UNIVERSUS ORDO ET POPULUS
SURRETINORUM

STATUAM NOBILITATI EJUS
FACIENDAM CURAVIMUS.
Ita & municipes Civilitani L. ARCADIUM
PROCULUM V. C. LIBEROS POSTEROS-
QUE EJUS SIBI POSTERISQUE SUIS
PATRONOS COOPTAVERUNT. Gruter.
Infcript. p. CCCLXII, 1. Sic & alibi laudan-
tur PATRONUS CAPUANORUM LON-
GE A MAJORIBUS ORIGINALIS, Idem
p. CCCLIX, 1. SUESSIANORUM COM-
MUNIS AB ORIGINE PATRONUS.
p. MXXVII, 3. PATRONI COLLEGIORUM
CENTONARIORUM. Reines, Class. I, 302.
DENDROPHORORUM. Idem, I, 283. FA-
BRORUM. Idem II, 17. LENUNCULO.
RUM. OSTIENSIUM. Idem I, 33. NE-
GOTIATORUM OLEARIORUM EX BÆ-
TICA. Idem VI, 123. PAGI TOLENTI-
NES. Id. Adpen. num. VIII. Horum patro-
norum in eo confiftebat officium, ut colo-
niarum, urbium, collegiorum, pagorum ne-
gotia in fenatu & urbe fefe curatores, reci-
perent. Quo officiorum genere ita plerum-
que ære emungebant clientes, ut legibus
novis opus effet ad hanc patronorum rapaci-
tatem coercendam. Tit. C.Theod. de parrocin.
vicor. Lib. XII. tit. 24. & Cod. Juft. Lib. XI. tit.
53. Liban. Orat. wepi ifs aparaci@v.p. 14. feq.
edit. Jac. Gothotr. Alias veteri jure gratuita
erant inter patronos & clientes officia, & ut
illi gratis plebejorum curabant negotia: ita
& hi pecunias fine foenore credebant. Diony
Halicar. II. p. 48. Quum ergo initio e patriciis
C 5

Iuis

XXX.

fuiti con

fuis quifque clientibus de jure refponderet: poftea omnibus confulentibus promifcue fe dare coeperunt, & quidem mercede conduEti: & inde obfolevit antiquum illud jus patronatus, natique funt jureconfulti, qui jam refponderunt de jure, cauffafque egerunt, atque adeo omnia, quæ olim patronorum fuerant, in fe transferebant officia. Vid. præter Fr. Brummerum V. C. ad Legem Cinciam Ge. Schubart, de Fatis Jurifp. Rom. 1, 15. p. 29. Et hinc facile reddi poterit ratio, cur pleri que Jureconfulti veteres ordinis fuerint patricii? cur patroni dicti, qui cauffas agebant ? cur jureconfulti atque advocati eos, a quibus adhibebantur in confilium, clientes vocarint? Cur jure veteri & per legem Cinciam gratuitum effe oporteret advocatorum officium? Brummer. 1. c. cap. III, nfque ad XI.

XXX. Tria vero funt fumma capita, quiQuale jus bus jurifprudentiam locupletarunt jureconjurecom fulti. I. actiones legis II. interpretatio lediderint? gum, & III. novum jus quod interpretando invexerunt, petitum plerumque ex mediis. philofophiæ moralis principiis, & juri XII. Tabularum veluti adpendicis loco adjectum, . ut loquitur Jac. Rævard. de Autorit.prudent. J. p. 952. Tom. I. op.

XXXI. A

Яiones

XXXI. Actiones legis quid fuerint, jam legis a fupra eft a nobis explicatum. Eas vero a jujurecon- reconfultis maximam partem effe inventas saltis in adparet ex L. z. §. z. D. de orig. jur. Cicer. pro Murana XI. XII. Et hinc ex ad fingulare veluti jureconfultorum peculium (s) pertinebant, quod

quod fervabant tanto diligentius, quanto magis hac arte plebem habebant fibi obnoxiam. Cicerol.c. & de Orat. I, 4 1.

Iidem le

fribendo

XXXII. Interpretari porro folebant leges, XXXII. partim libris fcriptis, partim editis refponfis, ges interpartim difputatione fori. Et initio quidem a pretati docendo non modo, fed & fcribendo fefe ab- funt I. ftinebant jureconfulti, ne myfteria fua cum docendoplebe communicarent. Poftea, ubi Cn Flavius que. & Sex.Elius horribile illud actionum fecretum evulgarunt, multi fe ad fcribendum commentandumque certatim contulerunt, quorum C 6

