Page images
PDF
EPUB

que licere domino rem derelinquere scribit. Ulp. l. 6 § 2 D. si serv. 8, 5.

b. Nulli res sua servit.

1. 26 D. de S. P. U. 8, 2.

Nullum praedium ipsum sibi servire potest. 1. 33 § 1 D. de S. P. R. 8, 3.

c. Nec usus nec ususfructus itineris actus viae aquaeductus legari potest, quia servitus servitutis esse non potest. Paul. 1. 1 D. de usu et usufr. 33, 2.

d. Quotiens nec hominum nec praediorum servitutes sunt, quia nihil vicinorum interest, non valet: veluti ne per fundum tuum eas aut ibi consistas. Pomp. 1. 15 pr. D. de serv. e. 1. (ususfructus) a personis discedere sine interitu sui (non) potest. Paul. 1. 15 D. fam. erc. 10, 2.

f.

2. Cum fundus fundo servit, vendito quoque fundo servitutes sequuntur. Id. 1. 12 D. comm. praed. 8, 4.

1. Et servitutes dividi non possunt: nam earum usus ita connexus est, ut qui eum partiatur naturam eius corrumpat. Pomp. fgm.

2. Per partes servitus imponi non potest. Ulp. l. 6 § 1 comm. praed.

3. Si unus ex sociis stipuletur iter ad communem fundum, inutilis est stipulatio, quia nec dari ei potest: sed si omnes stipulentur sive communis servus, singuli ex sociis 'sibi dari oportere' petere possunt. Paul. 1. 19 de S. P. R.

4. Unus ex sociis fundi communis permittendo 'ius esse ire agere' nihil agit. Pap. 1. 34 pr. eod.

5. Si praedium tuum mihi serviat, sive ego partis praedii tui dominus esse coepero sive tu mei, per partes servitus retinetur, licet ab initio per partes adquiri non poterat. Paul. 1. 8 § 1 D. de serv.

B. Die einzelnen Arten.

§ 94. (§ 84.) a. Prädialservituten.

[Müll. § 89. B. J. § 161. 162. 169-171. P. § 253. 254. Schi. § 185. 187-190. Ku. § 530-36.]

I. Prädialservituten (servitutes, iura praediorum) sind solche Servituten, welche dem jedesmaligen Eigentümer eines Grundstückes als solchem an einem fremden Grundstücke zum Vorteil des ersteren zustehen, so daß das Eigentum selbst an dem ersteren eine Erweiterung, an dem letteren eine Beschränkung erfährt. (§ 93. I. a.) Die Prädialservitut erscheint somit als eine den beiden Grundstücken anhaftende juristische und zugleich ökonomische Qualität, welche in der rechtlichen Abhängigkeit des einen (praedium serviens s. quod servitutem debet, dienendes Grundstück) von dem anderen (prae

dium dominans s. cui servitus debetur, herrschendes Grundstück) besteht.

a. Ideo autem hae servitutes praediorum appellantur, quoniam sine praediis constitui non possunt; nemo enim potest servitutem adquirere urbani vel rustici praedii, nisi qui habet praedium, nec quisquam debere, nisi qui habet praedium. § 3 I. de serv. 2, 3 (= Ulp. l. 1 § 1 D. comm. praed. 8, 4.) b. Quid aliud sunt iura praediorum, quam praedia qualiter se habentia, ut bonitas salubritas amplitudo? Cels. 1. 86 D. de V. S. 50, 16.

II. Die Prädialservitut soll ein dauerndes Bedürfnis (perpetua causa) des herrschenden Grundstückes durch das dienende befriedigen. Darin liegt folgendes: a. Die Servitut muß unmittelbar dem Grundstücke selbst Nußen bringen, seinen Wert schon an sich erhöhen (fundo utilis). b. Diesen Nuhen muß das dienende Grundstück fortdauernd, d. h. vermöge einer bleibenden Eigenschaft (natürlichen Beschaffenheit) zu gewähren im stande sein (perpetua causa i. bes. S.). c. Die Lage der Grundstücke zu einander muß die Nußbarkeit des einen für das andere ermöglichen (praedia vicina).

a. 1. Ut pomum decerpere liceat et ut spatiari et ut coenare in alieno possimus, servitus imponi non potest. Paul. 1. 8 pr. D. de serv. 8, 1.

2. Pecoris pascendi servitus, . . si praedii fructus maxime in pecore consistat, praedii magis quam personae videtur. Pap. 1. 4 D. de S. P. R. 8, 3.

3. (Neratius) dicit, ut maxime calcis coquendae et cretae eximendae servitus constitui possit, non ultra posse, quam quatenus ad eum ipsum fundum opus sit: veluti si figlinas haberet, in quibus ea vasa fierent, quibus fructus eius fundi exportarentur; . . sed si, ut vasa venirent, figlinae exercerentur, ususfructus erit. Ulp. 1. 5 § 1. Paul. 1. 6 pr. eod.

b. Omnes autem servitutes praediorum perpetuas causas habere debent; et ideo neque ex lacu neque ex stagno concedi aquaeductus potest. Stillicidii quoque immittendi naturalis et perpetua causa esse debet. Paul. 1. 28 D. de S. P. U. 8, 2. C. 1. Neratius ait, nec haustum nec pecoris appulsum nec cretae eximendae calcisque coquendae ius posse in alieno esse, nisi fundum vicinum habeat. 1. 5 § 1 de S. P. R. 2. In rusticis autem praediis impedit servitutem medium praedium quod non servit. Paul. 1. 7 § 1 eod.

