Page images
PDF
EPUB
[ocr errors]

Labeo ait, sed neque lana neque agnis neque lacte usurum: haec enim magis in fructu esse. Hoc amplius etiam modico lacte usurum puto. §. Sed si boum armenti usus relinquatur, omnem usum habebit et ad arandum et ad cetera, ad quae boves apti sunt. Ulp. 1. 12 § 1-3 D. eod.

[ocr errors]

III. Habitatio und operae servi sind zwei besondere im Laufe der Zeit auf dem Wege der voluntatis interpretatio bei legtwilligen Zuwendungen entstandene Abarten des usus, beschränkteren Inhaltes als dieser, und mehr faktischen und alimentenartigen Charakters, wodurch die bei lezterem geltenden R-säge hier manche Modifikationen erfahren.

a. 1. Sed si cui habitatio legata sive aliquo modo constituta sit, neque usus videtur neque ususfructus, sed quasi proprium aliquod ius. Quam habitationem habentibus propter rerum utilitatem . . permisimus non solum in eo degere, sed etiam aliis locare. § 5 I. eod.

b.

2. (Habitatio) nec non utendo amittitur nec capitis deminutione. Ulp. 1. 10 pr. D. eod.

1. Sed operis servi legatis, neque usus neque ususfructus in eo legato esse videtur. Paul. 1. 1 § 9 D. ad 1. Falc. 35, 2.

2. Hominis operae legatae capitis deminutione vel non utendo non amittuntur; et quoniam ex operis mercedem percipere legatarius potest, etiam operas eius ipse locare poterit. Pap. 1. 2 D. de usu et usufr. 33, 2.

§ 96. ($86.) C. Entstehung der Servituten.

[Müll. §91. P. § 256. Schi. § 197-199. K. § 84. Ku. § 541. 542. 547. D. § 128.]

Wie beim Eigentum (§ 75. II.), so treffen wir auch bei den Servituten im Röm. R. zwei verschiedene, auf dem Unterschiede von ius civile und ius gentium beruhende Formen an: civile und prätorische Servituten. Erstere (servitutes iure constitutae) die im Röm. R. anfangs allein anerkannten Servituten - sezen voraus quiritisches Eigentum an der dienenden Sache und commercium des Subjektes, resp. quiritisches Eigentum an dem praedium dominans und werden durch einen civilen Erwerbsakt begründet. Lehtere (servitutes quae tuitione praetoris consistunt, d. h. die einzig auf der prätorischen Jurisdiktion beruhenden) — welche ursprünglich für Provinzialgrundstücke und die des Röm. commercium ermangelnden Personen bestimmt waren, dann aber auch bei den civiler Servituten fähigen Grundstücken und Personen wegen der bequemeren Begründungsform immer mehr in Übung kamen, entstehen durch einen naturalen Erwerbsakt. (Vgl. § 98. I. b. c.)

I. Die civilen Servituten entstanden: a. Durch direkte testa= mentarische Anordnung (zu unterscheiden von der für den Erben begründeten Verpflichtung zur Bestellung, § 178. III. a.). b. Durch civilen Vertrag: 1. Die gemeinsame Form der Bestellung für alle Servituten war die in iure cessio (§ 79. II. a.): die mancipatio war nur statthaft bei den vier alten iura praediorum rusticorum (§ 74. I.). 2. Ferner konnte der die Sache selbst durch mancipatio oder in iure cessio auf einen anderen übertragende Eigentümer mittelst deductio und exceptio, d. i. Abzug oder Vorbehalt eine Personal- oder Prädialservitut an derselben für sich resp. durch formlose Auflage für das übertragene Grundstück an dem eigenen — ('lex rei dicta') begründen. (§ 79. I. b. 1.) c. Durch Adjudikation in einer Teilungsklage. — d. Jn älterer Zeit war hier auch aber wohl nur bei Prädialservituten die Usucapion anerkannt, welche jedoch durch eine lex Scribonia ob auch für die in einer Anlage oder Vorrichtung am praedium dominans oder serviens selber sich äußerlich darstellenden servitutes praediorum urbanorum? ausgeschlossen wurde. (Vgl. § 97. IV. a. 1.)