in

legis actiones docet Pompon. L. 2. §. 6. de orig. jur. fed cave cum vulgo exiftimes, ad omnes legis actiones univerfamque interpretandi rationem hunc Pomponii locum pertinere. Aliud docet Cicero de Legib. 11, 19. Sæpe ex patre awdivi, pontificem neminem bonum effe, nifi qui jus civile cognoffet. Totumme? Quid ita? Quid enim ad pontificem de jure parietum, aut aquarum, ant ullo fimilium? Ergo quod cum religione conjun Etum eft. Id autem quantulum eft? De facris, credo, de votis, de feriis, de fepulcris, & fi quid ejufmodi eft. Conferatur & cap. XXI. Quæcunque ergo cum religione conjuncta erant, ea demum erant cognitionis pontificia. Hinc eorum erat, dies judiciorum fignare, & litigantibus indicare, quibus lege agere vel fas vel nefas effet ; Liv. 1,19. Cicero pro Murana XI. refpondere de juribus domus, nam & domi facra privata in quibus quum conftitutæ quoque effent & uxores & liberi, etiam nuptiæ, adroga tiones, adoptiones auctoribus fiebant pontificibus. Denique de omnibus rebus facris & religiofis jura interpretabantur Pontifices. Georg. Schu bart, de Fat.Jurifpr. Rom. II, 59. fequ. p. 296.

erant >

XXXIII.

interpretationes fenfim auctoritatem juris ufu fori funt confequutæ. L. 2 2. §.3 5. Seq.de orig.jur. Unde illud jus fine fcripto venire, ait Pomponius L. 2. §. 5. D. cod. fiquidem libri jureconfulforum non eo fine eoque inftituto fuerant confcripti, ut inftar legum promulgarentur; fed tantam auctoritatem eorum fententiæ tacito populi confenfu erant confequuta. At poftquam Theodofius quibufdam jureconfultorum libris legum adcommodavit auctoritatem, & Juftinianus eorum loca in Pandectas relata ita promulgavit, ut quidquid ibi fcriptum eft, kor Juftiniani adpareret, & ex ejus voluntate compofitum exiftimaretur: L. 2. §. 1o. C. de vet. jur. enucl. cæperunt ex jureconfultorum decifiones juri fcripto accenferi. Et huc referenda §. 3. Inst. h. t. Ger. Noodt. de palt.& transalt. XIX.p.7 15.

XXXIII. Refponfa jureconfulti vel partibus It& II. dabant confulentibus, vel judicibus, vel utrif de jure que; & tunc quidem vel fcripto, vel verbis, dendo. quid fibi videretur, exponebant. Solebant

refpon

enim jureconfulti frequenter medio foro inambulare, veluti obvii & communes iis, ne hærerent incerti, & remedium fibi confulendi ignorarent. Cicero Topic. XVII. Privata judicia maximarum quidem rerum injure confultorum mihi videntur effe prudentia.Nam & adfunt multum (in medio puta foro, ) & adhibentur in confilium (domi,) & patronis diligentibus ad eorum prudentiam confugientibus haftas miniftrant.Unde facile patet, cur & ADVOCATI dicti fint. Deinde & domi fuæ fibi conftituere folebant folium, ex quo confluentibus ad fe clientibus tanquam ex tripode, refponderent. Cic. de Leg. 1, 3.

Et

Et ad hoc folium refpicere arbitror eŭdem Cic. quando per jocum fcribit: C. Aquilium jureconfultum juraffe morbum,& illud fuum REGNUM JUDICIALE oppofuiffe. Epift. ad Attic.1,1.Mane ergo quotidie ad ædes eorum ventitabant clientes, & veftibula eorum maxima femper frequentia civium celebrabantur, ut non immerito jureconfulti domus totius oraculum civitatis videretur. Cicero de Orat. l. 45. Quo pertinet illa Horatii Serm. 1, 1. v. 9. 10.

Agricolam laudat jugis legumque peritus
Sub galli cantum confultor ubi OSTIA
PULSAT.

Et alibi Epift. II, v. 103.

Roma dulce diu fuit & follemne, reclufa Mane demo vigilare, clienti promere jura. Immo & Tibullus I, 4. quafi amatorii juris fcientiam fibi adrogans, feque ad prifcam jureconfultorum imitationem componens:

Me, inquit, qui fpernetur, amantes Confultent: Cun&tis janua noftra patet. Tempus erit quum me Veneris præcepta ferentem Deducat juvenum fedula turba domum, Ge. Schubart. de far.jurip.Rom.II,52 p.265. Ceterum & hoc fiebat formulis quibufdam & verbis follemnioribus. Venia enim prius petebatur his verbis: LICET CONSULERE? Adnuente jureconfulto, & refpondente: CONSULE, plerumque breviffime referebatur negotium, addita quæftione ; QUERO AN EXISTIMES? vel: ID JUS EST NECNE Refpondebat Jureconfultus: SECUNDUM EA QUÆ PROPONUNTUR, EXISTIMO, PLACET, PUTO, id femper dans ope