crederet: placere, ne cui, qui filiofamilias pecuniam dedisset, etiam post mortem parentis eius, cuius in potestate fuisset, actio petitioque daretur, ut scirent qui pessimo exemplo foenerarent, nullius posse filiifamilias bonum nomen exspectata patris morte fieri.' Ulp. 1. 1 pr. D. ad SC. Mac. 14, 6.

b. In filiofamilias nihil dignitas facit, quominus SCtum Macedonianum locum habeat: nam etiamsi consul sit vel cuiusvis dignitatis, SCto locus est. § 3 ib.

c. Hoc SCtum ad filias quoque familiarum pertinet. Id. 1. 9 § 2 eod.

d. Is autem solus SCtum offendit, qui mutuam pecuniam filiofamilias dedit; non qui alias contraxit, puta vendidit locavit vel alio modo contraxit: et ideo etsi in creditum abii filiofamilias vel ex causa emptionis vel ex alio contractu, . . et si stipulatus sim (licet coeperit esse mutua pecunia), tamen quia pecuniae numeratio non concurrit, cessat SCtum. Quod ita demum erit dicendum, si non fraus SC to sit cogitata, ut qui credere non potuit, magis ei venderet, ut ille rei pretium haberet in mutui vicem. Id. 1. 3 § 3 eod.

e. Iulianus scribit exceptionem SCti Macedoniani nulli obstare, nisi qui sciret aut scire potuisset filiumfamilias esse eum cui credebat. Pomp. 1. 19 eod.

$121. (§ 111.) b. Depositum. Commodatum. Pignus. [Müll. § 114. B. II. § 26. P. § 272. Schi. § 270-276. K. § 131. Ku. $ 676-79.]

--

[ocr errors]

Gemeinsam ist diesen drei Kontrakten, daß die anvertraute gleichviel ob dem Geber gehörige oder fremde Sache nicht in das Eigentum, ja mit Ausnahme des pignus (§ 76. I. e.) auch nicht in den juristischen Besiß des Schuldners übergeht, und von diesem in specie restituirt werden muß; ferner daß aus ihnen eine einseitige bonae fidei obligatio mit actio contraria entsteht. (§ 111. I.)

-

In älterer Zeit pflegten dieselben auch durch fiducia (§ 79. I. b. § 100. II. A.) begründet zu werden.

a. Qui rem suam deponi apud se patitur vel utendam rogat, nec depositi nec commodati actione tenetur. Iul. 1. 15 D. depos. 16, 3.

b. Neque pignus neque depositum neque precarium neque emptio neque locatio rei suae consistere potest. Ulp. 1. 45 D. de R. J. 50, 17.

I. Depositum ist a. der Vertrag, durch welchen jemand (Deponent) einem anderen (Depositar) eine bewegliche Sache zur unentgeltlichen Aufbewahrung anvertraut. (§ 76. I. e. 1.) b. Der Depositar ist bloß verpflichtet, die Sache in Gewahrsam zu halten — nicht zur positiven custodia und sie auf Verlangen zu restituiren; dabei haftet er nur für dolus und culpa lata. (§ 108. IV. b. 3.) c. Wegen kontraktswidriger Behandlung (z. B. Gebrauch) der Sache und wegen verschuldeter Nichtrestitution hat der Deponent gegen den Depositar die infamirende actio depositi (§ 201. III. A. b. vgl. § 131. I. g.) ursprünglich vielleicht eine Deliktsflage wegen Treubruches (actio poenalis). d. Der Depositar hat die actio depositi contraria. a. 1. Si vestimenta servanda balneatori data perierunt, si quidem nullam mercedem servandorum accepit, depositi eum teneri et dolum dumtaxat praestére debate puto; quodsi accepit, ex conducto. Ulp. l. 1 § 8 D. h. t. (depos. 16, 3.) 2. Si praedo vel fur deposuerint, et hos Marcellus putat recte depositi acturos. § 39 ib. b. Is apud quem rem aliquam deponimus, etiamsi negligenter rem custoditam amiserit, securus est; quia enim non sua gratia accipit, sed eius, a quo accipit, in eo solo tenetur, si quid dolo perierit: negligentiae vero nomine ideo. non tenetur, quia qui negligenti amico rem custodiendam committit, de se queri debet; magnam tamen negligentiam placuit in doli crimen cadere. Gaj. 1. 1 §5 D. de O. et A. 44, 7.

C.

1. Si quis tabulas testamenti apud se depositas pluribus praesentibus legit, ait Labeo depositi actione recte de tabulis agi posse. 1. 1 § 38 D. h. t.

