Page images
PDF
EPUB

num, origines describit. x. Ad vs. 835. monstra quoque, mutila quædam atque imperfecta animalia, nasci concedit; sed Chimæras, Centauros, Scyllas, reliquaque poëtarum portenta, suaviter deridet. XI. Demum, a vs. 922. ad vs. 1090. primorum hominum vires, rudem vitam, cultum, victum, ingenium, mores, domicilia, matrimonia, describit; et docet, unde sermo, voces, et rerum nomina. XII. Tandem, post ignem in terras a fulmine delatum, cultior vita facta est, et victus mollior; pacta et fœdera inie. runt homines, agros partiti sunt; et pulcherrimi, aut fortissimi, reges constituti sunt; at brevi, orta seditione, respublica emersit, ad vs. 1160. XIII. Inde, ad vs. 1240. disputat de Deorum metu, et ortu religionis; quam divinæ naturæ, et caussarum naturalium, ignorantiæ acceptam refert, XIV. Quæ sequuntur, metallorum ortum, primas bellandi artes, artis textrinæ, agriculturæ, musices, et aliarum artium, ortum atque progressum continent, usque ad finem libri.

Quis potis est dignum pollenti pectore carmen
Condere, pro rerum majestate, hiisque repertis ?
Quisve valet verbis tantum, qui fingere laudes

Quis potest facere versus dignos potenti animo secundum dignitatem harum rerum, et secundum hæc inventa, de quibus disputo? Aut quis adeo disertus est,

1 palanti P. Ald. Gryph. marg. pallentis V. ed. Th. Ra. pallenti Bodl. O. Mus. B. 1. 2. 3. Cant. Ferr. polenti Gif. Par.-2 majestatisque repertis P. Vind. V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald. Bodl. O. Mus. B. 1. 2. Cant. Gryph. Nard. Bas. majestatis atque repertis Voss. vet. et L. B. Mus. B. 3. majestate atque v. Sus. --3 valet tantum verbis, ut fingere Delph. quis fingere P. queis pingere Gif. Par.

NOTE

1 Quis potis est dignum, &c.] Quintum hunc librum auspicatur Lucretius ab laudibus illius viri, qui sapientiam invenit; eumque non modo Diis æquiparat, sed et Deum appellat. Quippe cujus hæc inventa divina plus hominibus profuerint, quam aut Cereris ac Bacchi reperta, aut Herculis tot ac tanta facinora; cum aut hæc omnia mortalibus parum utilia sint, aut sine his vita bene degatur: Sapientia vero omnino sit utilis, sine qua non bene vivatur, tum quia fugat ab animis vitia, cum quia rerum naturam omnem revelat, ac de Diis immortalibus plurima mortales edocet. Hæc

autem prosequitur eleganter his 55. primis vss. Videtur autem non alteri philosopho litare, quam uni Epicuro suo. Sic enim ab ejusdem Epicuri laudibus tertium librum inceperat. Sic jam infra vs. 56. Epicurum sane notat, cujus hic vestigia ingressus doctrinam explicat.

3 Qui [ut] fingere] Lambinus, Quis fingere. Pareus, Queis pingere: Queis, supp. verbis. Alii, Quis fundere. Bene autem, Fingere, h. e. adumbrare, componere. Sic Cicero de amic. dixit,

Fingere sermonem ad voluptatem alterius.'

Pro meritis ejus possit, qui talia nobis,

Pectore parta suo quæsitaque, præmia liquit?
Nemo, ut opinor, erit, mortali corpore cretus.
Nam, si, ut ipsa petit majestas cognita rerum,
Dicundum est, Deus ille fuit, Deus, inclute Memmi!
Qui princeps vitæ rationem invenit eam, quæ
Nunc adpellatur Sapientia; quique per artem
Fluctibus e tantis vitam, tantisque tenebris,
In tam tranquillo, et tam clara luce, locavit.
Confer enim divina aliorum antiqua reperta:
Namque Ceres fertur fruges, Liberque liquoris

