pr. Inft. de exh. lib. L. 30. D. de lib. & poft. Itaque ex eo tempore filios fuos exheredare quidem licebat, ac nominatim. (1) Idemque obfervandum erat in adoptivo, quamdiu in poteftate erat, itemque in poftumo, non item in poftuma. Filiæ enim poftumæ, nepotes & pronepotes, exheredari poterant inter ceteros, immo & præteriri, dummodo poftume legatum relinqueretur, ne per oblivionem videretur præterita. Ulpian. Fragm. XXII, 21. feq.

ftri&tum

teftamen

XXI. Aft quum parentes abuti coepiffent xxI. Po hac exheredandi licentia, veluti Tettius, qui ftea re in gratiam novercæ filium infantem exhereda- per quebar: Valer. Max. VII, 7. Reinef. ad Infer. Claff. relam in 1, 10. p. 24. factum eft, ut leges querelam officiofi inofficiofi teftamenti concederent liberis injuste exheredatis. Et de ea fub imperatoribus judicabant Centumviri. Valer. Max. VII, 7. Quinctil. Inft. IV, 7. Plin. Epift. IV, 8. Qua de re plura ad titulum XVIII.

ti.

niani co

XXII. Sed Juftiniano minus e republica XXII.Novifum eft, tantam rem effe arbitrariam. Hinc va Jufticertas tantum ob cauffas ratain effe juffit ex- ftitutio. heredationem, quas recenfuit Nov. CXV. & de quibus plura tradunt Jureconfulti.

:

XXIII.

(1) Non requirebatur tamen præcife nomen proprium, fed & fufficiebat defcriptio, vel demonftratio, e. g. filius meus excheres efto, dummodo unus effet filius aut cum elogio vel convicio: non nominandus, non filius meus, latro, gladiator, L. 1. 2. & 3. D. de lib. & po ftum. Conf. Aleand. & Oifel. ad Caji Ieft. II, 3. prine. Barn. Brillon. de Form. VIII. p. 605.

XXIII. Abdica

datione.

XXIII. Id jam ex antiquitate addendum, tio difcer- diftinguendain ab exheredatione effe abdicanenda ab tionem, qua parentes liberos degeneres & xhere- fe indignos e confpectu fuo abire jubebant. Exempla funt apud Valer. Max. V, 8, 3. & 4. Unde recte quidem Hotoman. in partit. jur. X, 10. ftatuit, abdicationem non fuiffe modum folvendi patriam poteftatem: in eo tamen ipfi adfentiri nolim, quod Græcis tantum nota fuerit, qui liberos per præcones e familia ejicere folebant, idque vocabant H

I. Etiam

fervi in

ftitui po

νεὶ ἀποκηρύσσειν vel ἐκκηρύσσειν . Nec probabile eft Quinctilianum, dum hujus abdicationis toties meminit, exempla tantum puerilium exercitationum ex Græcorum Scholis proferre voluiffe ; Græcum enim hunc ritu etiam inter Romanos fenfim inoleviffe, quamvis eum leges Romanæ haud probarent, adparet ex L. 6. C. de patr. poteft.

St

De Heredibus inftituendis.

Atis fuccinéte hanc materiam tractavit Tribonianus, quum latius multo patuerint veteres illæ de heredum inftitutione leges. Juvabit ergo, quæ defunt, ex antiquitatibus Romanis fupplere.

nein,

I. Nihil intererat, liberumne quis homian fervum heredem inftitueret. Nam & fervi heredes effe poterant, five alieni, fiheredes. ve proprii. Illi quia hereditatem adquirebant dominis adire jubentibus : hi, quia liberta

terant

tem

tem fimul confequebantur, & fic fiebant hereditatis capaces. Hinc eft, quod fervi proprii non nifi data fimul liberta e, inftitui pofient, donec Juftinianus, Jureconfultos quoldam fequutus inftitutionem fervi proprii etiam fine exprefla libertatis datione valere voluit. L. pen. C. de neceff. ferv. hered. inftit.

II. Qui

heredes

II. Inftitui tamen non poterant I. ) pere grini, qui plane nihil capiebant. Cic. pro inftitui A. Cacinna XXXV. II. ) calibes, qui nihil ex non po teftamento capiebant per legem Papiam Poptuerint? paam. Dio Caff. LIV. p. 608. Sozom. Hift. Eccl. 1, 9. Quæ cælibatus poena a Conftantino demum M. fublata eft. Sozom. .c. L. un. C. Theod. de infirm. pan. cœlib.III.) Orbi id, eft, parentes, qui fterile matrimonium fuerant experti. Hi enim inter fe decimam tantum, non folidum, capiebant'. (a) Sin vero ex priore matrimonio fupereffent liberi, totidem decimas capere poterant, quot fuftulerant liberos. Ulpian. Fragm. XIII, I Ex teftamento extranei non nifi femiffem capere poterant. Vid. Comm. noftr. ad L. Jul,