2. Ex causa depositi lege XII tabularum in duplum actio datur, edicto praetoris in simplum. (Paul.) Coll. X. 7, 11. 3. Plane si depositi agetur eo nomine, quod tumultus incendii ruinae naufragii causa depositum sit, in duplum actionem praetor reddit, si modo cum ipso, apud quem depositum sit, aut cum herede eius ex dolo ipsius agitur: quo casu mixta est actio. § 17 I. de act. 4, 6. d. 1. Actione depositi servi conventus cibariorum nomine apud eundem iudicem utiliter experitur. (Mod.) Coll. X. 2, 5. 2. Si quis vel pecunias vel res quasdam per depositionis accepit titulum, eas volenti ei qui deposuerit reddere illico compellatur, nullamque compensationem vel deductionem vel doli exceptionem opponat, quasi et ipse quasdam contra eum, qui deposuit, actiones personales vel in rem praetendens. Iust. 1. 11 C. depos. 4, 34. II. Das commodatum (Leihvertrag) zu unterscheiden vom precarium (§ 91. II. b.) a. besteht in der Anvertrauung einer meistens beweglichen Sache zum unentgeltlichen, nach Art und Umfang bestimmten Gebrauch für eine von vornherein festgesette oder aus dem Zwecke des Commodats sich ergebende Zeit. b. Der Commodatar hat die Sache zu bewahren, sach- und vertragsgemäß (vgl. § 131. L. g.) zu behandeln, sie nach gemachtem Gebrauche, wie erhalten, dem Commodanten zu restituiren, und haftet dabei für omnis culpa (§ 108. IV. a. 4.): hierauf geht gegen ihn die actio commodati directa. c. Andererseits hat er die actio commodati contraria auf Erstattung der gemachten Verwendungen und auf Schadensersag.

a.

[ocr errors]

1. Ait praetor: QVOD QVIS COMMODASSE DICETVR, DE EO IVDICIVM DABO. Huius edicti interpretatio non est difficilis; unum solummodo notandum, quod qui edictum concepit commodati fecit mentionem, cum Pacuvius utendi dati fecit mentionem. Inter commodatum autem et utendum datum Labeo ait tantum interesse, quantum inter genus et speciem: commodari enim rem mobilem non etiam soli, utendam dari etiam soli; sed, ut apparet, proprie commodata res dicitur, et quae soli est: idque et Cassius existimat. Ulp. 1. 1 pr. § 1 D. comm. 13, 6.

2. Sicut autem voluntatis magis et officii, quam necessitatis est commodare, ita modum commodati finemque praescribere eius est, qui beneficium tribuit. Cum autem id fecit i. e. postquam commodavit, tunc finem praescribere et retro agere atque intempestive usum commodatae rei aufferre, non officium tantum impedit, sed et suscepta obligatio inter dantem accipientemque Igitur non . . recte facies importune repetendo. Idemque est, si ad fulciendam insulam tigna commodasti, deinde protraxisti, aut etiam sciens vitiosa commodaveris: adiuvari quippe nos, non decipi

...

C.

beneficio oportet.
Ex quibus causis etiam contrarium
iudicium utile esse dicendum est. Paul. 1. 17 § 3 eod.

1. Commodatum plerumque solam utilitatem continet eius cui commodatur: et ideo verior est Quinti Mucii sententia existimantis, et culpam praestandam et diligentiam. Ulp. 1. 5 § 2 eod.

2. Si commodavero tibi equum, quo utereris usque ad certum locum, si nulla culpa tua interveniente in ipso itinere deterior equus factus sit, non teneris commodati. Pomp. 1. ult. eod.

3. Si cui ideo argentum commodaverim, quod is amicos ad coenam invitaturum se diceret, et id peregre secum portaverit, sine ulla dubitatione etiam piratarum et latronum et naufragii casum praestare debet. Gaj. 1. 18 pr. eod. 1. Possunt iustae causae intervenire, ex quibus cum eo, qui commodavit, agi deberet, veluti de impensis in valetudinem servi factis; nam cibariorum impensae naturali scilicet ratione ad eum pertinent qui utendum accepisset. Item qui sciens vasa vitiosa commodavit, et ibi infusum vinum vel oleum corruptum effusumve sit, condemnandus eo nomine est. Quod autem contrario iudicio consequi quisque potest, id etiam recto iudicio, quo cum eo agitur, potest salvum habere iure pensationis. § 2-4 ib.

