T. LUCRETII CARI DE RERUM NATURA LIBER VI. ARGUMENTUM. PRIMI triginta tres vss. hujusce libri continent, tam ipsarum Athenarum, quam Epicuri Atheniensis, laudes. Sequitur ad vs. 95. qualem ab Epicureo philosopho expectes, argumenti hujus libri explicatio: et de meteoris dicturo primum occurrunt tonitrus, fulgur, fulmen; de quibus diligenter disputat: et demum istos deridet, qui, neglectis causis naturalibus, ipsum Jovem fulmina jaculari existimant, ad vs. 421. His subjungitur, (nam prester fulmini affinis) a vs. 422. presteris brevis explicatio. Deinde, a vs. 450. ad vs. 533. multa de nubibus et pluvia; pauca de iride, de nive, vento, grandine, pruina, et geln, disputat. Si terræ motus causas velis cognoscere, a vs. 542. ad vs. 606. habes fuse explicatas. A vs. 606. ad vs. 638. de mari Poëta disserit : inde ad vs. 710. de Ætna. Sequentia, ad vs. 738. Nilo destinantur. Deinde, a vs. 738. ad vs. 840. de Avernis, aliisque terræ tractibus, qui sunt hominibus, cervis, corvis, equis, et aliis noxii, disputatur. Deinde, a vs. 840. ad vs. 905. de puteis, variisque admirandis fontibus, agit perjucunde. Postea a vs. 905. ad vs. 1087. Magnes lapis diligentissime explicatur. Postremo, usque ad libri finem, de morbis et peste quædam disserit; quibns subjungit elegantem atque uberrimam sane descriptionem, nec minus eruditam et accuratam tamen, pestis illius, quæ tempore belli Peloponnesiaci Athenas opere maximo vastavit, e Thucydidis historia desumtam. PRIMÆ frugiparos fetus mortalibus ægris E tprimæ dederunt solatia dulcia vitæ, Athena nobiles claro nomine priores olim distribuerunt fructus frugiparos hominibus fame languentibus, et solata sunt vitam illorum, ac tulerunt leges; et priores etiam impertitæ sunt jucunda solamina vitæ, quando progenuerunt hominem ............ 1 frugiparos Voss. vet. et L. B. Voss. marg. frugiferos edd. vulg.-2 Dii dederunt Vind. Bodl. Voss. L. B. O. Cant. Didederunt Ferr. Dediderunt Voss. vet. Dederunt Mus. B. 2. Diderunt V. ed. Th. Ra. præ charo V. ed. Th. Ra. munere Mus. B. 1.-3 crearunt Mus. B. 2.-5 Congenuere Mus. B. 2.-7 exstincta NOTE 1 Primæ frugiparos [frugiferos, &c.] Quia multus ac fere totus est Lucretius in laudando Epicuro, sextum hunc librum auspicatur ab Athenarum laudibus; quam civitatem hominibus colendam ac verendam prædicat, non solum quod ab ea humanitas, doctrina, religio, fruges, jura, leges ortæ, atque in omnes terras distri butæ putantur, ut ait ipse Cicero Orat. pro Flacco: sed præcipue, quia ex ea ortus est Epicurus, qui, cum vidisset homines affluere rebus cunctis, quæ sunt necessariæ ad vitam bene tutoque traducendam, eos tamen animadvertens nihilominus anxiam et querulam degere vitam, scrutatus est tanti mali originem, reperitque vas ipsum, hoc est, ipsam hominis mentem, tanti vitii esse causam. Sicut enim omnia bona, quæcumque in vas male olens extrinsecus et foris comportata et congesta fuerint, illius vitio facile corrumpuntur; ita si mens hominis malesana fuerit, nusquam sibi modum facere sciet. Primum igitur ait Epicurum purgasse mentes hominum, quos sapientiam edocnit: quorum affectibus modum statuit: quorum ex animis timorem expulit: quibus summum indicavit bonum, viamque monstravit, qua recto et facili tramite possent ad illud pervenire: quibus vias aperuit, qua malis cunctis possent occurrere: et quos tandem vanis curis angi, atque inani trepidare metu probavit. Quæ omnia Lucretins noster præclare memorat his 33. vss. prioribus. Prima frugiparos [frugiferos, &c.] Sic Justinus lib. 11. Cicero pro Flacc. Diodorus Sicul. lib. x111. et Plin. vII. 56. et alii tradunt Athenienses primos monstrasse arare et serere frumenta glandem vescentibus: legesque invenisse, quibus vita communis ex vitæ cultu agresti atque injusto ad civilem et æquum convictum pervenit. Egris] Quasi fame languentibus, utpote glandem prius vescentibus. Sic Virg. Georg. 