3. Si intercedat solum publicum vel via publica, neque itineris actusve neque altius tollendi servitutes impedit. Id. 1. 1 pr. de S. P. U.

III. Nach der Beschaffenheit des herrschenden Grundstückes (§ 71. II. b.), von welcher auch das durch die Servitut zu befriedigende Bedürfnis abhängt, werden die Servituten eingeteilt in servitutes

praediorum rusticorum und urbanorum. Unter den ersteren sind besonders hervorzuheben die Wege- und Wasserrechte: via, iter, actus, aquaeductus, die ältesten Röm. iura praediorum. (§ 74. I.) a. 1. Servitutes rusticorum praediorum sunt hae: iter actus via aquaeductus. Iter est ius eundi ambulandi homini, non etiam iumenti agendi. Actus est ius agendi vel iumentum vel vehiculum: itaque qui iter habet, actum non habet; qui actum habet, et iter habet etiam sine iumento. Via est ius eundi et agendi et ambulandi: nam et iter et actum in se via continet. Aquaeductus est ius aquam ducendi per fundum alienum. In rusticis computanda sunt: aquae haustus, pecoris ad aquam appulsus, ius pascendi, calcis coquendae, arenae fodiendae. Ulp. 1. 1 pr. § 1 de S. P. R.

2. Viae latitudo ex lege XII tabularum in porrectum octo pedes habet, in anfractum, i. e. ubi flexum est, sedecim. Gaj. 1. 8 eod.

b. Praediorum urbanorum sunt servitutes, quae aedificiis inhaerent; . . sunt hae: ut vicinus onera vicini sustineat; ut in parietem eius liceat vicino tignum immittere; ut stillicidium vel flumen recipiat quis in aedes suas vel in aream, vel non recipiat; et ne altius tollat quis aedes suas, ne luminibus vicini officiatur. § 1 I. de serv. 2, 3.

§ 95. ($85.) b. Personalservituten.

[Müll. § 90. B. J. § 163-168. P. § 252. 255. Schi. § 191-196. K. § 80. Ku. § 537-540.]

Personalservituten sind diejenigen Servituten, welche einer bestimmten individuellen Person zustehen und deren Bedürfnissen dienen. I. Der an Immobilien wie Mobilien stattfindende ususfructus (Nießbrauch) ist die umfangreichste Personalservitut. a. Der Nießbraucher (usu-fructuarius) ist berechtigt zur vollständigen und ausschließlichen Benugung der in seiner Detention befindlichen (§ 76. IV. a.) fremden Sache unbeschadet ihrer Substanz, d. h. sowohl zum Gebrauche derselben (usus), als zur Aneignung aller aus der Sache ihrer Bestimmung gemäß gezogenen Erzeugnisse und Einkünfte (fructus), vgl. § 73. III. B. C. § 85. II. § 88. II. a.): ohne Rücksicht auf die eigenen Bedürfnisse. Dem R. des Usufructuars gegenüber erscheint das des Eigentümers der Sache (dominus proprietatis) als nuda proprietas. b. Der Ususfructus ist unvererblich und selbst unveräußerlich, doch kann der Usufructuar die Ausübung desselben einem andern überlassen. (§ 122. II. a. 3.) c. Verpflichtet ist der Usufructuar zur ördnungsmäßigen (boni viri arbitratu) Benuzung, wozu auch die Erhaltung der Sache (Instandhaltung der Gebäude, gehörige Kultur des landwirtschaftlichen

-

Grundstückes, Unterhaltung der Sklaven und Tiere u. dgl. m.) gehört; hierauf, sowie auf Restitution der Sache nach Beendigung des ususfructus, geht die dem Eigentümer zu stellende Kaution, welche erst eine persönliche Verbindlichkeit des Nießbrauchers begründet. d. Seinem Begriffe nach ist der Nießbrauch undenkbar an Konsumtibilien (§ 72. II.); doch hat an solchen das Röm. R. einen quasi ususfructus zugelassen, in welchem (durch Vermittlung der Kaution) dem äußeren, ökonomischen Erfolge nach bez. Inhalt, Entstehung, Endigung ein dem wirklichen Nießbrauche gleiches, hinsichtlich der juristischen Natur freilich von demselben völlig verschiedenes, Nuzungs-R. (vgl. § 120. I.) gewährt wird.

a. 1. Ususfructus est ius alienis rebus utendi fruendi salva rerum substantia. Paul. l. 1 D. h. t. (de usufr. 7, 1.)

2. Consistit autem ususfructus non tantum in fundo et aedibus, verum etiam in servis et iumentis ceterisque rebus. Gaj. 1. 3 § 1 eod.