a. 1. Ususfructus a proprietate separationem recipit idque pluribus modis accidit; ut ecce si quis alicui usumfructum legaverit: nam heres habet nudam proprietatem, legatarius usumfructum; et contra si fundum legaverit deducto usufructu, legatarius nudam habet proprietatem, heres vero usumfructum; item alii usumfructum, alii deducto eo fundum legare potest. § 1 I. de usufr. 2, 4.

2. Potest etiam in testamento heredem suum quis damnare, ne altius aedes suas tollat, ne luminibus aedium vicinarum officiat, vel ut patiatur eum tignum in parietem immittere vel stillicidia adversus eum habere, vel ut patiatur vicinum per fundum suum vel heredis ire agere aquamve ex eo ducere. Gaj. 1. 16 D. comm. praed. 8, 4. b. 1. Sed iura praediorum urbanorum in iure cedi tantum possunt; rusticorum vero etiam mancipari possunt. §. Ususfructus in iure cessionem tantum recipit: nam dominus proprietatis alii usumfructum in iure cedere potest, ut ille usumfructum habeat et ipse nudam proprietatem retineat. §. Quod autem diximus usumfructum in iure cessionem tantum recipere, non est temere dictum, quamvis etiam per mancipationem constitui possit eo, quod in mancipanda proprietate detrahi potest: non enim ipse ususfructus mancipatur, sed cum in mancipanda proprietate deducatur, eo fit, ut apud alium ususfructus, apud alium proprietas sit. Gaj. II. § 29. 30. 33.

2. In mancipatione vel in iure cessione an deduci possit vel ex tempore vel ad tempus vel ex condicione vel ad condicionem, dubium est: quemadmodum si is cui in iure ceditur dicit AIO HVNC FVNDVM MEVM ESSE DEDVCTO VSV

FRVCTV EX KAL. IAN. vel DEDVCTO VSVFRVCTV VSQVE AD KAL. IAN. DECIMAS, vel AIO HVNC FVNDVM MEVM ESSE DEDVCTO VSVFRVCTV, SI NAVIS EX ASIA VENERIT; item in mancipatione: EMPTVS MIHI ESTO (PRETIO . .) DEDVCTO VSVFRVCTV EX KAL. ILLIS vel VSQVE AD KAL. ILLAS; et eadem sunt in condicione. Pomponius igitur putat non posse ad certum tempus deduci nec per in iure cessionem nec per mancipationem. Ego didici et deduci ad tempus posse, quia et mancipationem [um?] et in iure cessionem [um leges?] lex XII tab. confirmat. Numquid ergo et ex tempore et condicione deduci possit? (Paul.) Vat. fgm. 50.

3. In re nec mancipi per traditionem deduci ususfructus non potest; civili enim actione constitui potest, non traditione quae iuris gentium est. (Paul.) Vat. fgm. 47.

4. Duorum praediorum dominus si alterum ea lege tibi dederit, ut id praedium quod datur serviat ei quod ipse retinet vel contra, iure imposita servitus videtur. Gaj. 1. 3 comm. praed.

c. 1. Constituitur adhuc ususfructus in iudicio familiae erciscundae et communi dividundo, si iudex alii proprietatem adiudicaverit, alii usumfructum. Gaj. 1. 6 § 1 D. de usufr. 7, 1. [— fam. erc. vel comm. div. iudicio legitimo. Vat. fgm. 47.]

