Page images
PDF
EPUB

Dionyf. Halicarn. Antiq. Rom. III, p. 178. ex quo etiam difcimus, C. Papifium illum leges Numæ, dudum abolitas, in lucem revocaffe. Et hæc quidem collectio JUS CIVILE PAPISIANUM (6) vocatur a Pomponio L. 2. §. 2. D. de orig. jur. de eoque tempore Cæfaris, (ut eleganter obfervavit V. C. Car. Andr. Duker. de Latinit. vet. Jureconfultor. p. 156.) librum integrum compofuit Granius Flaccus, laudatum in L. 144. D. de verb.fignif IT. E us II. Dudum vero, præter pauciffima fragmenta (c) Papiriana illa collectio periit. Et hinc poft renatas litteras de colligendis legibus regiis cogitarunt Joannes Guil. Forsterus in hiftoria juris Romani, Lib. I. Cap. VI. Fulvius Urfinus Ant. Auguftinus & Juftus Lipfius de Legi

interitus & refti.u tio.

jum adpellat. Quum autem Cujacius obfervat in codicibus MSC. legi VI. pro Sextum; non dubi to, quin ex nota numerali Sexti prænomen fibi finxerint fcribæ; fignificare vero videtur numerus ifte Papifium, quem Dionyfius Halicarnaffeus præcipue facras Numæ leges collegiffe refert, fexto demum libro reliquas leges regias veluti adpendicem adjeciffe: Unde ita forfan legenda verba Pomponii. Quæ omnes confcriptæ exftant in Libro fexto C. Papifii. Conf. Bynkersh. Præter miffa ad L. 2. D. de Or. I. p. 17.

[ocr errors]

(b) Papifii olim dicti, qui poftea Papirii, Cicero
Epift. ad famil. IX, 21. Primus Appius Claudius
five Cæcus, five Centummanus five Craffus
circa annum U. C. ccccv. litteram R. reperit,
ex eoque tempore dici capit, Papirius, Farius,
Valerius pro Papifio, Fufio, Valefio, L. 2. §. 36.
D. de orig. jur. & ibi Bynkershock in Prater-
milis. Petr. Faber Semeftr. I, 11.p.52.
(c) Fragmentum bene longum e jure Papiriano

legibus regiis & decemviralibus. Pandulphus Pratejus in jurisprudentia vetere Draconis & Se Lonis cum Romano jure legum regiarum & decem viralium collata. Lugd. MDLIX, 8. Franc. Modius, Steph. Vin. Pighius, Ant. Sylvius, & qui reliquis omnibus palmam præripuit Paulus Merula de legibus Romanorum, Capite 11, fe quentibus. Romuli leges fingulari opufculo collegit expofuitque Franc. Balduinus . (d)

III. Ejectis Regibus, leges quoque eorun- III.Leges dem exoleviffe, (e) & jus maxime incertum XII. Ta effe coepiffe, novimus ex L. 2. §. 5. D. de orig. bul.

A 2

jur.

exftat apud Macrob. Saturn. III, 11. Quamvis quum illud non tam legum, quam commentarii faciem præ fe ferat, magis Granio Flacco quam Papirio videatur tribuendum Forfan etiam huc pertinet L. 2. D. de mort, infer. (d) Sequutus eft Balduinus tabulam Capitolinam, cujus apographum a Jo. Barth. Marlia no acceperat. Sed eam genuinam, certe antiquam haud effe vel primo intuitu adparet. Vid. Eric. Maurit. Diff. de libris jur. comm. f. 92. Ge. Schubart. de FatisJurisprud.Rom. Exerc. I, 83. p. 64.

(e) Leges omnes regias femel fimulque lege tribunicia abrogatas effe, vulgo colligunt ex L. 2. §. 8. D. de orig. jur. Exaltis regibus lege tribunicia, omnes leges ha exoleverunt. Ex hocenim loco palam effe putant, lege quadam, vel a Junio Bruto, Tribuno adhuc Celerum, lata, vel triburim a populo fcita, leges regias omnes fuiffe profcriptas. Vid. Ge. Eberlin. de orig. jur. IV, 11. P. 22. Ge. Schubart, de fat. Jarifpr. Rom. Exerc. II. p. 118. Sed fane leges lege non exolefcunt, fed abrogantur: neque Pomponius ait, legesregias lege illa tribunicia exoleviffe, fed reges

Jur. Poft diuturnas patriciorum plebifque fi multates, an. Urb. cond. CCCI. tres legati in Græciam miffi funt, qui variarum civitatum leges defcriberent. Poftea decemviri, legum ferendarum cauffa creati, e moribus antiquis, (f). & jure, quod legati attulerant peregrino, & præcipue Attico, (g) decem initio, ac paulo poft