Pap. II, 21. Excipiuntur porro IV.) Univerfitates, quas quidquam capere potuifle

(a) Per legem Papiam Poppaam, cujus capuc ea de re agens fingulari nomine dicitur lex decimaria L. & C. Theod. de jure liberor. Thalel. Batman Tit. V. p. 47. Præter decimam tamen etiam ufumfructum tertiæ partis bonorum & dotem prælegatam, & fi liberos habebant ejufdem partis proprietatem capere poterant Ulpian. Fragm. XV. Add. Comm. noftr. ad L. Jul. Pap. Popp. II, 1.4.

tuiffe negant Plin. Epift. V, 7. Ulpian. Fragm XXII, 5. Quod ideo receptum videtur, quoniam univerfitates hereditatem cernere non poterant. Capere tamen iis licebat per fideicommiffa. Ulp. l.. idque concefferat SC. Apronianum, cujus originem non cum Cujacio ad Ulp. l. c. ad tempora D. Marci, fed cum Ant. Auguftino de Legib. & SC. ad Hadriani imperium referimus, fub quo occurrit conful Apronius A. C. CXVII. CXXIII. Vid. Schulting. ad Ulpian. Fragm. XXII, 5. p. m. 635. Videtur tamen tempore D. Marci id, quod civi tatibus conceffum fuerat SC. Aproniano, etiam ad collegia fuiffe productum, idque adparet ex L. 20. D. de reb. dub. Immo & alio SC. conceffum eft, ut municipia heredes inftitui poffent a libertis fuis, Ulpian. L. 1. §. 1. D. de libert. univ. Erant vero liberti univerfitatum fervi publici manumiffi. Hinc apud Gruter. p. LXXXIII, 13. ISID. REG. L. PUBLICIUS EUTYCHES MUM. TAR. LIB. Porro V.) nec mulieres heredes libere inftitui poterant poft Legem Voconiam. Cic. Verrin. 1, 43. Dico libere. Eas enim capere potuiffe Svo pov μυριάδας εσίας, ΧΧV. millia nummum › ex Dione Caff. Lib. LVI. p. 662. patet. Male hæc verba Dionis habita funt ab interpretibus, quorum plerique crediderunt, legem Voconiam prohibuiffe, ne quis, qui centum millia HS in bonis haberet, plus quam quadrantem bonorum, id eft xxv. millia HS feminæ relinqueret. Vidit cum errorem Bachovius ad Inft. b. t. Sed eo fe ne ipfe quidem expedire potuit. Felicius V. C. Jac. Perizonius de Lege

Vocon. p. 144. feq. docuit, in textu Dionis in telligendas effe drachmas, quas femper in animo habent Græci Scriptores ; quoties de Romana pecunia loquuntur. Gronov. de Pecun. vet. III,16. Itaque per hanc legem mulieri non licuit relinquere ultra XXV. millia drachmarum, feu cм feftertium, antequam lex illa Voconia per opulentiam civitatis subverteretur. Gell. Not. Att. XX, 1.

heredes

III. Dum vero univerfitates heredes infti- III. Uni tui potuifle negavimus, intelligendum id eft verfitates de municipiis & collegiis, Romanorum impe- quædam rio fubjectis, non de civitatibus, quæ jure fcribi po fuo legibufque utebantur. Sic apud Tacit. An- terant. nal. IV, 43. Vulcatius Mofchus exful bona fua reliquit Maffilienfibus. Quod exemplum fruftra Plinio & Ulpiano opponit Muretus ad Tacit. l. c. Erant enim Maffilienfes aurovóμos & liberi, tefte Strabone Geogr. IV. p. 279. feq. conf. Grot. de jure belli & pac. 1, 3. 12. Poftremo etiam univerfitates heredes inftitui poterant L. 12. C. de hered. inft. iifque legare etiam Paulli temporibus licebat. L. 122. princ. D. de leg. 1.

IV. Heredes quoque inftitui non poterant IV. Qui VI.) Dii. (b) Quod ideo procul dubio indu- Dii po &tum, ne bona civium ufibus fubtracta facerdo tuerint tum luxuriæ fervirent, quamvis & altera civilis heredes?

ra

(b) Hoc quoque obfervat Ulpian. Fragm. XXV. 6. quem locum minus accurate P. Faber Semeftr. III, 1. de religionibus privatis non fufcipiendis, diifque præter Senatus auctoritatem non colendis interpretatur. Vid. Schuking. Ju rifpr. ant. p. 635.

inftitui