Page images
PDF
EPUB

maxime corpore suo rem contingant; sicuti si quis dormienti aliquid in manu ponat . . . Ofilius quidem et Nerva filius, etiam sine tutoris auctoritate possidere incipere posse pupillum aiunt: eam enim rem facti non iuris esse; quae sententia recipi potest, si eius aetatis sint, ut intellectum capiant. Paul. I. 1 § 3 D. h. t.

b. 1. Possessionem adquirimus et animo et corpore: animo. utique nostro, corpore vel nostro vel alieno. Paul. V. 2 § 1. 2. Haec, quae de servis diximus, ita se habent, si et ipsi velint nobis adquirere possessionem; nam si iubeas servum tuum possidere, et is eo animo intret in possessionem, ut nolit tibi, sed potius Titio adquirere, non est tibi adquisita possessio. Id. l. 1 § 19 D. h. t.

C.

3. Procurator, si quidem mandante domino rem emerit, protinus illi adquirit possessionem; quodsi sponte emerit, non nisi ratam habuerit dominus emptionem. Id. 1. 42 § 1 eod. 4. Per liberam personam ignoranti quoque adquiri possessionem et, postquam scientia intervenerit, usucapionis condicionem inchoari posse, tam ratione utilitatis quam iuris pridem receptum est. Sever. 1. 1 C. de A. P. 7, 32.

5. Item adquirimus possessionem per servum aut filium qui in potestate est; et quidem earum rerum, quas peculiariter tenent, etiam ignorantes, sicut Sabino et Cassio et Iuliano placuit: quia nostra voluntate intelliguntur possidere, qui eis peculium habere permiserimus. Igitur ex causa peculiari et infans et furiosus adquirunt possessionem et usucapiunt. 1. 1 § 5 D. h. t.

6. Quaesitum est, cur ex peculii causa per servum ignorantibus possessio quaereretur. Dixi, utilitatis causa iure singulari receptum, ne cogerentur domini per momenta species et causas peculiorum inquirere. Pap. 1. 44 § 1 eod. 7. Per servum qui in fuga sit nihil posse nos possidere Nerva filius ait, licet respondeatur, quamdiu ab alio non possideatur, a nobis eum possideri ideoque interim etiam usucapi. Possessionem autem per eum adquiri, sicut per eos quos in provincia habemus, Cassii et Iuliani sententia est. Paul. 1. 1 § 14 h. t. placuit per fugitivum quoque nos possessionem adquirere posse. Gaj. 1. 25 § 2 D. de lib. cau. 40, 12.

[ocr errors]

1. Quod meo nomine possideo, possum alieno nomine possidere; nec enim muto mihi causam possessionis, sed desino possidere et alium possessorem ministerio meo facio. Cels. 1. 18 pr. D. h. t. (§ 76. I. d. 2.)

2. Quaedam mulier fundum non marito donavit per epistulam et eundem fundum ab eo conduxit; posse defendi in rem ei competere, quasi per ipsam adquisierit possessionem, veluti per colonam. Ulp. 1. 77 D. de R. V. 6, 1.

II. Der Besitz wird verloren aut corpore aut animo, d. h. er dauert so lange fort, bis entweder das faktische oder das Willensmoment, durch deren Zusammentreffen er ent- und besteht, positiv aufgehoben wird. (Quemadmodum nulla possessio adquiri, nisi animo et corpore potest, ita nulla amittitur, nisi in qua utrumque in contrarium actum est. Paul. 1. 8 D. h. t.)

A. Corpore wird der Besit (abgesehen von § 76. II. a.) verloren, wenn ein Ereignis eintritt, welches die beliebige Herstellung des förperlichen Verhältnisses des bisherigen Besizers zur Sache, vermöge dessen er ausschließlich auf dieselbe einwirken kann, unmöglich macht: sei es a. daß ein anderer von der Sache Besit nicht bloße Detention (§ 76. I. d.) ergriffen hat (nicht schon bei nur zeitweiliger Entfernung des Besizers von der Sache, insbesondere von dem Grundstücke: 'animo retinetur possessio'); oder b. daß die Sache sonst aus der Gewahrsam des Besizers geraten, d. h. verloren - nicht bloß verlegt oder auswärts liegen gelassen oder unzugänglich geworden ist. (§ 83. I. b. II.)

a. 1. Rem quae nobis surrepta est perinde intelligimur desinere possidere, atque eam quae vi nobis erepta est. Gaj. 1. 15 D. h. t.

2. Si rem apud te depositam furti faciendi causa contrectaveris, desino possidere. Paul. 1. 3 § 18 eod.

3. Si forte colonus, per quem dominus possideret decessisset, propter utilitatem receptum est, ut per colonum possessio et retineretur et continuaretur: quo mortuo non statim dicendum eam interpellari, sed tunc demum, cum dominus possessionem adipisci neglexerit. Afr. 1. 40 § 1 eod.