duo

ipfos profcriptos effe lege Tribunicia. Rittershus. ad Leg. XII. Tab. p.9. Bynkersh. ibid. p. 10. Tribunicia vero illa lex non alia eft, quam Junia de imperio confulari, quippe quam Brutus, adhuc Tribunus Celerum, ad populum tulit. Exoleverunt vero regiæ leges defuetudine, & quidem omnes. Nam fi quæ in ufu manferunt, eæ non tanquam leges regiæ, fed tanquam mores patrii, poftliminio in ufum revocati, obfervabantur, ut difcimus ex Dionyf. Halic. Antiq. Rom.X.p.627. (f) Multas leges veteres in XII. Tabulas migraffe, prolixe demonftrant Jac. Cujac. Obfervat. III, 40. Guil. Maran. ad L. 2. D. de orig. jur. p. 107. 120. Et fatis id conftat exemplo patriæ poteftatis, de qua legem Romuli in quarta tabula exftitiffe, teftatur Dionyf. Halic. Ant. Rom. II. p. 97. qui etiam Libre X. p. 681. obfervat, XII. Tabulas ἐκ τε τῶν ἐκκἰωικῶς νόμων, κ παρὰ τῶν σφισιν αὐτοῖς ἀγράφων ἐθ σμῶν, ιum ex Grecorum legibus, tum ex fuis moribus non fcriptis, effe compilatas. Sed & Livius VI, 1. poft incenfam a Gallis urbem etiam leges regias cum XII. Tabulis conquifitas fuiffe refert Plura non addo de re certiffima. (g) Solonis leges adeo primas tulerunt, ut eas folas commemorent auctores quamplurimi. At Liv. III, 31. legislatores illos juftos effe ait, ixclitas leges Solonis defcribere & aliarum Gracia civitatum inftituta, mores, juraque nofcere. Ec Gell. Noct. Attic. XX, 1. duodecim tabulas inquifitis exploratifque multarumurbium legibus,

[ocr errors]
[ocr errors]

A 3

duodecim tabulas compilarunt, quas deinde populus in comitiis centuriatis probavit. Liv. Hift.III, 31.34.37.57. Dionyf. Halicarn. Antiq Rom. X. p. 676. Et hæ funt illæ tabulæ, quas omnibus omnium philofophorum bibliothecis anteponendas putabat Craffus apud Ciceron. de Orat. I, 44. Hæ funt illæ tabulæ, fons univerfi publici privatique juris. Liv. III, 34. Nævis tamen eas non caruiffe, oftendere conati funt Phavorinus philofophus apud Gell. Noït. Att. XX, 1, Thomaf. de navis jurisprud. Rom. Antejustin. I, 2. & Differtat. annexa p. 158. fequ. IV. Quamvis vero hæ leges decemvirales IV. E tabulis æneis (b) inscriberentur a Romanis, rum inteDio- ritus, & reftaur eleganti atque abfoluta brevitate verborum fcri tio. ptas teftatur. Tacitus denique Annal. III, 27. a decemviris quæ ufquam egregia, accita effe docet. De Lacedæmonum legibus vulgo hoc negant, ob teftimonium Auguftini de Civ. Dei II, 16. Sed illi opponi poffent Symmachus Epift.III, 1. Ammian. Marcellin. Hiß. XVI, 5. Athenæus Deipnof. VI, p. 273. Fortaffe tutelam agnatorum legitimam Laconum moribus debent Romani. Sane enim Spartæ eam tutelam ufitatam fuiffe pater ex Herodot. I, 65. Nec dubitandum, quin ex Charondæ quoque legibus nonnulla adoptarint decemviri, imprimis legem de fupplicio falfi teftis, ceu ex Arift. Polit. II, 10 docet Rittershufius. Ab Æquis Falifcis quoque decemviros jura fecialia & nonnulla XII. Tabularum fupplementa accepiffe, docet Servius ad Virgil. En. VII. v. 695. Sed erraffe Servium palam eft ex Liv. I, 32. ubi jura fecialia jam Ancum Marcium, defumta a Falifcis, Romanis tradidiffe, legimus.

h) Pomponius L. 2. §. 4. D. de orig. jur. meminie tabularum eborearum, vel, ut alii legere malunt,

Dionyf. Halicarn. Ant. Rom. X. p. 681. & loco urbis celeberrimo, ideft, pro roftris, adfigerentur in perpetuam rei memoriam; (Liv. III, 57. Diodor. Sicul. Biblioth. XII, 6.) anno tamen U.C. CCCLXVIII. Gallico incendio una cum ipfa urbe perierunt, reftitutæ paullatim, conquifitis undique fragmentis & apographis. Liv. VI, 1. Poftea ut eo minus effet eas amittendi periculum, non folum æri incidebantur, in quo Cypriani adhuc ætate publice exftabant, vid. Cyprian. Epift. II, 2. verum etiam pueris ipfis ab incunabulis edifcendæ proponebantur. () Cicero de legib. II, 4. & 21. Verumtamen ne fic quidem ætatem tulit nobiliffimum illud legum decemviralium corpus, quod jam inde a fæculo VI. periiffe, non fine ratione exiftimamus. (4)

[ocr errors]

V. Poft

roborearum, quod fane convenientius videtur prifcæ Romanorum paupertati. Sed forfan hæ leges in tabulis roboreis primum promulgatæ, ac dein, ubi populus cas jure fciverat, vel eboreis vel æneis demum infcriptæ funt Sane Anci Marci adhuc temporibus leges infcribi confueverunt tabulis quernis, additque Dionyfius Halicarn. Lib. 3. p. 108. χαλκέαι γὰρ ἔλαι ἔπω πό τε Soav. Nendum enim tum erant columnæ æreæ. Ge. Schubart.de Fat. Jurifp. Rom. Exerc. II, 35. (i) Pueris edifcendæ erant hæ tabulæ, ifque mos tamdiu duravit, donec lege Cornelia Prætores ex edictis perpetuis jus dicere juberentur. Ex eo enim tempore juris ftudia non a legibus XII. tabularum, fed a Prætoris edicto aufpicabantur adolefcentes, ceu ex Cicer. de legib. 1, 6. erudite oftendit V.C. Jac. Perizonius Diff. de Lege Vocon. p. 193.

(k) Rittershufius ad XII. Tab. p. 13. tabulas has

« PreviousContinue »