5

10

ut queat componere dictis, prout par est, laudes illius, qui reliquit nobis tanta munera, quæ peperit, et investigavit sagaci sua mente? Nullus, ut puto, qui ortus sit de humano corpore. Namque, si loquendum est, prout ipsa dignitas nota rerum postulat, is ille fuit Deus, Deus, inquam, o præclare Memmi, qui primus reperit eum modum vivendi, qui nunc vocatur Sapientia; et qui per miram disciplinam posuit vitam in tranquillitate, et in splendore adeo splendido, postquam eripuit eam e tantis tempestatibus, et e tantis obscuritatibus. Etenim compara divina prisca inventa aliarum rerum cum istis. Scilicet Ceres dicitur prima docuisse ho

quis Fab.-4 quia pro qui Voss. L. B. quis P. Ald.-7 Nemo P. Ald. Gryph. sicut V. ed. Bodl. Th. Ra. Mus. B. 2. ceu ut P. in not. sic, eraso voc. seq., Mus. B. 1. sit ut Mus. B. 3.-8 est deest Mus. B. 2. ipse fuit Gif. Par. Delph. Cout. Voss. vet.-9 tam pro eam V. ed. Th. Ra.-10 appelletur V. ed. Th. Ra, quippe per Mus. B. 2. Cout.-11 cantis V. ed. Th. Ra.—12 tranquilla Mus. B. 1. vocavit Voss. vet. et L. B. Sus. Voss. marg.-13 Cum fet V. ed. Th. Ra. illorum Bodl. Ferr. V. ed. Th. Ra. H. vs. deest Mus. B. 3.-14 frugesque Voss. L. B. NOTE

5 Parta... quæsitaque, &c.] Sic locutus est III. 420.

7 Nam, si, ut, &c.] Dactylus est, nec fit elisio. Quod familiare est Lucretio.

8 Ille [Ipse] Lambinus legit ille. Memmi] Quis fuerit Memmius dictum est a nobis 1. 26.

9 Princeps] Primns. Sic I. 95. Porro ex hoc loco multi colligunt non Epicurum intelligi hic a Lucretio : sed alium antiquiorem, sive Pythago ram, sive Socratem, sive Thaletem, aut alium e septem Sapientibus. Ita Firmianus de falsa sap. II. 14. Verum jam bis atque iterum Lucretius prædicavit Epicurum primum nobis rerum naturam expromsisse beateque

vivendi viam demonstrasse ; III. 2. et 1.66.

12 In tam tranquillo, &c.] Sic dicitur, esse in tranquillo,' 'ferri in tranquillum.' Lucill. Sed vide quam bene paria paribus reddat, e fluctibus, in tranquillo : e tenebris,in clara luce.

13 Aliorum] H. e. aliarum rerum, aliarum vitæ commoditatum, quas alii invenerunt. Ceteris autem inventis antiquis præfert sapientiam, quæ una plus ceteris rebus faciat ad bene beateque vivendum.

14 Ceres] Frugum inventrix ac Dea fertur. Virg. Georg. 1. 147. 'Prima Ceres ferro mortales vertere terram Instituit,' &c. Hinc, testibus Varrone,

Vitigeni laticem, mortalibus instituisse ;
Quom tamen hiis posset sine rebus vita manere ;
Ut fama est, aliquas etiam nunc vivere genteis :
At bene non poterat sine puro pectore vivi.
Quo magis hic merito nobis Deus esse videtur:
Ex quo nunc etiam, per magnas didita genteis,
Dulcia permulcent animos solatia vitæ.

Herculis antistare autem si facta putabis,

15

20

mines segetes, et Bacchus liquorem humoris qui fit ex vite: quamvis tamen vita poterat existere absque his rebus, veluti rumor est quasdam nationes jam nunc degere sine iis. Verum non poterat bene degi absque libero corde. Quocirca eo dignius videtur nobis Deus haberi ille, a quo tam suavia levamina vitæ jam nunc dispersa per magnas nationes demulcent mentes humanas. Si vero credes præclare gesta

liber V. ed. Th. Ra.-15 Virigeni latione V. ed. Th. Ra.-16 monere V. ed. Th. Ra.-18 Deest Bodl. Ut Sus. bone P. Ald.-19 H. vs. et seq. desunt Bodl, -20 dedita P. Vind. O. Mus. B. 2. 3. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald.-21 animum Voss. vet.-22 se facta V. ed. Th. Ra. putabas Voss. vet. sed putabis superscr.