2. Sed etiam cum adiudicat, poterit imponere aliquam. servitutem, ut alium [sc. fundum] alii servum faciat ex his, quos adiudicat. Ulp. 1. 22 § 3 D. fam. erc. 10, 2.

d. 1. eam usucapionem sustulit lex Scribonia, quae servitutem constituebat, non etiam eam, quae libertatem praestat - sublata servitute. Paul. 1. 4 § 29 D. de usurp. 41, 3.

2. Hoc iure utimur ut servitutes per se nusquam longo tempore [usu?] capi possint, cum aedificiis possint. Ulp. 1. 10 § 1 eod.

3. Servitutes praediorum rusticorum, etiamsi corporibus accedunt, incorporales tamen sunt, et ideo usu non capiuntur; vel ideo, quia tales sunt servitutes, ut non habeant certam continuamque possessionem: nemo enim tam perpetuo, tam continenter ire potest, ut nullo momento possessio eius interpellari videatur. Idem et in servitutibus praediorum urbanorum observatur. Paul. 1. 14 pr. D. de serv. 8, 1.

II. Die prätorischen Servituten entstehen a. durch formlosen Bestellungsvertrag (pactio) wohl zu unterscheiden von dem die Verpflichtung zur Bestellung begründenden Vertrage, mit welchem eine auf Zulassung der Ausübung der Servituten gerichtete Stipulation (stipulatio 'uti frui,' 'ire agere licere' verschieden von der stipulatio usumfructum,' 'viam dari') verbunden zu werden pflegte, ohne daß es einer Tradition, d. h. faktischen Einräumung

I. Die civilen Servituten entstanden: a. Durch direkte testamentarische Anordnung (zu unterscheiden von der für den Erben begründeten Verpflichtung zur Bestellung, § 178. III. a.). — b. Durch civilen Vertrag: 1. Die gemeinsame Form der Bestellung für alle Servituten war die in iure cessio (§ 79. II. a.): die mancipatio war nur statthaft bei den vier alten iura praediorum rusticorum (§ 74. I.). 2. Ferner konnte der die Sache selbst durch mancipatio oder in iure cessio auf einen anderen übertragende Eigentümer mittelst deductio und exceptio, d. i. Abzug oder Vorbehalt eine Personal- oder Prädialservitut an derselben für sich — resp. durch formlose Auflage für das übertragene Grundstück an dem eigenen ('lex rei dicta) begründen. (§ 79. I. b. 1.) — c. Durch Adjudikation in einer Teilungsklage. d. In älterer Zeit war hier auch aber wohl nur bei Prädialservituten die Usucapion anerkannt, welche jedoch durch eine lex Scribonia ob auch für die in einer Anlage oder Vorrichtung am praedium dominans oder serviens selber sich äußerlich darstellenden servitutes praediorum urbanorum? ausgeschlossen wurde. (Vgl. § 97. IV. a. 1.)

[ocr errors]
[ocr errors]

a. 1. Ususfructus a proprietate separationem recipit idque pluribus modis accidit; ut ecce si quis alicui usumfructum legaverit: nam heres habet nudam proprietatem, legatarius usumfructum; et contra si fundum legaverit deducto usufructu, legatarius nudam habet proprietatem, heres vero usumfructum; item alii usumfructum, alii deducto eo fundum legare potest. § 1 I. de usufr. 2, 4.

2. Potest etiam in testamento heredem suum quis damnare, ne altius aedes suas tollat, ne luminibus aedium vicinarum officiat, vel ut patiatur eum tignum in parietem immittere vel stillicidia adversus eum habere, vel ut patiatur vicinum per fundum suum vel heredis ire agere aquamve ex eo ducere. Gaj. 1. 16 D. comm. praed. 8, 4. b. 1. Sed iura praediorum urbanorum in iure cedi tantum possunt; rusticorum vero etiam mancipari possunt. §. Ususfructus in iure cessionem tantum recipit: nam dominus proprietatis alii usumfructum in iure cedere potest, ut ille usumfructum habeat et ipse nudam proprietatem retineat. - §. Quod autem diximus usumfructum in iure cessionem tantum recipere, non est temere dictum, quamvis etiam per mancipationem constitui possit eo, quod in mancipanda proprietate detrahi potest: non enim ipse ususfructus mancipatur, sed cum in mancipanda proprietate deducatur, eo fit, ut apud alium ususfructus, apud alium proprietas sit. Gaj. II. § 29. 30. 33.