1. 2 Athena] Civitas totius Græciæ clarissima et antiquissima, omnium bonarum artium inventrix, Philosophorum, oratorum, et poëtarum doctissimorum parens. 3 Recrearerunt vitam] Dum multa commoda invenerunt ad bene tutoque vivendum. Rogarunt] Rogaverunt, h. e. tulerunt, statuerunt. Rogari enim solebat populus, num legem ratam vellet, quæ ferebatur. 4 Solatia vita] Sic v. 21. 114. Quom genuere virum, tali cum corde repertum, 5 Nam, quom vidit hic, ad victum quæ flagitat usus, 10 Divitias homines, et honore et laude potenteis, 15 inventum cum tali mente sapienti, qui scilicet olim effundit cuncta ex ore, quod docuit veritatem: et cujus mortui laus antiqua promulgata evehitur etiam nunc usque ad cælum ob divina illins inrenta. Namque ubi vir iste animadvertit ea omnia, quæ usus postulat ad vitam, et per quæ homines quirent reddere vitam securam, ea omnia, inquam, esse jam fere comparata, et mortales abundare opibus, et pollere dignitatibus atque gloria, et clarere bona laude liberorum ; sed nihilominus tamen quemque habere in se mentes solicitas, et mentem hominum cogi obedire Vind. V. ed. Bodl. O. Cant. Ferr. Th. Ra. exstinctu Mus. B. 3. inextincta, omisso et, Mus. B. 1.-10 H. vs. sequenti postponitur edd. vulg. a mortalibus Voss. marg.-11 Deest P. delendum censet Lamb. pro quo V. ed. Th. Ra. pro qua Vind. Bodl. O. Ferr. V. marg. 1. per quam Voss. vet. et L. B. per qua Mus. B. 3. pro quam Cant. Voss. marg. per quæ vulg. consciscere Mus. B. 2. -12 Divitias V. ed. Th. Ra. Diritiis vulg.-13 gnatorum Ferr. V. ed. Th. Ra. Ald. P. O. Mus. B. 2. 3. Cant. natorum vulg. extollere Bodl. O. Cant. V. marg. 1. Ferr. excolere V. ed. Voss. vet. et L. B. Mus. B. 2. excellere P. Vind. Mus. B. 1. 3. Ald. et edd. vulg.-14 quidquam Gryph. quicquam Gassend. cordi Vind. V. ed.. Bodl. Voss. vet. et L. B. O. Mus. B. 2. Cant. Ferr. Th. Ra. corda vulg.-15 Atque animum infestis cogi servire querelis edd. vulg. Et vs. qui statim sequitur, vulg. edd. exsulat quamvis. in lib, omn. ant. conspiciatur. Nobis non licet ita pro imperio rem gerere; nec tamen ordinibus ascribi voluimus ne numerorum ratio perturbaretur. Wakef. Causam quæ P. Ald. Plurima quæ infestis cogant Heins. 2. Pausa atque reliqui. sævire Vind. O. NOTE 5 Virum] Nempe Epicurum, qui Atheniensis fuit: 1. 1. 62. not. et III. sub initium. Tali corde] H. e. tali sapientia. 8 Divolgata] Divulgata. Antiqua scriptura. 9 Hic] Epicurus. 10 Parata] Quasi in medio posita, et parabilia. Natura enim res paratu difficiles et sumtuosas non desiderat, sed contenta est rebus parabilibus, et modicis. 11 Consistere] Stabilire, constituere, reddere. Sic Sallust. Dein brevi cognitis insidiis constitit agmen.' Et A. Gell. v. 10. Et cum ad judices conficiendæ consistendæque causæ gratia venisset.' 14 Domi] Apud se, in animo. Caussam, quæ infestis cogit sævire querelis, Quæ con læta foris, et conmoda, quomque venirent: 20 infelicibus questibus ; agnovit statim vas facere hoc ipsum malum in iis, et omnia bona, quæcumque extrinsecus comportata advenirent contaminari intrinsecus fœtore illius vasis, ex parte quia cernebat illud vas esse perforatum et fluere, ita ut nullo modo unquam quiret impleri: ex parte quia videbat illud vas commaculare suo fœtido odore res cunctas, quas intrinsecus acceperat. Ergo veriloquis verbis suis abluit mentes hominum, et posuit modum cupidinis, et metus eorum; et expli Mus. B. 1. 2. 3. Cant. Ferr. servire reliqui.—16 Intellegit Voss. vet. et L. B. Sus. Intelligit Vind. V. ed. Th. Ra. Mus. B. 2. 3. Cant. Intellexit vulg. fas Vind. V. ed. Mus. B. 1. 2. 3. Cant. Ferr. Th. Ra.-17 Omnia quæ Ferr. Th. Ra.-18 foras Voss. vet.