NOTE

Cicerone, et Arnobio, dicta est Ceres, quasi Geres, quod salutarium seminum frugem gerat, ut verbis Arnobii lib. III. utar.

Liber] Bacchus, qui primus vini usum reperisse fertur; et quem Liberum dictum refert Plutarchus in quæst. cent. vel quia potantibus libertatis pater extat: vel quia libamen præbuit: vel quia Liber dictus est a libera Bootią. Sic Horat. Od. 111. 21.

Fin. est una, quæ mœstitiam pellat ex animis, quæ nos exhorrescere metu non sinat, qua præceptrice in tranquillitate vivi potest omnium cupiditatum ardore restincto.'

18 Sine puro pectore] Sine sincero ac libero corde; quia, ut ait Horatius, 'Sincerum est nisi vas, quodcumque infundis acescit.' Ita, nisi sincerum cor habeas mentemque puram, non poteris beate ac tranquille vivere. Mentem autem puram ut

[ocr errors]

Liquoris Vitigeni laticem] H. e. vi- habeas, adhibenda est sapientia,' ut

[blocks in formation]

Longius a vera multo ratione ferere.

Quid Nemeæus enim nobis nunc magnus hiatus
Ille leonis obesset, et horrens Arcadius sus?
Denique, quid Creta taurus, Lernæaque pestis,
Hydra, venenatis posset vallata colubris?

[blocks in formation]

Herculis præstare his rebus, profecto longe procul aberrabis a veritate rei. Quid enim jam nunc ille ingens rictus leonis Nemeai noceret nobis, aut aper horrendus Arcadius? Demum quid taurus Candia, et exitium Lernæum, nempe Hydra circumcincta etiam serpentibus veneficis, posset nunc nocere nobis? Aut quid

-23 longe ratione Mus. B. 2. referre Voss. vet.--24 Nemeus Vind. Mus. B. 3. ve meus V. ed. Th. Ra. Nemiæus Ald.-25 abesset Vind. V. ed. Mus. B. 3. Ferr. Th. Ra. abest Mus. B. 2.-26 cret taurus lecneaque V. ed. Th. Ra.

NOTE

vss. seqq. Herculis aliquot memorat labores, quos eo magis postponendos ait inventis sapientiæ, quo anima præ. stat corpori. Hercules enim monstris quidem, quæ corpori nocerent, mortales feliciter liberavit: at Epicurus, qui primus per artem mortales edocuit sapientiam, mentes omnibus terroribus ac cupiditatibus solvit, quæ beate vivere non sinunt: metum pepulit ex animis, quo percussi exhorrescimus: errores disjecit, quibus vitæ humanæ beatitudo vexatur, ut ait Cicero de Fin. I.

Antistare] Antecedere.

23 Ferere] Alii, fereris: idem. 24 Nemeaus hiatus leonis] Periphrasis; i. e. leo Nemeæus. Hic est v. inter Herculis labores; numerantur enim xxxiv. præcipui. Scilicet erat in sylva Nemeæa, prope Cleonas Argiæ urbem in Peloponneso, immanis leo, quem cum neque sagittis neque impacta clava interficere posset Hercules, unguibus apprehensum dissecuit; ejusque pellem, quæ neque saxo neque ferro erat penetrabilis, in vestem sibi assumsit ac pro insigni gestavit. Sic Plaut. in Pers. Sic Diodor. Sic Virg. Æn. VIII.

Delph. et Var. Clas.

25 Arcadius sus] Hic fuit vII. labor. Neque enim ordinem servat Lucretius, sed præcipuos tantum Herculis labores enumerat. Erat igitur in Erymantho Arcadia monte horrendus aper, qui omnia vastabat ; hunc vivum cepit Hercules, et ad Eurystheum Mycenorum regem attulit.

26 Creta taurus] Hic fuit 1x. labor. Hunc autem taurum agros Cretensium populantem etiam vivum adduxit Hercules ad Eurystheum. Alii fabulantur immissum in Cretam fuisse a Neptuno, quem Minos Cretæ rex offenderat. Alii taurum fuisse illum, qui Europam Minois matrem transtulerat in Cretam : alii taurum cujus amore insanierat Pasiphaë Minois uxor. Virg. Æn. vi.