4. Cum de amittenda possessione quaeratur, multum interesse dicam, per nosmet ipsos an per alios possideremus: nam eius quidem, quod corpore nostro teneremus, possessionem amitti vel animo vel etiam corpore, si modo eo animo inde digressi fuissemus ne possideremus; eius vero, quod servi vel etiam coloni corpore possidetur, non aliter amitti possessionem, quam si eam alius ingressus fuisset, eamque amitti nobis quoque ignorantibus. Illa quoque possessionis amittendae separatio est: nam saltus hibernos et aestivos, quorum possessio retinetur animo licet neque servum neque colonum ibi habeamus quamvis saltus proposito possidendi fuerit alius ingressus, tamdiu priorem possidere dictum est, quamdiu possessionem ab alio occupatam ignoraret. Papin. 1. 44 § 21. 46 D. eod.

5. Quod solo animo possidemus, quaeritur, . . an (quod magis probatur) usque eo possideamus, donec revertentes nos aliquis repellat, aut nos ita animo desinamus possidere, quod suspicemur repelli nos posse ab eo, qui ingressus sit in possessionem: et videtur utilius esse. Pomp. 1. 25 § 2 eod.

b. 1. Nerva filius res mobiles, excepto homine, quatenus sub custodia nostra sint, hactenus possideri, i. e. quatenus, si velimus, naturalem possessionem nancisci possimus: nam pecus simul atque aberraverit, aut vas ita exciderit, ut non inveniatur, protinus desinere a nobis possideri, licet a nullo possideatur; dissimiliter atque si sub custodia mea sit nec inveniatur, quia praesentia eius sit et tantum cessat diligens inquisitio eius. Paul. 1. 3 § 13 D. h. t.

2. Et haec ratio est, quare videamur servum fugitivum possidere, quod is, quemadmodum aliarum rerum possessionem [sc. domino] intervertere non potest, ita ne suam quidem potest. Gaj. 1. 15 eod. (Cfr. I. B. b. 7.)

B. Animo wird der Besitz einer Sache verloren nicht schon bei bloßer dauernder oder vorübergehender Abwesenheit des ani— mus possidendi (wie z. B. beim furiosus und demjenigen, der an die Sache nicht denkt), sondern erst wenn der Besizer den Besitzwillen aufgiebt, also einen positiven animus non possidendi, welcher Handlungsfähigkeit des Subjektes vorausseßt, kundgiebt. (Vgl. I. B. c.)

a. In amittenda quoque possessione affectio eius, qui possidet, intuenda est. Itaque si in fundo sis, et tamen nolis eum possidere, protinus amittes possessionem. Igitur amitti et. animo solo potest, quamvis adquiri non potest. 1. 3 § 6 eod. 1. Furiosus non potest desinere animo possidere. Proc. 1. 27 eod.

b.

2. Possessionem pupillum sine tutoris auctoritate amittere posse constat, non ut animo, sed ut corpore desinat possidere. Alia causa est, si forte animo possessionem velit amittere: hoc enim non potest. Ulp. 1. 29 eod.

V. Rechtsschuß des Eigentumes und Besißes.

§ 90. (§ 80.) A. Eigentumsklagen.

[Müll. §86.134. B. III. §39. P. § 232-234. Schi. § 174-176. Ku. §518-522.]

Die zum Schuße des Eigentumes bestimmten R-mittel sind die rei vindicatio, die actio negatoria, die actio Publiciana; ferner kann unter demselben Gesichtspunkt die — freilich besonders gestaltete und nicht dingliche actio finium regundorum behandelt werden. I. Die rei vindicatio (s. specialis in rem actio) ist die Klage, mit welcher der — ursprünglich nur der quiritische — Eigentümer einer Sache sein Eigentum gegen jeden geltend macht, welcher ihm den Besitz derselben gegen seinen Willen vorenthält.

A. Die Vorausseßungen der Klage sind folgende: a. In der Person des Klägers Eigentum, dessen Beweis ihm obliegt. (§ 76. V. b.) b. Jn der Person des Beklagten juristischer oder

natürlicher Besit (§ 24. II. a. 3.); dem Besizer gleich (fictus possessor) gilt is qui liti se obtulit (vorgeblicher Besizer) und qui dolo desiit possidere (wer sich doloserweise des Besizes entäußert hat); fälschliche Ableugnung des Besizes, wie überhaupt mangelnde defensio (§ 195. III.) seitens des Beklagten, hat Übertragung desselben auf den Kläger zur Folge. c. Gegenstand der Klage ist regelmäßig eine einzelne körperliche Sache, nur ausnahmsweise eine sog. Sachgesamtheit (? § 73. II. b.) d. Hat die Sache durch Verbindung mit einer anderen ihre Selbständigkeit vorübergehend eingebüßt, so kann die Klage erst nach erfolgter, durch actio ad exhibendum zu erzwingender Trennung, stattfinden. (§ 84. I. B. C. § 137. II.)

a. In rem actio competit ei, qui aut iure gentium aut iure civili dominium adquisivit. Paul. 1. 23 pr. D. h. t. (= de

b.