-20 In P. ante pro unquam Mus. B. 2.-21 retro V. ed. Th. Ra.-22 cernebant Sus.-24 torpedinis Heins. Voss. vet. cuppidinis Sus. cupidinis V. ed. Th. Ra. Vind. O. Mus. B. 2. cupedinis P. Mus. B. 1. 3. Ald. NOTE 16 Vas] Hominum mentem, quam vasi comparat. Sicut enim vas, si semel male olenti sapore fuit imbutum, corrumpit liquores quos intus recipit; ita, quia primum mortales ex rerum ignoratione sibi in animos incusserunt Deorum ac pœnarum post mortem metum, inde vitam vanis in anxietatibus degunt, tristesque curas in mentibus volvunt. Quas curas et anxietates animis solverent, inqnit Lucretius, si noverint Deos non rerum esse auctores, mortemque nihil ad ipsos pertinere. Impia sane sententia, ut sæpe monui. 17 Conrumpier] Poëtice pro corrumpi. 18 Con læta [Conlata] Collata, comportata. quæcumque commoda. 19 Fluxum] Perforatum. Quale fingitur Danaidum dolium. Sic 111. 950. 20 Explerier] Poëtice pro expleri. 21 Partim, quod tetro, &c.] Sic Hor. Epist. 1. 2. 'Sincerum est nisi vas, quodcumque infundis acescit.' 23 Veridicis, &c.] Sic vs. 6. 24 Turpedinis [cuppedinis] Cupidinis. Dicitur enim Cupido, et Cupedo sed metri causa Cuppedo. Epicurus autem cupiditates necessitate et natura terminabat. Quæ vero neque necessariæ, neque naturales essent, eas dicebat esse infinitas, ac stultis convenire. Timoris] Finem timoris fecit, dum scilicet Religiones omnes Deorum, ac animarum immortalitatem sustulit. Quæ....conmoda quomque] Tmesis, Docuit quippe Deos non esse timen Exposuitque, bonum summum, quo tendimus omnes, 25 30 35 cavit, quid esset summum bonum, ad quod nos omnes intendimus, et proclivi itinere ostendit viam, per quam possemus proficisci recto gradu ad illud: ostendit etiam quid esset mali ubique in rebus caducis, quod manaret et adveniret per naturale venenum, sive casu, sive vi, scilicet quia natura ita statuisset; et e quibus aditibus conveniret obsistere cuique malo. Et ostendit gentem hominum sæpe nequicquam versare mæstos astus solicitudinum in corde. Namque sicut infantes metuunt et timent cuncta in obscuris umbris: ita nos nonnunquam in die metuimus ea, quæ non sunt magis timenda, quam ea, quæ infantes metuunt in umbris obscuris, et quæ cuppedinis Cant. edd. vulg.-26 tramite prono edd. vulg. pravo Sus. limite prono Heins. 2.-27 recta Voss. vet. concedere Mus. B. 2. Gryph. Nard. Bas.28 floret Ferr. V. ed. Th. Ra.-29 Quid Mus. B. 2. fuerit Vind. V. ed. O. Mus. B. 1. 2. 3. Cant. Ferr. Th. Ra. Voss. marg. fieret Sus. naturai Mus. B. 2. Gif. Par. fortunai Voss. marg. Hav. viro atque veniret Gryph. Delph. Nard. Bas. P. Ald. flueret permananter vel permutatim Fab. Totum vs. deleri valt Creech.-30 signatura Voss. vet. et L. B. sit natura Mus. B. 1.-31 E V. ed. Ferr. Th. Ra. Mus. B. 1. E quibus et Bodl.-32 At Hav. probaret Mus. B. 2.-33 Vulnere Vind. O. Mus. B. 2. Volnere Voss. vet. et L. B. Mus. B. 3. Vulnerere Cant.-34 velut omnia Mus. B. 2.-37 in deest Mus. B. 2. fugiNOTE dos, quia non irascuntur: et animas una cum corpore mori, atque omni sensu carere post mortem. Quæ impia fuit sententia. 26 Parvo [prono] Proclivi, facili. 27 Recto cursu] Non per ambages ant flexiones viarum. 29 Quod flueret naturali, &c.] Ita vulgata lectio. Lambinus, Quod flueret naturæ vi, varieque volaret. Pareus, Quod flueret naturai varieque veniret. Quidam codices habent, Quod flueret naturali varieque rolaret. 31 Portis] Viis, aditibus. 34 Nam, velutei puerei, &c.] Hi 7. vss. positi sunt г. 54. quorum etiam tres posteriores positi rursus fuerunt 1. 148. Consule annotationes nostras utrobique. His itaque 8. vss. seqq. ait homines frustra pavere, ut faciunt pueri, qui varia spectra metuunt: verum docet has animi tenebras atque terrorem excuti debere non solis radiis, sed naturæ rerum cognitione, atque ratione mentis. |