27 Hydra....] Lernæa pestis. Hic fuit III. labor. Erat serpens in aquis et terra vivax, cui nomen Hydra fuit ab dwp,' aqua;' degentem hunc in Lerna palude, Mycenas inter et Argos, capitibus septem, vel, ut alii volunt, quinquaginta aut centum, terribilem ; quorum uno abscisso duo renascebantur: admoto tandem igne ad singula capita interfecit Hercules. Lucret.

20

Quidve tripectora tergemini vis Geryonai,

Et Diomedis equei, spirantes naribus ignem,

Thracia, Bistoniasque plagas, atque Ismara propter? 30
Tanto opere obficerent nobis [uncisque timendæ
Unguibus, Arcadia volucres,] Stymphala colentes ?
Aureaque Hesperidum servans fulgentia mala,

triplex corporea potentia triplicis Geryonis, aut equi Diomedis exhalantes flammam naribus, juxta Thraciam, et regiones Bistonias, et Ismara; aut aves illæ Arcadia hamatis unguibus metuendæ, quæ incolebant Stymphala, adeo jam nocerent nobis? Aut quid horrendus draco ille constans ingenti corpore, complexus truncum ar

28 tripectoris Mus. B. 2. quoque Geryone vis P. Ald. Gryph. marg. Bas. marg. vis Geryona Vind. V. ed. O. vis Geryonis Mus. B. 3. ris Geryonæa Cant. tergeminusve Geryona Mus. B. 1.-30 Thracen P. Voss. L. B. Ald. Bip. Thracem Delph. Bisconias Vind. Universa exempl. si P. excipias, h. vs. sequenti postponunt. Seqq. duos omittit Vind. et omnes alii præter P. vs. integrum uncinis cancellatum non agnoscunt.-31 officeret P. O. efficerent V. ed. Ferr. Th. Ra. Mus. B. 2.-33 struans pro servans V. ed. Th. Ra.—34 in manu Cant.—

NOTE

28 Tripectora] Adject, tripectorus, a, um, pro tripector; sic Prudentius dixit, unicolorus pro unicolor ; et versicolorus pro versicolor.

Geryonai] Geryonæ ; dicitur enim Geryo, onis et Geryones, æ, vel is. Hic fuit XVI. labor Herculis. Erat autem Geryo Hispanorum rex non una sua vi, sed et duorum fratrum viribus corporis potens : unde tripec torus, tricorpor, triceps, et teramplus a poëtis dictus est. Virg. Æn. vIII. 202. Horat. Od. 1. 14. Pausan. et Diod. Siculus IV. Hunc autem regem bello superavit, ejusque armenta abduxit Hercules.

29 Diomedis equei, &c.] Hic fuit vi. labor. Diomedes Thraciæ rex erat, qui equos, ut ait Diodorus citatus, non horreo aut avena, sed humano sanguine et carne pascebat, ut ferociores forent. Illum devictum Hercules equis propriis dedit in pabulum. Sic Virg. Æn. x.

30 Thracia.... propter] H. e. juxta Thracem, seu Thraciam. Erat enim Thrax Diomedes.

Bistoniasque plagas] H. e. regiones Thraciæ, ab urbe Bystonia; vel, ut aliis placet, a Bistone stagno. Ex quo Thraces dicti sunt Bystonides, apud Horat. Od. II. 19.

Ismara] Plur. neut., in sing. vero Ismarus; mons est Thraciæ.

32 Volucres Stymphala colentes] Hic fuit VIII. labor. Stymphalus, sing. mascul., at plur. Stymphala, orum, neutr. Nomen est et urbis, et montis, et paludis in Arcadia. In hac palude, aut monte, aves erant magnitudine gruibus pares, figura ibibus similes rostra habebant ita solida, ut ferrum penetrarent; has sagittis confixit Hercules, testibus Pausania et Catullo teste vero Diodoro Siculo IV. ahenei crepitaculi sonitu fugavit.

33 Aureaque Hesperidum, &c.] Hic fuit XIV. labor. Hesperides Hesperi filiæ tres, Egle, Arethusa, et Hesperusa, habuisse dicuntur hortos nemore aurifero pretiosos, in quibus Draco pervigil mala aurea custodiret. Hunc interfecit Hercules, aureaque mala

« PreviousContinue »