R. V. 6, 1.)

1. Officium autem iudicis in hac actione in hoc erit, ut iudex inspiciat, an reus possideat; nec ad rem pertinebit, ex qua causa possideat: ubi enim probavi rem meam esse, necesse habebit possessor restituere, qui non obiecit aliquam exceptionem. Quidam tamen, ut Pegasus, eam solam possessionem putaverunt hanc actionem complecti, quae locum habet in interdicto 'uti possidetis' vel 'utrubi': denique ait ab eo, apud quem deposita est vel commodata vel qui conduxerit, . . quia hi omnes non possident, vindicari non posse. Puto autem ab omnibus, qui tenent et habent restituendi facultatem, peti posse. Ulp. 1. 9 h. t.

2. Ei vero qui possidet non est actio prodita, per quam neget rem actoris esse: sane uno casu qui possidet nihilominus actoris partem obtinet. § 2 I. de act. 4, 6.

3. Sin autem, cum a Titio petere vellem, aliquis dixerit se possidere et ideo liti se obtulit, et hoc ipsum in re agenda testatione probavero, omnimodo condemnandus est.

Sed et is qui ante litem contestatam dolo desiit rem possidere, tenetur in rem actione. Paul. 1. 27 pr. § 3 eod. 4. tam adipiscendae quam reciperandae possessionis

sunt interdicta QVEM FVNDVM et QVAM HEREDITATEM; nam si fundum vel hereditatem ab aliquo petam, nec lis defendatur, cogitur ad me transferre possessionem, sive numquam possedi sive ante possedi deinde amisi possessionem. Ulp. inst. fgm. IV. (VI.)

5. In rem actionem pati non compellimur, quia licet alicui dicere se non possidere: ita ut, si possit adversarius convincere, rem ab adversario possideri, transferat ad se possessionem per iudicem, licet suam esse non adprobaverit. Fur. Anth. 1. ult. h. t.

c. Per hanc autem actionem non solum singulae res vindicabuntur, sed posse etiam gregem vindicari Pomponius scribit,

. Sed enim gregem sufficiet ipsum nostrum esse, licet singula capita nostra non sint. Ulp. 1. 1 § 3 h. t.

B. Die Klage ist begründet, wenn der Kläger sein Eigentum nachweist; doch stehen dem Beklagten Einreden zu, durch welche er die Verurteilung abwenden kann. Dieselben stüßen sich im allgemeinen auf ein dem Beklagten zustehendes R., die Sache zu besigen oder zu detiniren (z. B. Faustpfand-R., Ususfructus, Miete). Jnsbesondere gehört hicher die exceptio doli: a. bei Verpflichtung des Klägers zur Eigentumsübertragung (exceptio rei venditae et traditae; vgl. § 75. II. b.); b. wegen der vom Kläger zu erstattenden Verwendungen, welche Beklagter auf die Sache gemacht hat impensae: necessariae (stets), utiles (dem bonae fidei possessor), voluptariae (nie zu erstattende); woran sich reihen die Fälle in § 84. I. A. b. B. C. (Retentions-R.)

[ocr errors]

a. Marcellus scribit, si alienum fundum vendideris et tuum postea factum petas, hac exceptione recte te repellendum.

Sed et si dominus fundi heres venditori existat, idem erit dicendum. Ulp. 1. 1 pr. § 1 D. de exc. r. vend. et trad. 21, 3.

b. 1. Impensae necessariae sunt, quae si factae non sint, res aut peritura aut deterior futura sit. - Voluptariae sunt, quae speciem dumtaxat ornant, non etiam fructum augent, ut sunt viridaria et aquae salientes . . picturae. Paul. 1. 79 pr. § 2 D. de V. S. 50, 16.

2. Utiles sunt, quibus non factis quidem deterior (res) non fuerit, factis autem fructuosior effecta est, veluti si vineta et oliveta fecerit. Ulp. VI. 16.

3. Sumptus in praedium, quod alienum esse apparuit, a bona fide possessore facti neque ab eo qui praedium donavit neque a domino peti possunt, verum exceptione doli posita per officium iudicis aequitatis ratione servantur, scilicet si fructuum ante litem contestatam perceptorum summam excedant: etenim admissa compensatione superfluum sumptum meliore praedio facto dominus restituere cogitur. Pap. 1. 48 h. t.

4. Sed si ab eo petamus fundum vel aedificium, et impensas in aedificium vel in seminaria vel in sementem factas ei solvere nolimus, poterit nos per exc. doli mali repellere, utique si bonae fidei possessor fuerit. Gaj. II. § 76.

5. (dominus) reddat impensam, ut fundum recipiat, usque eo dumtaxat, quo pretiosior factus est. Cels. 1. 38

D. h. t.

C. Das Ziel der Klage ist: Anerkennung des Eigentumes und Restitution der Sache cum omni causa post litem contestatam (§ 26. c. 3.) hierauf ist das arbitrium iudicis (§ 24. V. b.) gerichtet, und falls dieselbe nicht erfolgt, Condemnation auf den Wert der Sache, welcher im Falle des dolus oder der contumacia

« PreviousContinue »