3. Vetus fuit quaestio, an partus [sc. ancillae] ad fructuarium pertineret; sed Bruti sententia obtinuit, fructuarium in eo locum non habere: neque enim in fructu hominis homo esse potest; hac ratione nec usumfructum in eo fructuarius habebit. Ulp. 1. 68 pr. eod. [— partus ancillae sitne in fructu habendus, (disseritur) inter principes civitates P. Scaevolam Maniumque Manilium ab hisque M. Brutus (dissentit). Cic. de fin. I. 4, 12.]

4. Ususfructus et ab initio pro parte indivisa vel divisa constitui, et . . similiter amitti. . potest. Pap. 1. 5 D. h. t. b. Usufructuarius vel ipse frui ea re, vel alii fruendam concedere, vel locare vel vendere potest: nam et qui locat, utitur, et qui vendit, utitur. Sed et si alii precario concedat vel donet, puto eum uti. Ulp. l. 12 § 2 eod. C. 1. Fructuarius causam proprietatis deteriorem facere non debet. Id. 1. 13 § 4 eod.

2. Cassius scribit, . . fructuarium per arbitrum cogi reficere (sc. aedes), quemadmodum adserere cogitur arbores. Celsus scribit, . . cogi eum posse recte colere.

- Id. 1. 7

§ 3 1. 9 pr. eod.
3. Plane si gregis vel armenti sit ususfructus legatus, debe-
bit ex adgnatis gregem supplere i. e. in locum defunctorum

vel inutilium alia summittere; . . et sicut substituta
statim domini fiunt, ita priora quoque ex natura fructus
desinunt eius esse. Ulp. 1. 68 § 2. Pomp. 1. 69 pr. eod.
4. Si cuius rei ususfructus legatus sit, aequissimum prae-
tori visum est, de utroque legatarium cavere: et usurum se
boni viri arbitratu, et cum ususfructus ad eum pertinere
desinet, restituturum quod inde exstabit. Haec autem
ad omnem usumfructum pertinere Iulianus probat.
1. 1. pr. D. usufr. quemad. 7, 9. 1. 13 pr. h. t.

Ulp.

d.

1. Senatus censuit, ut omnium rerum quas in cuiusque patrimonio esse constaret, ususfructus legari possit: quo senatusconsulto inductum videtur, ut earum rerum, quae usu tolluntur vel minuuntur, possit ususfructus legari. 1. 1 D. de usufr. ear rer. 7, 5.

Id.

2. Quo senatusconsulto non id effectum est, ut ususfructus proprie esset (nec enim naturalis ratio auctoritate senatus commutari potuit), sed remedio introducto coepit quasi ususfructus haberi. Gaj. 1. 2 § 1 eod.

3. Si vini olei frumenti ususfructus legatus erit, proprietas ad legatarium transferri debet et ab eo cautio desideranda est, ut, quandoque is mortuus aut capite deminutus sit, eiusdem qualitatis res restituatur, aut aestimatis rebus certae pecuniae nomine cavendum est, quod et commodius est. Idem scilicet de ceteris quoque rebus, quae abusu continentur, intelligemus. Id. 1. 7 eod.

II. Usus ist das bloße, seinem Inhalt nach einzig durch die individuellen Bedürfnisse des Berechtigten (usuarius) bestimmte, daher auch selbst der Ausübung nach unübertragbare Nußungs- (Gebrauchs-) R. an einer fremden Sache. Auch auf den natürlichen Ertrag der Sache kann der Usuar unter Umständen insbesondere wenn die Nuzbarkeit der Sache einzig in ihrem Ertrage besteht, doch immer nur höchstens zur Befriedigung seines persönlichen und unmittelbaren (Haus-) Bedarfes Anspruch haben.

a. Cui usus relictus est, uti potest, frui non potest. Ulp. 1. 2 pr. D. de usu et hab. 7, 8.

b. nec ulli alii ius quod habet aut vendere aut locare aut gratis concedere potest. Gaj. 1. 11 eod.

c. Item is qui aedium usum habet, hactenus iuris habere intelligitur, ut ipse tantum habitet, nec hoc ius ad alium transferre potest: et vix receptum videtur, ut hospitem ei recipere liceat, et cum uxore sua liberisque suis, item libertis nec non aliis personis, quibus non minus quam servis utitur, habitandi ius habeat. § 2 I. eod. 2, 5. d. Praeter habitationem, quam habet, cui usus [sc. fundi vel villae] datus est, deambulandi quoque et gestandi ius habebit. Sabinus et Cassius, et lignis ad usum quottidianum et horto et pomis et oleribus et floribus et aqua usurum, non usque ad compendium, sed ad usum, scilicet non usque ad abusum: idem Nerva, et adiicit, stramentis etiam. usurum, sed neque foliis neque oleo neque frumento neque frugibus usurum. Sed Sabinus et Cassius et Labeo et Proculus hoc amplius etiam ex his quae in fundo nascuntur, quod ad victum sibi suisque sufficiat, sumpturum. .; Iuventius, etiam cum convivis et hospitibus posse uti: quae sententia mihi vera videtur. §. Sed si pecoris ei usus relictus est, puta gregis ovilis, ad stercorandum usurum dumtaxat

« PreviousContinue »