2. In mancipatione vel in iure cessione an deduci possit vel ex tempore vel ad tempus vel ex condicione vel ad condicionem, dubium est: quemadmodum si is cui in iure ceditur dicit AIO HVNC FVNDVM MEVM ESSE DEDVCTO VSV

FRVCTV EX KAL. IAN. vel DEDVCTO VSVFRVCTV VSQVE AD KAL. IAN. DECIMAS, vel AIO HVNC FVNDVM MEVM ESSE DEDVCTO VSVFRVCTV, SI NAVIS EX ASIA VENERIT; item in mancipatione: EMPTVS MIHI ESTO (PRETIO . .) DEDVCTO VSVFRVCTV EX KAL. ILLIS vel VSQVE AD KAL. ILLAS; et eadem sunt in condicione. Pomponius igitur putat non posse ad certum tempus deduci nec per in iure cessionem nec per mancipationem. Ego didici et deduci ad tempus posse, quia et mancipationem [um?] et in iure cessionem [um leges?] lex XII tab. confirmat. Numquid ergo et ex tempore et condicione deduci possit? (Paul.) Vat. fgm. 50.

3. In re nec mancipi per traditionem deduci ususfructus non potest; civili enim actione constitui potest, non traditione quae iuris gentium est. (Paul.) Vat. fgm. 47.

4. Duorum praediorum dominus si alterum ea lege tibi dederit, ut id praedium quod datur serviat ei quod ipse retinet vel contra, iure imposita servitus videtur. Gaj. 1. 3 comm. praed.

c. 1. Constituitur adhuc ususfructus in iudicio familiae erciscundae et communi dividundo, si iudex alii proprietatem adiudicaverit, alii usumfructum. Gaj. 1. 6 § 1 D. de usufr. 7, 1. [— fam. erc. vel comm. div. iudicio legitimo. Vat. fgm. 47.]

d.

2. Sed etiam cum adiudicat, poterit imponere aliquam servitutem, ut alium [sc. fundum] alii servum faciat ex his, quos adiudicat. Ulp. 1. 22 § 3 D. fam. erc. 10, 2.

1. eam usucapionem sustulit lex Scribonia, quae servitutem constituebat, non etiam eam, quae libertatem praestat - sublata servitute. Paul. 1. 4 § 29 D. de usurp. 41, 3. 2. Hoc iure utimur ut servitutes per se nusquam longo tempore [usu?] capi possint, cum aedificiis possint. Ulp. 1. 10 § 1 eod.

3. Servitutes praediorum rusticorum, etiamsi corporibus accedunt, incorporales tamen sunt, et ideo usu non capiuntur; vel ideo, quia tales sunt servitutes, ut non habeant certam continuamque possessionem: nemo enim tam perpetuo, tam continenter ire potest, ut nullo momento possessio eius interpellari videatur. Idem et in servitutibus praediorum urbanorum observatur. Paul. 1. 14 pr. D. de serv. 8, 1.

II. Die prätorischen Servituten entstehen a. durch formlosen Bestellungsvertrag (pactio) wohl zu unterscheiden von dem die Verpflichtung zur Bestellung begründenden Vertrage, mit welchem eine auf Zulassung der Ausübung der Servituten gerichtete Stipulation (stipulatio 'uti frui,' 'ire agere licere' verschieden von der stipulatio 'usumfructum,' 'viam dari') verbunden zu werden pflegte, ohne daß es einer Tradition, d. h. faktischen Einräumung

« PreviousContinue »