[ocr errors]

2. Contraria commodati actio etiam sine principali moveri potest, sicut et ceterae quae dicuntur contrariae. 1. 17 § 1 eod.

[ocr errors]

III. Pignus ist a. der Kontrakt, welcher durch Übergabe einer Sache zum Faustpfand - oder Erlangung des Besizes der verpfändeten Sache zwischen dem Verpfänder (Pfandschuldner) als Gläubiger und dem Pfandnehmer (Pfandgläubiger) als Schuldner geschlossen wird. b. Schuldner hat omnis culpa zu prästiren und haftet dem Verpfänder für kontraktsmäßige Behandlung der Sache, Restitution derselben nach Tilgung der Pfandschuld (§ 103. III. b.), sowie Herausgabe des superfluum (§ 102. I. b.) mit der actio pigneraticia, welche c. gegen den Verpfänder als contraria gegeben wird. a. Creditor quoque qui pignus accepit, re tenetur; qui et ipse de ea ipsa re, quam accepit, restituenda tenetur. Gaj. 1. 1 § 6 de O. et A. 44, 7.

b. 1. Ea quae diligens paterfamilias in suis rebus praestare solet, a creditore exiguntur. Paul. 1. 14 D. de pign. act. 13, 7.

C.

2. In pigneraticio iudicio venit, et si res pignori datas male tractavit creditor vel servos debilitavit. Ulp. 1. 24 § 3 eod.

1. Si necessarias impensas fecerim in servum aut in fundum, quem pignoris causa acceperim, non tantum retentionem, sed etiam contrariam pigneraticiam actionem habebo:

finge enim medicis, cum aegrotaret servus,

dedisse me

pecuniam et eum decessisse. Pomp. 1. 8 pr. eod.

2. Si rem alienam mihi debitor pignori dederit aut malitiose in pignore versatus sit, dicendum est, locum habere contrarium iudicium. Ulp. 1. 9 pr. eod.

E. Obligationes, quae consensu contrahuntur
(Konsensualkontrakte).

[Müll. § 118. 124.

§ 122. (§ 112.) a. Kauf.

B. II. § 29. P. § 275. Schi. § 288-300. 332-334. Ku. I. § 680-85. II. 487-92. D. § 153.]

I. Kauf ist a. der formlose Vertrag über die bleibende Übertragung eines Vermögensstückes (merx) gegen Zahlung einer bestimmten Geldsumme (pretium); vgl. § 72. I. b. (Ursprünglich: Hingabe und Aneignung der Sache gegen Preiszahlung, so daß dingliches und obligatorisches Moment zusammenfielen, § 79. I. a.; Realkontrakt??) b. Der Kontrakt ist geschlossen (perfekt) im Augenblicke der erklärten Willensübereinstimmung (consensus) über Gegenstand und Preis; von da an gehen Gefahr und Nugen der verkauften

bereits als zum Vermögen des Käufers gehörig angesehenen, obwohl bis zur Tradition noch im Eigentume des Verkäufers befindlichen Sache auf den Käufer über. (§ 131. III. a. 2.) c. Sehr häufig sind beim Kaufkontrakt Bedingungen und Nebenverträge, 3. B. 1. Kauf auf Probe, 2. in diem addictio, 3. lex commissoria (vgl. § 127).

a. 1. Sed an sine nummis venditio dici hodieque possit, dubitatur, veluti si ego togam dedi, ut tunicam acciperem. Sabinus et Cassius esse emptionem et venditionem putant; Nerva et Proculus permutationem, non emptionem hoc esse . . . Sed verior est Nervae et Proculi sententia: nam ut aliud est vendere aliud emere, alius emptor alius venditor, sic aliud est pretium aliud merx; quod in permutatione discerni non potest, uter emptor uter venditor sit. Paul. 1. 1 § 1 D. de C. E. 18, 1.

2. Pretium in numerata pecunia consistere debet: nam in ceteris rebus an pretium esse possit, veluti homo aut toga aut fundus alterius rei pretium esse possit, valde quaeritur. Nostri praeceptores putant etiam in alia re posse consistere pretium: unde illud est, quod vulgo putant, per permutationem rerum emptionem et venditionem contrahi. Diversae scholae auctores dissentiunt aliudque esse existimant permutationem rerum, aliud emptionem et venditionem: alioquin non posse rem expediri permutatis rebus, quae videatur res venisse et quae pretii nomine data esse. . . Sed ait Caelius Sabinus, si rem tibi venalem habenti

« PreviousContinue »